دره آل مشهد | بهشت پنهان بکر در دل کوه های خراسان
مبینا قراباغی در میان کوه‌های سربه‌فلک‌کشیده هزارمسجد، دره آل مشهد چون جواهری پنهان در خراسان رضوی می‌درخشد. این دره زیبا با آبشارهای خروشان و غارهای اسرارآمیزش، مقصدی منحصربه‌فرد برای عاشقان طبیعت‌گردی و کوهنوردی است. دره آل جدا از آنکه چشم‌اندازاهای هیجان‌انگیز و نفس‌گیری، آن هم از فراز صخره‌های عظیمش پیش روی گردشگران قرار می‌دهد، به‌دلیل وجود آثار تاریخی ارزشمندی مانند کتیبه خان تاشی و قلعه آل و مات نیز حائز است. گفتنی است که هر فصل از سال، رنگی تازه به این طبیعت بکر می‌بخشد؛ از طراوت بهار گرفته تا پوشش گیاهی متنوع پاییز که انسان را در درک زیبایی و شگفتی‌های خلقت متحیر می‌کند.
برای رسیدن به این بهشت گمشده از جاهای دیدنی مشهد تنها کافی است به‌سمت جاده کلات حرکت کنید و در میان راه، نشانه‌های جذاب و زیبای دره را یکی پس از دیگری دنبال کنید. پس اگر برای سفر به قلب خراسان آماده هستید و قصد دارید تا تجربه متفاوتی از طبیعت‌گردی، کوهنوردی و بازدید از آثار تاریخی داشته باشید؛ در ادامه مطلب با ما در پته همراه شوید تا دره آل مشهد و جاذبه‌های دیدنی آن را به شما معرفی کنیم.
معرفی دره آل مشهد
دره آل مشهد یکی از جاذبه‌های طبیعی استان خراسان رضوی است که در دل کوه‌های بینالود واقع شده است که بخشی از رشته‌کوه‌های هزارمسجد هستند. این دره به‌دلیل برخورداری از زیبایی‌های طبیعی و پیشینه تاریخی خود، مورد توجه بسیاری از گردشگران و طبیعت‌گردان قرار گرفته است.
دره آل مشهد با طول 30 کیلومتر و عمق 500 متری که به روستای تاریخی آل منتهی می‌شود، ترکیبی از زیبایی‌های بکر و موقعیت جغرافیایی خاص را ارائه می‌دهد. وجود آبشارهای فصلی، پوشش گیاهی متنوع و چشمه‌های طبیعی از ویژگی‌های حائز اهمیت این دره هستند که سبب لذت‌بخش‌تر شدن و عدم احساس خستگی در طول بازدید از دره آل مشهد شده‌اند. برای مثال، دره انجیر که بخشی از این دره است، با درختان انجیر وحشی و موانع صخره‌ای خود یکی از بخش‌های جذاب و دیدنی آن است.
یکی دیگر از جاذبه‌های مهم دره آل، غار آل است. نکته جالب درباره این غار، صرف‌نظر از دهانه کوچک و عمق تقریبی ۱۰۰ متری، اکتشافاتی است که در آن صورت گرفته است؛ به عبارتی غار آل، محل کشف اسکلت انسان‌های اولیه و ابزارهای تاریخی بوده و از نظر زمین‌شناسی و باستان‌شناسی اهمیت بالایی دارد. همچنین که وجود کتیبه خان‌تاشی در نزدیکی این منطقه که بازمانده‌ای از دوران تیموریان و صفویان است، تاریخچه این دره و منطقه اطراف آن را روایت می‌کند.
دلیل نام گذاری دره آل
علت نام‌گذاری دره آل به روستای کوچکی به نام «آل» بازمی‌گردد که در نزدیکی آن قرار دارد. در انتخاب این نام اما، داستان‌های مرموز، ترسناک و جذابی نهفته است. در فرهنگ عامه، «آل» به موجودات نامرئی و ترسناکی اشاره دارد که ظاهرا در گذشته، داستان‌ها و افسانه‌های متعددی درباره آنها نقل می‌شده است. حتی برخی بر این باورند که این موجودات باعث شکل‌گیری این نام شده‌اند؛ زیرا اساسا، این منطقه در گذشته محل روایت این افسانه‌ها بوده است.
بااین‌حال، دلیل دیگر این نام‌گذاری را ممکن است بتوان به جنبه‌های طبیعی و تاریخی روستا مرتبط دانست؛ چرا که روستای آل و دره آل بخشی از تاریخ و طبیعت بکر خراسان رضوی و همچنین ایران هستند. در هر صورت، این دره با محیطی رمزآلود و زیبایی‌های خاص خود، جاذبه‌ای منحصربه‌فرد برای گردشگران ایجاد کرده است.
دره آل کجاست؟
دره آل در فاصله 45 کیلومتری شمال شرقی مشهد و در مسیر جاده کلات واقع شده است. این دره از یک سو به ارتفاعات کوه‌های هزار مسجد محدود می‌شود و از سوی دیگر به روستای آل می‌رسد که نام خود را به این منطقه داده است.
آدرس دره آل: استان خراسان رضوی، مشهد، جاده مشهد به کلات
مسیر دسترسی به دره آل
برای بازدید از دره آل، باید از شهر مشهد به‌سمت جاده کلات و سد کارده حرکت کنید. در ابتدای این امر از روستای اندرخ و سپس از روستای کارده عبور کنید. در واقع مسیر منتهی به دره در طول جاده کلات قرار دارد و به همین دلیل مناظر طبیعی و جاده‌ای کوهستانی پیش روی شما قرار خواهد داشت.
پس از رسیدن به نزدیکی روستای آل، مسیر خود را به‌سمت دره با جاده‌ای فرعی و روستایی ادامه دهید که البته پیمایش این مسیر نیازمند دقت کامل در مسیر و استفاده از راهنمایی اهالی بومی منطقه است. حدود 7 کیلومتر از این مسیر آسفالت است و 3 کیلومتر منتهی به دره را باید به‌صورت پیاده طی کنید. در نهایت، توصیه می‌شود که با وسیله نقلیه مناسب و تجهیزات کامل، به‌خصوص در فصل‌های سرد و بارانی، به این منطقه سفر کنید.
بهترین زمان برای بازدید از دره آل
بهترین زمان برای بازدید از دره آل، فصل‌های بهار و پاییز است. در بهار، این منطقه مانند بسیاری دیگر از جاهای دیدنی اطراف مشهد با شکوفه‌های رنگارنگ درختان و گیاهان، طبیعتی سرسبز و آب‌وهوای مطبوع، فضایی دلپذیر برای گردشگری ایجاد می‌کند. پاییز نیز با مناظر درختان رنگارنگ و هوای خنک، تجربه‌ای متفاوت از طبیعت‌گردی را به ارمغان می‌آورد که اگر تاب و تحمل سرمای هوا را داشته باشید، سفری به‌یادماندنی پیش روی شما خواهد بود.
همچنین شایان ذکر است که تابستان‌های این منطقه، به‌دلیل ارتفاع بالای دره آل، خنک‌تر از مناطق شهری مشهد است و می‌تواند برای سفر یک‌روزه مناسب باشد؛ بااین‌حال ممکن است برای پیاده‌روی‌های طولانی تا حدودی گرم و آزاردهنده باشد. البته با توجه به چشمه‌های پرآب و آبشارهای فصلی دره آل، بازدید از این دره در چنین فصلی حتی در اوج گرما هم می‌تواند با خنکای آب، لذت سفر را پایدار نگاه دارد. از آنجایی که دره آل در زمستان به‌دلیل سرمای شدید و احتمال یخ‌زدگی مسیرها شرایط بغرنجی را برای گردشگران رقم خواهد زد، بازدید از این دره در زمستان توصیه نمی‌شود.
برای لذت بردن از تماشای طبیعت بکر این منطقه و درک اوج زیبایی‌های دره آل، آن هم در نهایت آسایش، توصیه می‌شود که سفر خود را در روزهایی که بارندگی کمتری پیش‌بینی می‌شود، برنامه‌ریزی کنید؛ زیرا لغزندگی مسیر و آبگرفتگی‌های جا و بی‌جا مانع از تجربه سفری ایمن می‌شود و مدام باید مراقب باشید تا خطری تهدیدتان نکند و بدین سبب فرصتی برای تماشای دقیق مناظر اطراف در دست ندارید.
طبیعت و حیوانات دره آل
اول اینکه دره آل مشهد و کلات نادری، به‌دلیل شرایط جغرافیایی و اقلیمی خاص خود، دارای پوشش گیاهی و جانوری متنوعی است. در ادامه باید این چنین عنوان کرد که پوشش گیاهی این منطقه طیف گسترده‌ای انواع درختان بومی را در بر می‌گیرد؛ برای مثال، درختانی چون چنار، بادام کوهی و زرشک در بسیاری از بخش‌های این دره به‌صورت پراکنده یا انبوه مشاهده می‌شوند. درختان زرشک، تمشک، پونه و گزنه از دیگر درختانی هستند که به وفور می‌توان در سراسر این دره مشاهده کرد. با فرا رسیدن فصل بهار، گل‌های وحشی رنگارنگ بر دامنه‌های دره شکوفا می‌شوند و میوه‌های انجیر در دره انجیر نمایان، و به زیبایی طبیعت این منطقه، بیش از پیش می‌افزایند.
از منظر حیات وحش نیز دره آل زیستگاه پرندگان متعددی است که آوازشان در جای‌جای دره به گوش می‌رسد و آرامش وصف‌ناپذیری در فضا ایجاد می‌کند. ضمن اینکه دره آل، محل زیست پستانداران کوچکی نظیر خرگوش و روباه است، در کنار گونه‌هایی از خزندگان که به تنوع زیستی این منطقه کمک قابل توجهی کرده است. با تمامی این تفاسیر، دره آل به‌عنوان یک پناهگاه برای گونه‌های مختلف جانوری و گیاهی دارای ارزش زیست‌محیطی بالایی است و انصافا هم توجه ویژه‌ای از سوی گردشگران و طبیعت‌دوستان به خود جلب کرده است.
جاهای دیدنی دره آل
دره آل با طبیعت خیره‌کننده و آثار و پیشینه تاریخی، یکی از بهترین مقاصد گردشگری استان خراسان رضوی در نزدیکی مشهد است. از جاذبه‌های اصلی و قابل توجه این دره می‌توان به آبشارهای فصلی آن اشاره کرد که با شروع فصل بهار و افزایش بارندگی، طراوت و زیبایی خاصی به منطقه می‌بخشند. این آبشارها از میان سنگ‌های کوه هزار مسجد جریان یافته و حجم آب آنها در طول فصل خشک (نیمه دوم تابستان)، تا حد زیادی کاهش می‌یابند.
کتیبه خان تاشی، اثری تاریخی با قدمتی از دوران تیموریان، دیگر جاذبه ارزشمند موجود در این دره است. متن حکاکی شده بر روی این کتیبه به سفر شیبک خان به توس (زادگاه فردوسی) اشاره دارد و هم‌اکنون نمونه‌ای شبیه‌سازی شده از آن در موزه توس نگهداری می‌شود. افزون بر این جاذبه‌های گردشگری، بقایای قلعه آل و مات نیز در نزدیکی این دره وجود دارد که یادآور قدمت و اهمیت تاریخی دره آل و منطقه اطراف آن است. در ادامه با معرفی برخی از مهم‌ترین جاهای دیدنی این دره با ما همراه باشید تا اطلاعات بیشتری در رابطه با آنها بدست آورید.
آبشار دره آل
آبشار دره آل یا در واقع آبشارهای دره آل، از جمله جاذبه‌های دیدنی این دره هستند که به‌صورت فصلی جریان دارند؛ در فصول پر بارش مانند بهار به اوج زیبایی خود می‌رسند و با جریان زلال و شفاف خود، محیط اطراف را دلپذیر و بازدیدکنندگان را تو گویی سرزنده می‌کنند. آب این آبشارها که تعدادشان را پنج شمارش کرده‌اند، از دل صخره‌ها و کوه‌های هزارمسجد عبور کرده و در فصل بهار به‌دلیل بارش‌های فراوان بسیار پرآب هستند. در طرف مقابل، در فصول گرم‌تر، ممکن است این آبشارها به‌مرور خشک یا کم‌آب شوند. به طور کلی، آبشارهای اطراف مشهد از بهترین مکان های گردشگری برای فصول گرم تر اند.
اگر به دنبال بازدید از این پنج آبشار هستید، بهترین زمان برای سفر به دره آل، فصل بهار خواهد بود؛ درست زمانی که طبیعت منطقه در سرسبزترین حالت و حجم آب آبشارها در بیشترین ظرفیت خود قرار دارد. آبشارها در این زمان بیشترین جلوه‌گری را دارند و صدای جریان آب و منظره‌ای بکر و دیدنی، فضایی توام با آرامش و هیجان را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌کند. همچنین، نزدیکی آبشارها به دیگر جاذبه‌های دره آل، مانند غارها و چشم‌اندازهای طبیعی، تجربه‌ای کامل از طبیعت‌گردی را برای گردشگران به همراه خواهد داشت.
دره انجیر
دره انجیر دیگر جاذبه طبیعی زیبا و جذاب نزدیک به دره آل است که به‌دلیل زیبایی‌های خاص خود توجه بسیاری از گردشگران و طبیعت‌دوستان را به خود جلب کرده است. این دره به‌واسطه موقعیت جغرافیایی خاص خود، با دیواره‌های بلند و چشم‌اندازهای کوهستانی، یک محیط بکر و دلپذیر را ارائه می‌دهد و همانطور که از نامش پیداست، محل رشد درختان انجیر است. دره انجیر باریک و کم‌عرض است و در انتها به روستای اندرخ منتهی می‌شود.
دره انجیر به‌دلیل وجود گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری، همچنین مناسب بودن طبیعت آن برای پیاده‌روی و عکاسی از مناظر طبیعی، شهرت یافته است. از سوی دیگر، ویژگی‌های زمین‌شناسی خاص آن مانند صخره‌های آهکی و دره‌های فرسایشی، باعث ایجاد جلوه‌ای منحصربه‌فرد در این منطقه شده است که در نوع خود جذاب است. این دره در طول فصول پربارش، آن هم در پی جاری شدن چشمه‌ها و رودخانه‌های فصلی، شادابی بیشتری پیدا می‌کند و گردشگران را غرق در زیبایی‌های خود می‌کند؛ البته اگر انجیرهای خشک و خوشمزه آویزان از درختان انجیر به شما چنین فرصتی را بدهند. بازدید از دره انجیر در فصول بهار و پاییز توصیه می‌شود، زمانی که هوای منطقه معتدل است و زیبایی‌های طبیعی آن در اوج خود قرار می‌گیرد.
غار دره آل
غار دره آل، از دیگر جاذبه‌های طبیعی و تاریخی دره آل است که با پیشینه تاریخی غنی و قابل توجهی که دارد، گردشگران بسیاری را مجذوب زیبایی‌های خود می‌کند. این غار در دل کوه‌های سرسبز بینالود جای گرفته و با ساختاری طبیعی، مسیری هیجان‌انگیز برای ماجراجویان و طبیعت‌گردان فراهم می‌کند و صد البته تجربه جذاب و مفیدی برای غارنوردان، زمین‌شناسان و مورخان خواهد بود. از نظر تاریخی، گفته می‌شود این غار در گذشته‌های دور محل سکونت انسان‌ها بوده و آثار تاریخی و فرهنگی ارزشمندی در تالارهای آن کشف شده است.
دهانه غار دره ال بسیار بزرگ است و عرض آن بین یک تا سه متر و عمق آن به 100 متر می‌رسد. این غار در ارتفاع 1,500 متری از سطح دریا قرار دارد و اگرچه آثاری از اسکلت‌های انسان‌های اولیه در آن پیدا شده است، دست بر قضا اکنون زیستگاه خفاش‌ها است؛ حال اینکه ابتدا زیستگاه انسان‌ها بوده یا خفاش‌ها، اطلاعاتی از این دست، در دسترس ما نیست.
مسیر دسترسی به غار نسبتا ساده است و با عبور از جاده‌های خوش‌منظره به منطقه‌ای می‌رسید که سکوت و آرامش آن چشمگیر است. با ورود به غار دره آل، با قندیل‌های زیبا و دیواره‌های سنگی عجیبی مواجه می‌شوید که طبعا به‌صورت طبیعی شکل گرفته‌اند.
بهترین زمان برای بازدید از این جاذبه دیدنی بهار و تابستان است که هوا معتدل است و مناظر اطراف آن سرسبز و تماشایی هستند. لازم به ذکر است که برای بازدید از غار دره آل، داشتن تجهیزات مناسب از جمله کفش کوهنوردی و چراغ قوه توصیه می‌شود. از طرفی بازدید از این غار بدون بهره‌وری از راهنمایی یک غارنورد یا لیدر تورهای گردشگری خطرناک است و توصیه می‌شود که تنهایی و ماجراجویانه دست به چنین کاری نزنید.
کتیبه خان تاشی
کتیبه خان تاشی یا خان داشی، در معنای دیگر که گویش محلی است، سنگ‌نوشته خان، یکی از آثار تاریخی برجسته دره آل است که قدمت آن به اواخر دوره تیموریان و اوایل صفویه برمی‌گردد. این کتیبه یک متر طول دارد و متن آن در ده سطر با خط زیبای ثلث حکاکی شده است. موضوع کتیبه به سفر شیبک خان ازبک به توس در سال ۹۱۶ هجری قمری اشاره دارد و دقیقا به همین دلیل، قدمت آن قابل حدس است.
کتیبه در ارتفاع حدود سه متری از سطح زمین قرار گرفته و برای دسترسی به آن باید از راهنمایی مردم محلی بهره برد. از آنجایی که تابلوهای راهنمایی در مسیر وجود ندارد، اطلاع از موقعیت دقیق آن ضرورت دارد. شبیه‌سازی این کتیبه در موزه توس نیز به نمایش گذاشته شده است و برای مورخان و علاقه‌مندان به تاریخ مقصد جذابی به‌شمار می‌آید.
قلعه آل و مات
قلعه آل و مات یکی دیگر از جاذبه‌های تاریخی و مرموز در نزدیکی دره آل مشهد است. این قلعه بر روی ارتفاعات روستای آل، حدود نیم فرسنگی شمال شرق این منطقه و 2,300 متری از سطح دریا، قرار گرفته و قدمت قابل توجهی دارد. یافته‌های باستان‌شناسی خبر از وجود سفالینه‌هایی از دوران سلجوقی و تیموری می‌دهند که نشانگر آن است که این مکان زمانی به‌عنوان پادگان نظامی و محل استقرار سربازان مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
در واقع موقعیت استراتژیک قلعه، نمایی وسیع از مناطق اطراف را به نمایش می‌گذارد و بیانگر اهمیت نظامی آن در گذشته است. با ورود به محل بقایای قلعه، بخش‌هایی از تاسیسات آبی، حوضچه‌ها و منابع ذخیره آبی و همچنین برج‌های دیده‌بانی قابل رویت هستند؛ بله، همانطور که احتمالا مستحضر هستید، فقط بقایای قلعه آل و مات باقی مانده است و اساسا خبری از فلک‌لافلاک خرم‌آباد نیست.
این قلعه، ضمن داشتن ارزش تاریخی، با چشم‌اندازهای طبیعی جذاب و محیط آرامش‌بخش خود که دور از دسترس است، یکی از مقاصد قابل تامل گردشگری در منطقه به‌شمار می‌رود. بازدید از قلعه آل و مات به افرادی که به تاریخ، طبیعت و مکان‌های کمتر شناخته‌شده علاقه دارند، توصیه می‌شود. از آنجایی که دسترسی به قلعه با اندکی کوهنوردی و پیاده‌روی ممکن است، اما منظره زیبای دره و بقایای قلعه ارزش این تلاش را دارد.
جاهای دیدنی اطراف دره آل
دره آل مشهد، صرف‌نظر از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی موجود در منطقه، در نزدیکی دو روستای دیدنی هم قرار دارد که بازدید از آنها نیز نمی‌تواند خالی از لطف باشد. یکی از این روستاها، «کارده» نام دارد که با سد معروف خود، فضایی آرام و دلنشین برای پیک‌نیک، کمپینگ و طبیعت‌گردی فراهم کرده است. این روستا با درختان سرسبز و مناظر طبیعی بی‌نظیر، می‌تواند تکه گمشده پازل این سفر باشد و بازدید از آن در زمان درست، انتخابی به جا خواهد بود.
در نزدیکی روستای کارده و دره آل، روستای دیگری به نام «اندرخ» نیز با دره‌ها، چشمه‌های زلال و صخره‌های دیدنی اطراف خود برای طبیعت‌گردی و صخره‌نوردی مقصد مناسبی است. این روستا به‌دلیل خاک حاصلخیز و میوه‌های خوش‌طعمش نیز شهرت دارد و اساسا مرکز کشاورزی و باغداری منطقه است. حال بماند که وجود بارگاه امامزادگان در این منطقه، اندرخ را به مکانی تاریخی و مذهبی تبدیل کرده است و اهالی این روستا برای این اشخاص احترام زیادی قائلند. در ادامه با معرفی هر چه بیشتر این دو روستا با ما همراه باشید.
روستای کارده
روستای کارده یکی از جاهای دیدنی اطراف دره آل مشهد است که در مسیر جاده کلات قرار دارد. این روستا با آب‌وهوای معتدل و مناظر چشم‌نواز، و همچنین سد آبی و رودخانه بلامنازعش توجه گردشگران بسیاری را به خود جلب کرده است. یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های این منطقه سد کارده است که در فاصله 50 کیلومتری شمال مشهد و بر روی رودخانه‌ای با همین نام احداث شده است.
این سد با ارتفاع 67 متر و طول تاج 144 متر، ضمن تامین آب مورد نیاز برای امور کشاورزی، مکان مناسبی برای تفریح و طبیعت‌گردی محسوب می‌شود. ظرفیت سد بتنی کارده که اتفاقا یکی از قدیمی‌ترین سدهای ساخته شده در استان خراسان رضوی است، حدود 36 میلیون متر مکعب آب برآورد شده است.
لازم به ذکر است که در اطراف این سد برخلاف برخی سدهای حفاظت‌شده که ورود به آنها نیازمند مجوز است و فاقد هرگونه امکاناتی هستند، یک مجموعه تفریحی مجهز به امکانات رفاهی وجود دارد؛ از این رو بدون شک بازدید از این روستا و سد آن می‌تواند انتخاب درستی برای تنوع بخشیدن به سفر دره آل مشهد باشد.
آدرس روستای کارده: خراسان رضوی، ۴۲ کیلومتری شمال مشهد، روستای کارده
روستای اندرخ
اندرخ، دیگر روستای دیدنی اطراف دره آل است که در 33 کیلومتری شمال شرقی مشهد و در دامنه رشته‌کوه‌های هزار مسجد قرار دارد. این روستا به‌دلیل طبیعت زیبا، چشمه‌های زلال و موقعیت جغرافیایی مناسب، مقصدی محبوب برای طبیعت‌گردان و کوهنوردان است. از نکات جالب توجه اندرخ می‌توان به دره‌های سنگی با صخره‌های بزرگ، چشمه‌های گوارا با آب‌های زلال، و وجود گیاهان با خواص دارویی اشاره کرد.
از جاذبه‌های طبیعی روستای اندرخ که چشم‌پوشی کنیم، این روستا با امامزادگان تاریخی خود نیز شناخته می‌شود. سه امامزاده با نام‌های سید فتح‌الله، سید عمادالدین و بی‌بی ربابه که هر سه این بزرگواران به نسل امام هفتم (ع) نسبت داده می‌شوند، در آرامگاهی مشترک در این روستا آرام گرفته‌اند.
آدرس روستای اندرخ: استان خراسان رضوی، ۳۳ کیلومتری شمال شرقی مشهد، جاده مشهد به کلات
سخن پایانی
اکنون که با افسون‌های طبیعت دره آل مشهد آشنا شدید، وقت آن است که بار سفر بسته و خود را در دل این زیبایی خالص غوطه‌ور کنید. هر گامی که در این دره از پس گام قبلی برمی‌دارید، زمزمه‌ای از تاریخ و نوایی گوش‌نواز از شکوه طبیعت را به گوشتان می‌رساند. چه بسا در طول پیمایش این مسیر، قطرات آبشار آل بر صورتتان پاشیده شود و صدای پرندگان بومی در گوش‌هایتان طنین‌انداز شود و واقعا که چه سفر لذت‌بخشی خواهد شد. یا شاید هم اندکی فراتر رفته و با دیدن کتیبه خان تاشی، غار دره آل و قلعه آل و مات، خود را در دل داستان‌های کهن این سرزمین بیابید. در آخر نیز مانند همیشه نظر خود را درباره این مقاله با ما به اشتراک بگذارید و پیشنهادات و انتقادات خود را برای ما ارسال بفرمایید.
سوالات متداول
ثبت دیدگاه اولین نفر باشید که نظر می‌دهید.