دانیال فریدونی بزرگ‌ترین جنگل جهان، جنگلی پر از رازهای سر به مهر، آمازون نام دارد. جنگل های آمازون با وسعتی به بزرگی ۴۰ درصد از فضای کل قاره آمریکای جنوبی و گستردگی در ۹ کشور این قاره، به ریه‌های زمین معروف است. این جنگل که جزء عجایب هفتگانه جدید معرفی شده، بیشتر نصف جنگل‌های بارانی دنیا را در خود جای داده است. از قبایل مرموز و ناشناخته تا گونه‌های مختلف و اسرارآمیز گیاهی و جانوری، سفر به آمازون را شگفت انگیز و هیجان انگیز می‌کند. در این مجله گردشگری پته، باهم به سفر زیباترین جنگل جهان می‌رویم و با خطرها و مشکلاتی که جنگل آمازون را تهدید می‌کند، آشنا می‌شویم، با ما همراه باشید.
جنگل های آمازون کجاست؟
جنگل های آمازون بیش از ۶.۷ میلیون کیلومتر مربع وسعت دارد. گستردگی این جنگل در ۹ کشور آمریکای جنوبی بین کشورهای برزیل (۶۰ درصد)، پرو (۱۳ درصد)، کلمبیا (۹ درصد)، بولیوی (۵ درصد)، ونزوئلا (۵ درصد)، گویان (۳ درصد)، سورینام (۲ درصد)، اکوادور (۱٫۵ درصد) و گویان فرانسه (۱٫۵ درصد) محدود است. در میان جنگل آمازون، رودی به همین نام حیات بخش کل جنگل جریان دارد و از تمامی قسمت‌های جنگل عبور کرده و به اقیانوس اطلس می‌ریزد. درختان جنگل آمازون در حوزه رود این جنگل از ۳۰۰ تا ۵۰۰ میلیون سال پیش حضور داشته‌اند.
این درختان که عمدتا استوایی و پهن برگ هستند نقش اصلی در جذب دی اکسید کربن و تولید اکسیژن را دارند. در واقع نیمی از اکسیژن کل جهان از جنگل‌های آمازون تولید میشود؛ به همین دلیل این جنگل به‌عنوان ریه زمین شناخته شده و از آن به‌عنوان بزرگ‌ترین میراث طبیعی کل بشریت نام می‌برند و سازمان‌های محیط زیست همواره در تلاش برای جلوگیری از تخریب این میراث توسط افراد سودجو است. جنگل آمازون از شمال به ارتفاعات گویان، از غرب به کوه‌های آند، از جنوب به فلات مرکزی برزیل و از شرق به اقیانوس اطلس محدود است.
تاریخچه جنگل های آمازون
نام جنگل آمازون از رودخانه این جنگل برداشته شده است. در زبان اسپانیولی و پرتغالی به جنگل آمازون «ریو آمازوناس» می‌گویند. این نام را کاشف و جنگجوی اسپانیایی، فرانسیسکو ده اوریانا هنگام کشف و مواجهه با زنان بومی آمازون بر روی این رود و سپس جنگل گذاشت. در مسیر اکتشاف فرانسیسکو ده اوریانا با قبایل مختلفی برخورد کرد که منجر به درگیری با آنها شد.
فرمانده اسپانیایی که دید زنان قبیله دوش بر دوش مردان در جنگ و حفظ ممالک خود حاضر شده اند، به یاد اساطیر یونانی و گروهی از زنان جنگجو در آن به نام آمازون افتاد. همچنین برخی منابع از برخورد فرانسیسکو ده اوریانا با قبیله سکاها اطلاع می‌دهند و معنی آمازون را ” بدون سینه ” اطلاق کرده‌اند.
این معنی در واقع به زنهایی اشاره دارد که به علت عملکرد بهتر در جنگ و تیراندازی سینه‌ها و یا سینه سمت راست خود را می‌بریدند و معنی واژه یونانی آمازون را بدون سینه عنوان کرده‌اند.
آب و هوای جنگل آمازون
جنگل آمازون همیشه مرطوب است. این جنگل که حدود ۴ درصد از کل خشکی‌های جهان را به خود اختصاص داده، در کل طول سال در بخش‌های مختلفش باران می‌بارد. باران‌های آمازون به قدری وسیع است که در طول سال بر عرض رودخانه آمازون تاثیر می‌گذارد به همین علت روی هیچ نقطه ای از رودخانه امکان زدن پل وجود ندارد.
این باران‌ها حتی اقلیم و باران‌های کل جهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد و بدون رودخانه آمازون سطح آب اقیانوس اطلس سه درصد کاهش می‌یابد. وجود آمازون در قسمت حاره کره زمین و خط استوا و باران های تمام نشدنی، این منطقه را برای کل سال گرم و مرطوب و مناسب برای رشد انواع گیاهان کرده است.
همچنین جذب دی اکسید کره زمین توسط بیلیون ها درخت جنگل آمازون باعث تثبیت و قابل تنفس شدن هوای کره زمین می شود. میانگین دمای روزانه در سراسر آمازون ۳۰ درجه سلسیوس است.
چرا به آمازون ریه زمین گفته می شود؟
تنفس در جهان امروزی توسط جنگل آمازون ممکن شده است. میلیون‌ها سال پیش در جهان میزان دی اکسید کربن و گوگرد به قدری بالا بود که حیات بر روی کره زمین تقریبا غیر‌ممکن بود. با تشکیل جنگل‌ها و مهم‌ترین آنها جنگل آمازون رفته رفته از میزان دی اکسید‌کربن کم شد و اکسیژن حیات بخش سرتاسر کره زمین را پوشاند.
جنگل آمازون در طول روز با عمل فتوسنتز اکسیژن تولید می‌کنند و در شب مقداری از این اکسیژن را مصرف می‌کنند. در واقع این جنگل دقیقا کار ریه را در کره زمین انجام می‌دهد و باعث ثابت ماندن میزان دی اکسید‌کربن و گازهای گلخانه‌ای میشود.
همین امر موضوع حفظ و جلوگیری از جنگل زدایی در آمازون را روز به روز مهم‌تر از قبل می‌کند، کارشناسان نه تنها در آمریکای جنوبی، بلکه در کل زمین برای جلوگیری از تخریب جنگل‌ها اقداماتی را انجام می‌دهند.
رود اصلی جنگل آمازون
رود آمازون مهم‌ترین منبع آب شیرین جهان محسوب میشود. این رود حیات بخش کل سرزمین این جنگل و در واقع حیات بخش کل کره زمین است. همواره به این رود، لقب طولانی‌ترین رود جهان را می‌دادند. این رود بعد از رود نیل با ۶۴۰۰ کیلومتر طول، دومین رود بلند جهان است. اما رود آمازون پر‌آب ترین رود کره زمین محسوب میشود. باران‌های جنگل آمازون می‌تواند عرض رودخانه را در بخش هایی از جنگل تا ۴۸ کیلومتر گسترش دهد.
جالب است بدانید اندازه رود آمازون، فاصله بین دو شهر رم و نیویورک است! منبع و سر‌چشمه رود آمازون، کوه های آند در کشور پرو است. این رود از به هم پیوستن چند رود به نام های آپاچتا، کارو‌آسانتا و آپو‌ریماک و باران‌ها و قدرت بیشتری می‌گیرد.
در خصوص منشا اصلی رود آمازون در سالهای اخیر تناقضاتی وجود دارد و هنوز اکتشافات برای سر منشا اصلی آن ادامه دارد. یکی دیگر از حقایق جالب در مورد رود آمازون این است که، بین ۶۵ تا ۱۴۵ میلیون سال پیش، رود آمازون به سمت اقیانوس آرام جریان داشت؛ یعنی در جهت مخالف آن چه که امروزه جریان دارد.
در حوالی رود آمازون حدود ۸,۰۰۰ گونه حشره شناسایی شده‌اند که برخی از آنها می‌توانند ناقل بیماری‌هایی همچون مالاریا و تب زرد باشند. همچنین حدود ۲,۵۰۰ گونه آبزی زندگی می‌کنند که تعداد زیادی از آنها ناشناخته باقی مانده‌اند. دلفین آب شیرین یا دلفین صورتی و ماهی گوشت خوا پیرانا از معروف‌ترین آبزیان این رود شناخته می‌شوند. همچنین قسمت های کم عمق رود آمازون، زیستگاه اصلی مار آناکوندای غول پیکر است. این مار می تواند تا ۹ متر طول و ۲۰۰۰ کیلوگرم وزن رشد کند.
رود جوشان آمازون
در قسمتی از جنگل آمازون که در خاک کشور پرو قرار دارد، رود آمازون به نقطه جوش می‌رسد. یکی از عجایب رودخانه آمازون که به قسمت مایانتویاکو جنگل آمازون مرتبط است و به گفته بومیان قبیله شانای تیمپیشکا Shanay-timpishka این قسمت از رود توسط گرمای خورشید به جوش می‌آید.
آنها این رود را متعلق به مادر مارها یعنی Yacumama می‌دانند. این نسبت به علت وجود تخت‌سنگ بزرگی به شکل مار در ابتدای رودخانه است داده شده. رودخانه جوشان آمازون در امتداد این رود ۶ کیلومتر طول، ۲۵ متر عرض و ۶ متر عمق دارد. در این قسمت از رودخانه به علت گرمای زیاد آب هیچ گونه حیاتی وجود ندارد و میزان دمای آب بین ۵۰ درجه سلسیوس ( ابتدا و انتهای رود) و ۹۰ درجه سلسیوس ( وسط رود) متغیر است.
در برخی نقاط رود دمای آب به ۱۰۰ درجه سلسیوس هم می‌رسد و تنها چند ثانیه افتادن در آن می‌تواند به سوختگی و مرگ منجر شود. این رود، بزرگ‌ترین آب گرم کره زمین محسوب میشود و به رود مرگ نیز معروف است.
پوشش جانوری و گیاهی آمازون
همانطور که گفته شد، آمازون نیمی از جنگل‌های پهن برگ استوایی را در خود جای داده و درختان این جنگل عمری به درازای ۵۰۰ میلیون سال دارد. این جنگ همچنین با داشتن اکوسیستم جانوری و گیاهی فعال، وجود قارچ‌ها و خزه‌های مختلف و متنوع پر از گیاهان و جانوران مختلف است.
تنوع گونه‌های این جنگل بیش از ۳ میلیون گونه متفاوت است. از هر ده گونه گیاهی و جانوری شناخته شده در جهان، یک گونه در جنگل های بارانی آمازون زندگی می‌کند، همانطور که از هر پنج گونه پرنده شناخته شده، یک گونه زندگی می‌کند.
جنگل آمازون زیستگاه ۴۲۷ گونه پستاندار، ۱۳۰۰ گونه پرنده، ۳۷۸ گونه خزنده و بیش از ۴۰۰ گونه دوزیست است. معروف‌ترین حیوانات رود آمازون را می‌توان به قورباغه دارت سمی، قورباغه شیشه‌ای، دلفین صورتی آب شیرین، ماهی پیرانا، مارمولک عیسی و … اشاره کرد.
همچنین این جنگل دارای گونه‌های وحشی و در خطر انقراض مانند: پوما، جگوار و کپی بارا یا برگچه خوار است.
همچنین گونه‌های ترسناکی مانند: مار آناکوندا، مار پیتون، هزارپای غول پیکر و عنکبوت غول پیکر است. به علت بالا بودن سطح اکسیژن در جنگل‌ها و مواد مغذی زیاد، امکان رشد گیاهان و جانوران این منطقه چند برابر اندازه از لحاظ قد و وزن در سرتاسر جهان است.
ساکنان اصلی آمازون
آمازون دارای ۱۸۰ قبیله شناخته شده در سرتاسر خود است. گاها در اخبار می‌شنوید که یک قبیله تازه در این جنگل پیدا شده و انبوه بودن و غیر قابل دسترس بودن بخش‌هایی از جنگل آمازون همچنان برخی قبایل مرموز و ناشناخته را در خود جای داده است. البته در حال حاضر بیشتر قبایل با حفظ سنت‌ها و روش زندگی باستانی خود، با جهان امروزی و دنیای بیرون ارتباط برقرار کرده‌اند، اما هنوز هم هستند قبایلی که به مانند انسان‌های اولیه در آمازون زندگی می‌کنند.
حتی در سالهای اخیر و در سال ۲۰۱۲ در کشور اکوادور، تمدنی باستانی از انسان های غول پیکر یافت شد. این کشف که به کشف قرن ۲۱ معروف است، همچنان گمانه زنی در مورد وجود انسان های غول پیکر را بیشتر کرده و سازه‌ها و ابزارهای کشف شده در دل کوه‌ها و جنگل‌های آمازون همچنان ادامه دارد.
قبایل انسان های اولیه
یوری‌ها و پاس‌ها دو گروه انسان های منزوی در آمازون، تصمیم گرفتند برای فرار از مرگ بر اثر گرسنگی، آنفولانزا و مالاریا به جنگل های بارانی بروند تا از مرگ یا بردگی به دور باشند. آنها به خوبی می‌دانند که دنیایی فراتر از جنگل آمازون وجود دارد، اما به خواسته خود در جنگل های انبوه و مانند انسان‌های اولیه پنهان شده اند. به ان قبایل، قبایل منزوی و قبایل انسان‌های اولیه می‌گویند.
هرزگاهی شایعاتی در خصوص آدم خوار بودن این قبایل به گوش می‌رسد. اتفاقاتی که با توجه به ناشناخته ماندن این قبایل، نه میشود تکذیب کرد و نه به آنها مهر تایید زد. این قبایل به ویروس‌ها و مریضی‌های دنیای بیرون بسیار آسیب پذیر‌اند.
قاچاقچیان اسلحه و مواد مخدر، که گاها در مسیر زندگی این قبایل قرار می‌گیرند، خطر جدی برای نابودی آنها هستند. محل زندگی این قبایل محدود به کشور خاصی نیست و در سرتاسر قاره آمریکای جنوبی پراکنده‌اند.
اما برای حفاظت از آنها در سال ۲۰۱۸ قانونی تصویب شد که اقدامات پیشگیرانه و حفاظتی را برای تأمین حقوق آنها به دستور وزارت کشور کلمبیا اجرا می‌کرد. به صورتی که هرگونه فعالیتی را که باعث به هم زدن انسان های منطقه پوره میشود، منع می‌کند. همچنین این دستورالعمل‌ها در کشور پرو هم اجرا می‌گردد.
دیگر قبایل آمازون
در مقابل قبایل منزوی، دیگر قبایل آمازون بسیار شناخته شده‌تر هستند. این قبایل که بیشتر باهم پیمان دوستی دارند، در مقابل افرادی که باعث تخریب جنگل آمازون می‌شوند، می‌ایستاند. همچنین در قبایل این جنگل حدود چندین قبلیه سرخپوست در قسمت مرز برزیل و ونزوئلا زندگی می‌کنند.
راپورت سرا دو سول، نام منطقه حفاظت شده برای این قبیله است. آنیمیسم، از رسوم عجیب قبایل آمازونی است. در این رسم عجیب برای دور کردن بیماری تجمعی تشکیل میشود و با دارو های توهم‌زا، اصطلاحا شیطان درون بیمار(مریضی) را از او دور می‌کنند.
کشف نفت در اکوادور، وجود ذخایر طلا در زیستگاه‌های این قبایل و آلوده کردن آب شرب این قبایل و همچنین شکار و قطع بی رویه درختان و جانوران به زیست این قبایل در سالهای اخیر، ضربات جدی وارد کرده و این نوع زندگی از دیدگاه بسیاری از پژوهشگران، در خطر انقراض است.
رسم ازدواج در این قبایل معنی ندارد و مردان تنها برای اثبات برادری و پیمان میان قبایل با دختران رئیسان قبایل دیگر ازدواج می‌کنند و چند همسری در قبایل آمازون یک امر متداول است. در جنگل های آمازون حدود ۲۰ میلیون نفر زندگی متمدن را دنبال می‌کنند و قبایل بومی با سبک زندگی قدیمی این جنگل حدود ۱.۶ میلیون نفر را تشکیل می‌دهد.
عوامل تهدید کننده جنگل آمازون
جنگل زدایی در آمازون مهم‌ترین عامل تخریب و تهدید کننده برای این جنگل است. محققان اعلام کرده اند که در ۲۰ سال گذشته حدود ۸ درصد از کل جنگل‌های بارانی آمازون تخریب شده و با این سرعت تخریب جنگل ممکن است در احیا خود به مشکل برخورد کرده و از جنگلی مرطوب و بارانی به جنگلی خشک بی‌آب تبدیل گردد.
فعالیت هایی مانند: کشاورزی، تولید محصولات زراعی، معدن و توسعه صنعتی باعث شده تا سال ۲۰۱۸ حدود ۱۷ درصد کل جنگل های استوایی آمازون از بین برود. در ادامه به برخی فعالیت های مخرب در آمازون می‌پردازیم.
دامداری در آمازون
رشد روزافزون جمعیت کره زمین، باعث افزایش درخواست برای گوشت، مخصوصا گوشت گاو شده است. بالاترین نرخ جنگل زدایی و حدود ۸۰ درصد از کل جنگل زدایی‌هایی که تا به حال انجام شده برای توسعه و گسترش زمین‌های دامپروری و تولید گوشت گاو شده است. این توسعه همچنین باعث آزاد شدن ۳۴۰ میلیون تن کربن در سال را شامل میشود. این میزان کربن بر گرمای کلی کره زمین تاثیر گذاشته است.
کشاورزی در آمازون
مانند دامپروری، کشاورزی عاملی برای تخریب جنگل انبوه و تبدیل آن به زمین‌های کشاورزی است. همچنین کشاورزان منطقه آمازون در پایان فصل با آتش زدن زمین‌های محصولات باعث تولید گازهای گلخانه‌ای بسیاری شده است. صنعت کشاورزی و دامپروری در واقع به صورت موازی رو به گسترش است.
سویا یک عنصر کلیدی در خوراک دام است، تقاضای آن همراه با تقاضای جهانی برای گوشت در حال افزایش است. محصولات کشت شده در این مناطق شامل سویا، نیشکر، روغن پالم، پنبه و برنج است. علاوه بر آتش زدن زمین‌ها، دفع سموم آفت‌ها و مواد شیمیایی موجب آلوده شدن اکوسیستم جنگل های بارانی آمازون و رود آمازون شده است.
قطع درختان آمازون
برخی درختان آمازون و چوب درختان از نظر تجاری ارزشمند هستند و در طول سالیان تجارت چوب درختان آمازون بیشتر و باعث تخریب این جنگل‌ها شده است. در واقع با قطع درختان، مدت زمان احیا درخت بسیار طولانی است و این امر موجب خشکی درختان دیگر میشود، همین امر سبب آتش سوزی‌های گسترده در جنگل های آمازون است و به جنگل زدایی دامن می‌زند.
کشف معادن در آمازون
در دل جنگل‌های آمازون، معادن بسیاری وجود دارد. معادن طلا، مس، آهن، منگنز و… در قسمت‌های مختلف جنگل وجود دارد. حفر گودال‌های بزرگ برای استخراج و کشف معادن در سالهای اخیر، منجر به رانش زمین و تخریب جنگل‌های آمازون شده است. از میان این معادن، ۹۰ درصد تخریب جنگل‌های آمازون مربوط به معادن طلا موجود در این جنگل است.
استخراج طلا علاوه بر تخریب جنگل‌ها با جیوه‌ای که به محیط وارد می‌کند، باعث از بین رفتن بسیاری از گونه‌های گیاهی و جانوری نادر در این جنگل‌ها شده است. در واقع روش پیدا کردن معادن و استخراج سنگ طلای اصلی با وارد کردن جیوه امکان پذیر است و این ماده مخرب به محیط زیست آمازون ضربه جدی وارد کرده است.
توسعه راه ها در آمازون
در گذشته دسترسی به جنگل آمازون سخت و دشوار بود. با گذشت زمان و توسعه جاده‌ها خصوصا در برزیل، دسترسی مردم به بخشی از جنگل‌ها ممکن و آسان شد. این امر باعث افزایش تخریب و آتش سوزی در جنگل‌های آمازون میشود.
دسترسی به جنگل های آمازون چگونه ممکن است؟
گردشگری در آمازون با علاقه افراد به دیدن سبک زندگی و طبیعت منحصر به فرد این جنگل روز به روز در حال رونق و گسترش بیشتر است. برای بازدید از جنگل‌های آمازون می‌توانید به هرکدام از کشورهایی که این جنگل در آنها قرار گرفته سفر کنید. با قرار گرفتن بیشتر آمازون در کشور برزیل، سفر به آمازون این روزها از برزیل راحت و ممکن است.
شهر مانائوس در برزیل با نام دروازه آمازون شناخته میشود و کشتی‌های اکتشافی و تفریحی مختلفی در بندر این شهر و رود آمازون قرار دارد که با آنها می‌توانید به دیدار این جنگل زیبا بروید. در جنگل های آمازون لوژ‌هایی وجود دارد که امکان اقامت را در آنها و دیدن سبک زندگی مردمان آمازون را ممکن کرده است.
عجایب بی پایان جنگل آمازون
جنگل آمازون با وجود پیشرفت و تصاویر هوایی از آن همچنان مرموزترین نقطه کره زمین محسوب میشود. تخریب این جنگل‌ها و کشتار حیوانات در مقابل تصاویر زیبای این جنگل بکر، حس ناخوشایندی به انسان می‌دهد. امیدواریم با دانستن این نکات در مورد اهمیت حفظ جنگل‌ها در صورت بازدید هر جنگلی، از تخریب و باقی گذاشتن زباله خودداری کنید. شما در مورد شگفتی‌های جنگل آمازون چه می‌دانید؟ نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.
سوالات متداول
ثبت دیدگاه اولین نفر باشید که نظر می‌دهید.