سفری جذاب به اشترانکوه، آلپ ایران

اشترانکوه یا اشتران‌کوه نام یکی از رشته‌کوه‌های بلند زاگرس است که در شرق استان لرستان واقع شده است. این رشته‌کوه دارای چندین قله مرتفع است که بلندترین قله آن سَن‌بُران نام دارد که با ارتفاع 4150 متر، یکی از مرتفع‌ترین قله‌های ایران است. از این رو اشترانکوه که یکی از رشته‌کوه‌های مرتفع ایران است به آلپ ایران نیز معروف است و بسیاری آن را بدین نام می‌خوانند.

به‌طور دقیق‌تر آلپ ایران در شرق استان لرستان و بین دو شهرستان ازنا و الیگودرز قرار دارد و یکی از جاهای دیدنی این دو شهرستان است. در این رشته‌کوه جاهای دیدنی مختلفی از قبیل دریاچه گهر، سراب تیان و تونل برفی ازنا وجود دارند و پوشش گیاهی و جانوری متنوع این رشته‌کوه بسیار غنی هستند. این رشته‌کوه سالانه جولانگاه گردشگران و کوه‌نوردان بسیاری است. در ادامه با ما در پته همراه شوید تا شما را با آلپ ایران آشنا کنیم.

معرفی آلپ ایران اشترانکوه

همانطور که در ابتدا اشاره کردیم آلپ ایران اشترانکوه، یکی از رشته‌کوه‌های مرتفع ایران است و البته یکی از کوه‌های جوان ایران است و عمری 30 میلیون ساله دارد. اشترانکوه در واقع در دوره کوهزای آلپی جدید به وجود آمده است و از طرفی نیز یکی از سرشاخه‌های اصلی رودخانه دز بنام ماربره است. آلپ ایران به قدری مرتفع است که از فاصله 100 کیلومتری نیز قابل رویت است. مهم‌ترین ویژگی‌های آلپ ایران عبارتند از:

• قله‌های سر به فلک کشیده و سرپوشیده از برف
• رودهای دائمی و آبشارهای مرتفع
• دره‌های بزرگ و عمیق
• پوشش گیاهی و جانوری متنوع
• روستاهای کوهپایه‌ای بی‌نظیر

اشترانکوه به‌طور دقیق‌تر جزو بخش میانی چین‌خوردگی زاگرس است و در شمال شرقی استان لرستان قرار دارد. از طرفی امتداد آلپ ایران از شمال غربی تا جنوب شرقی به طول 50 کیلومتر و عرض تقریبی 2 تا 11 کیلومتر هر سه شهرستان ازنا، الیگودرز و دورود را پوشش می‌دهد. در واقع از 10 کیلومتری جنوب شرقی دورود تا جنوب الیگودرز کشیده شده است؛ ولی بلندترین قله آلپ ایران که سن بران نام دارد، نصیب ازنا شده است و در قلمرو این شهرستان است.

• آدرس رشته‌کوه اشترانکوه (آلپ ایران): استان لرستان، حوزه شهرستان‌های دورود، ازنا و الیگودرز

معنی اشترانکوه چیست؟

اشترانکوه در فرهنگ‌نامه زبان فارسی به‌معنای کوه شتر آمده است و از ترکیب دو واژه «اشتران» و «کوه» تشکیل شده است (اشتران که خود جمع اُشتُر یعنی شتر است). علت نام‌گذاری این رشته‌کوه به‌دلیل وجود هشت قله مرتفع آن است که بعضی از این قله‌ها بیش از 4000 متر ارتفاع دارند و شباهت زیادی به کاروان شتر دارند. پس بدین سبب این رشته‌کوه را «اشترانکوه» یا «اشتورکوه» نامیده‌اند.

بهترین مسیر دسترسی قله اشترانکوه کجاست؟

اگر قصد سفر به اشترانکوه و بازدید از این رشته‌کوه را دارید، اگر با خودروی شخصی به این سفر می‌روید، پس از عبور از خرم آباد، طی 3 ساعت به روستای تیان می‌رسید. روستای تیان یکی از روستاهای کوهپایه‌ای اشترانکوه است و از توابع شهرستان ازنا است که یکی از نقطه عطف‌های این رشته‌کوه نیز هست. سپس از این روستا به طرف پناهگاه گل‌گل حرکت کنید تا ماجراجویی خود را آغاز کنید.

اشترانکوه چندمین قله مرتفع ایران است؟

اشترانکوه یکی از مرتفع‌ترین کوه‌ها ایران است که در لیست بلندترین کوه‌ها، در رتبه دوازدهم قرار دارد. این رشته‌کوه از طرفی در رتبه سوم مرتبع‌ترین قله‌های رشته‌کوه زاگرس قرار دارد و رتبه اول و دوم به ترتیب در اختیار دنا و زردکوه قرار دارند. اشترانکوه حدود 3 قله دارد که بیش از 4000 متر ارتفاع دارند.

رتبه	رشته کوه فرعی	ارتفاع (متر)	رشته کوه اصلی
1	البرز مرکزی (دماوند)	۵۶۱۰	البرز
2	علم‌کوه (تخت سلیمان)	۴۸۵۰	البرز
3	سبلان	۴۸۱۱	کوه‌های مرکزی
4	کوه هزار	۴۵۰۰	کوه‌های مرکزی
5	دنا	۴۴۱۲	زاگرس
6	کوه شاه	۴۴۰۲	کوه‌های مرکزی
7	خلنو	۴۳۹۹	البرز
8	دو خواهران	۴۳۳۸	البرز
9	پلوار	۴۲۳۳	کوه‌های مرکزی
10	البرز غربی	۴۱۸۵	البرز
11	زردکوه	۴۱۵۰	زاگرس
12	اشترانکوه (آلپ ایران)	۴۱۵۰	زاگرس

جدول بلندترین قله‌های ایران

نام مهم‌ترین قله‌های اشترانکوه چیست؟

مهم‌ترین قله‌های اشترانکوه از شمال غربی به جنوب شرقی عبارتند از:

گل‌گل‌، گل‌ریزان، گل‌گهر، کول لایو، سن‌‌بران‌، فیالسون‌، شاه‌‌تخت‌، میرزایى‌، مهرجمال‌، کول لگه، سراب شاه‌تخت، پیارو دره‌ تخت‌ و پیاره‌ کمندان‌.

رتبه	نام قله	ارتفاع (متر)
1	سَن‌بُران	4150
2	گل‌گل	4050
3	پیارو کمندان	4000
4	گل‌ریزان	3955
5	گل‌گهر	3895
6	فیالسون	3890
7	کوله لایو	3859
8	پیارو	3850
9	کول جنو	3850
10	میرزایی	3835
11	پیاره دره تخت	3702
12	شاه تخت	3650
13	سراب شاه تخت	3647
14	مهرجمال	3594
15	ازنادر	3560
16	کول لگه	3539

جدول بلندترین قله‌های اشترانکوه (آلپ ایران)

آب و هوای اشترانکوه

آب و هوای رشته‌کوه اشترانکوه نیاز به تعریف و تفسیر ندارد و همین بس که اشترانکوه یک کوه مرتفع با قله‌هایی سرپوشیده از برف است و چال‌های زیادی در آن وجود دارد. بدین ترتیب آب و هوای اشترانکوه باید که آب و هوایی سرد و کوهستانی باشد. تابستان‌های اشترانکوه خنک و زمستان‌های آن سرد و یخی هستند.

پوشش گیاهی اشترانکوه

اشترانکوه از پوشش گیاهی بسیار متنوعی برخوردار است و بیش از 600 گونه گیاهی مختلف در این منطقه روییده می‌شوند. البته فقط 68 گونه گیاهی از این گونه‌های گیاهی بومی هستند که از جمله این گیاهان می‌توان به مواردی چون بنه، انجیر وحشی، بلوط، زالزالک، تمشک، آلبالوی وحشی، گلابی وحشی، گردو و بادام کوهی اشاره کرد. درختان بید و آزاد، کیکم، محلب، ارس، آویشن، جاشیر، کما، انواع گون، شیرخشت لرستانی، پونه اشترانکوهی، لاله واژگون، درمنه، موسیر، بومادران و سریش ایرانی نیز از دیگر گیاهان بومی اشترانکوه هستند. گچ دوست، دافنه، جو وحشی، هزارخار، ریش بز، گل ماهور، فستوکا، فرفیون، گاوزبان بدل، جگن، شکرتیغال، چمن یکساله از دیگر گیاهانی هستند که در زمین‌های اشترانکوه روییده می‌شوند.

گونه‌های جانوری اشترانکوه

علاوه‌بر پوشش گیاهی متنوع اشترانکوه ، گونه‌های جانوری مختلفی نیز در این منطقه زندگی می‌کنند و به جرات می‌توان گفت که آلپ ایران زیستگاه بیش از 274 گونه جانوری مختلف است. این گونه‌های جانوری را می‌توان به دسته‌های پستانداران، پرندگان، خزندگان، دوزیستان و آبزیان تقسیم کرد.

پستانداران: اشترانکوه پلنگ ایرانی، خرس قهوه‌ای، گربه وحشی، گربه جنگلی، گرگ، کفتار، گراز، شغال، روباه، شنگ، بز، کل، قوچ، میش، گوسفند وحشی و گورکن را شامل می‌شوند. از پستانداران دیگر اشترانکوه می‌توان به سمور سنگی، روباه معمولی، همستر خاکستری، سنجاب ایرانی، سنجابک درختی، جرد لیبی، سیاه گوش و دوپای کوچک اشاره کرد. خفاش‌های بال سفید و خفاش‌های نعل اسبی مدیترانه‌ای نیز در بعضی مناطق این رشته‌کوه اعم از غارها و چاه‌ها زندگی می‌کنند.

پرندگان: شاهین، عقاب طلایی، عقاب شاهی، سهره طلایی، سهره نوک بزرگ، دارکوب سبز، کرکس، کرکس مصری، بالابان، دلیجه کوچک، سار صورتی، جیجاق، هما و شبگرد معمولی از مهم‌ترین پرندگان اشترانکوه هستند. همچنین پرندگانی از قبیل کوکو، تیو، دال، شاه بوف، دارکوب سوری، جغد جنگلی، دم جنبانک زرد، چلچله کوهی، صعوه کوهی، صعوه ابرو سفید، طرقه کوهی و کمرکولی جنگلی در مناطق تحت پوشش اشترانکوه زندگی می‌کنند. چکچک گوش سیاه، چکچک دم سرخ، چرخ ریسک سرآبی، زردپره سرسیاه، کلاغ نوک زرد و کلاغ نوک سرخ نیز از دیگر پرندگان اشترانکوه هستند.

خزندگان و دوزیستان: لاک‌پشت مهمیزدار، لاک‌پشت برکه‌ای، اسکینک علفزار طلایی، سوسمار زاگرس، سوسمار چشم‌ماری و افعی شاخدار به وفور در این منطقه پیدا می‌شوند. آگامای صخره‌ای فلس درشت، مار قیطانی، مار چلیپر، گرزه‌مار و مار کوتوله پارسی از دیگر خزندگان و دوزیستان اشترانکوه هستند.

آبزیان: آبزیان اشترانکوه بیشتر به ماهی‌هایی خلاصه می‌شوند که در دریاچه گهر و برکه‌های متعدد آن زندگی می‌کنند. قزل‌آلای خال قرمز، قزل‌آلای رنگین کمان، سیاه ماهی و زرده پر از جمله آبزیان موجود در آب‌های اشترانکوه هستند.

جاذبه های گردشگری اشترانکوه کجاست؟

علاوه‌بر رشته‌کوه اشترانکوه که به آلپ ایران معروف است و عده زیادی برای کوه‌نوردی و صخره‌نوردی، قله‌های مرتفع آن را به‌عنوان هدف قرار می‌دهند، جاذبه‌های دیگری در خود جای داده است. قله‌های مرتفع بیش از 4000 متری و چال‌های زنده بی‌نظیر اشترانکوه دیگر نیازی به توضیح بیشتری ندارند و بهتر است به دریاچه گهر، سراب تیان و تونل برفی ازنا بپردازیم.

دریاچه گهر

دریاچه گهر علاوه‌بر اینکه یکی از زیباترین دریاچه‌های کوهستانی خاورمیانه است، بلکه جزو بزرگ‌ترین دریاچه‌های آب شیرین ایران نیز هست. این دریاچه در ارتفاع 2360 متری در میان کوه‌ها و قله‌های اشترانکوه واقع شده است. لقب نگین اشترانکوه و رشته‌کوه زاگرس برازنده این دریاچه است.

دریاچه گهر را به دو بخش بزرگ و کوچک یا کله گهر و کره گهر تقسیم می‌کنند. مساحت دریاچه گهر کوچک حدود 5 هکتار برآورد شده است، ولی اندازه دقیقی از دریاچه گهر بزرگ در دست نیست و عرض آن را بین 400 تا 800 متر و طول آن را 1800 متر تخمین زده‌اند. این دریاچه را نمی‌توان که از دست داد و اگر قصد صعود از آلپ ایران را دارید، بازدید از دریاچه گهر را به هیچ عنوان از دست ندهید.

این دریاچه در جنوب شهرستان دورود و در منطقه حفاظت‌شده اشترانکوه، لرستان با ارتفاع ۲۳۶۰ متر از سطح دریا واقع شده است. همچنین این دریاچه معروف به «نگین اشترانکوه» است که به سبب نداشتن راه ماشین‌رو تا حد زیادی از خرابی و آلودگی به دور مانده و فضای بکر و طبیعی خود را حفظ کرده است.

سراب تیان

در فاصله 22 کیلومتری غرب شهرستان ازنا و در شمال غربی دامنه‌های شمالی آلپ ایران، دهکده زیبا و کوهستانی بنام تیان واقع شده است که در مسیر جاده ازنا-دورود قرار دارد. این دهکده به‌دلیل سراب تیان یا چاه تیان که گودالی پر از آب است، زبانزد همگان است و این سراب در واقع یک پدیده طبیعی است. ارتفاع سراب تیان از سطح دریا 2200 متر اندازه‌گیری شده است و عمق پنج متری آن جلوه‌ای زیبا به این آب بخشیده است. این چاه بر روی بستری سنگی بنا شده است و قطر دهانه آن بین 3 تا 4 متر است.

البته سراب تیان یک پدیده فصلی است و به‌همین آن را سراب نامیده‌اند؛ زیرا در فصل بهار پر از آب است و در اواخر تابستان و اوایل پاییز شروع به خشک شدن می‌کند و پس از آن نیز تا بهار بدون آب است.

تونل برفی ازنا

در شهرستان ازنا و حوالی جنوب شرقی اشترانکوه یک تونل برفی وجود دارد که این پدیده نیز همانند دیگر جاذبه‌های گردشگری آلپ ایران، یک پدیده کاملا طبیعی است. این تونل برفی در ارتفاع 2500 متری از سطح دریا و در دامنه شمالی قله کول ازنادر شکل گرفته است. توپوگرافی خاص این تونل برفی که از سه جهت با دیواره‌های بلند محاصره شده است، در واقع محل ریزش برف‌هایی بوده است که در ماه‌های سرد سال جمع شده‌اند. برف‌هایی که در این دره جمع شده بودند به مرور زمان به یک یخچال تبدیل شده‌اند و حرکت آب در کف دره، تونلی در زیر برف‌ها ایجاد کرده است. اما آیا تونل برفی ازنا فقط همین است؟ از جمله ویژگی‌های تونل ازنا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• طول تونل برفی ازنا در بازه‌های زمانی مختلف متغیر بوده است و گاهی تا چند صد متر پیش رفته است.
• حداکثر طول این تونل در ماه‌های اردیبهشت و خرداد است و در طرف مقابل، حداقل طول این تونل در بازه زمانی ماه‌های شهریور و مهر ثبت شده است.
• عرض تونل برفی ازنا در برخی نقاط به 10 متر می‌رسد و ارتفاع آن حدود 2.5 الی 3 متر بوده است.
• ظاهر تونل گویی یک کپی برابر اصل از ظاهر دره است و شیب زیادی دارد؛ بدین ترتیب هوای درون تونل در اثر مجاورت با یخ و برف بسیار سرد است و گاهی دمای درون تونل و بیرون تونل به منفی 25 درجه سانتی‌گراد می‌رسد.

پس اگر قصد بازدید از تونل برفی ازنا را دارید، باید شرایط آب و هوایی منطقه را در نظر بگیرید. پیشنهاد ما برای بازدید از این تونل، فصل بهار، تابستان و اوایل پاییز است.

مهم‌ترین چال‌های اشترانکوه

ارتفاعات آلپ ایران، منزلگاه دره‌های یخچالی زیادی است که در اصطلاح محلی چال خوانده می‌شوند. از مهم‌ترین چال‌های آلپ ایران می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• چال میشان
• چال کبود
• چال بران
• چال فیالسون
• چال شاه‌تخت
• چال پیارو
• چال همایون

در چال همایون که آخرین چال اشترانکوه است، قله مرتفع کفت همایون با ارتفاع 4000 متر مربع قرار دارد. از طرفی چشمه بزرگ شاه‌تخت که شهرت زیادی دارد و بزرگ‌ترین سرچشمه رودخانه دز محسوب می‌شود، در این چال قرار دارد. همچنین دریاچه گهر که یکی از جاذبه‌های گردشگری اشترانکوه است نیز در این چال قرار دارد و ارزش بازدید از این چال را بیش از پیش کرده است.

نکات لازم برای بازدید از آلپ ایران

حال که با آلپ ایران آشنا شدید و ویژگی‌های این کوه و تمامی اطلاعات لازم در رابطه با جاذبه‌های گردشگری آن را با یکدیگر بررسی کردیم؛ حال برای بازدید از آلپ ایران و تجربه سفری خاطره‌انگیز، لازم است تا نکاتی را رعایت کنید:

• اگر جزو عاشقان طبیعت هستید و برای صعود به قله سن‌بران برنامه‌ریزی‌ها کرده‌اید؛ باید این خبر را به شما اعلام کنیم که در برخی نقاط از مسیر روستای طیان تا پناهگاه گل‌گل امکانات آنتن‌دهی تلفن‌های همراه فراهم شده است.
• خبر خوب دیگر این است که در جان‌پناه چال کبود، پنل‌های خورشیدی نصب شده است که امکان استفاده از برق و شارژر گوشی را فراهم کرده است.
• برای صعود به قله‌های مرتفع آلپ ایران در فصل زمستان باید تمام تجهیزات کوه‌نوردی شامل کرامپون، کلاه و دستکش مخصوص، عینک و کلنگ همراهتان باشد.
• صعود به آلپ ایران در فصل زمستان نیازمند آمادگی جسمانی کامل است و اگر تجربه زیادی در این باره ندارید، باید احتیاط‌های لازم را رعایت کنید. (صعود به قله‌های این رشته‌کوه می‌تواند برای کوه‌نوردان خطرات جانی زیادی دارد.)
• از طرفی به‌دلیل احتمال یخ‌زدگی ارتفاعات آلپ ایران باید علاوه‌بر شرکت در دوره‌های آموزشی کوه‌نوردی در دوره‌های یخ‌نوردی نیز شرکت کنید.
• لطفا از آسیب‌رسانی به طبیعت زیبای اشترانکوه خودداری کنید. (اگر در وجود خود ذره‌ای علاقه به طبیعت متصور هستید.)
• تمامی گونه‌های جانوری، گیاهان و درختانی که در منطقه اشترانکوه و ارتفاعات آلپ ایران زندگی می‌کنند، تحت حفاظت محیط زیست هستند. بدین ترتیب هرگونه ورود غیرمجاز و عملیات خصمانه علیه محیط زیست و گونه‌های جانوری جرم محسوب می‌شودو پیگرد قانونی دارد.

پرسش‌های متداول