تنگ بهرام چوبین | گنجینه ای با ارزش از دل تاریخ ساسانی
زهرا جلیلی تنگ بهرام چوبین یکی از گنجینه‌های نهفته در دل استان ایلام است که با تاریخ و فرهنگ غنی خود، بازدیدکنندگان را به سفری شگفت‌انگیز دعوت می‌کند. آثار تاریخی و کنده‌کاری‌های باستانی از دوره ساسانیان روی صخره‌های این تنگه منحصربه‌فرد، نمادی از شکوه و عظمت گذشته‌های دور را به تصویر می‌کشد. اگر شما هم به تاریخ کشور عزیزمان ایران علاقه‌مند هستید، در ادامه مطلب با ما همراه باشید تا شما را با تنگ بهرام چوبین آشنا کنیم.
درباره تنگ بهرام چوبین
تنگ بهرام چوبین یکی از تنگه‌های تاریخی و باارزش ایران است که به عنوان نمادی از تاریخ پربار کشورمان شناخته می‌شود. این تنگه که به دژ چوبینه نیز مشهور است، علاوه بر زیبایی‌های طبیعی، داستان‌ها و وقایع تاریخی را در دل خود جای داده است که به دوره ساسانیان مرتبط می‌شود. بهرام چوبین که نام تنگه از روی این شخص انتخاب شده، یک شخصیت نظامی و تاریخی بود که نقش مهمی در تحولات سیاسی و نظامی آن زمان ایفا کرده است. دژی که در این منطقه بنا شده، از ویژگی‌های خاصی برخوردار است که آن را به مکانی استراتژیک در زمان خود تبدیل کرده بود. ورودی تنگه، دریچه‌ای باریک دارد که امکان نظارت بر ورود و خروج به تنگه را فراهم می‌آورد.
استفاده از دیوارهای سنگی برای تنگه بهرام چوبین باعث ایجاد استحکامات قوی و نفوذناپذیر شده است. بسیاری از قسمت‌های این بنای تاریخی با گذشت زمان تخریب شده‌اند؛ اما هنوز هم می‌توان نمایی از پلکان‌های قدیمی و برج و باروهایی را مشاهده کرد که با مصالح رایج ساسانی ساخته شده‌اند. این ویژگی‌ها شما را به سفری در تاریخ و فرهنگ غنی ایران باستان می‌برد و اوج هنر و دانش معماری آن زمان را نشان می‌دهد. ناگفته نماند که به عقیده برخی از تاریخ‌نگاران، طراحی هوشمندانه این دژ به منظور جلوگیری از نفوذ دشمن و حفاظت از نیروها در زمان شورش بهرام چوبین بر ضد خسرو پرویز بوده است.
تنگ بهرام چوبین کجاست؟
تنگ بهرام چوبین در شمال غرب ایران و در شهرستان دره شهر واقع شده است. این تنگه به عنوان یکی از جاهای دیدنی ایلام جاذبه ای طبیعی و تاریخی است که در دامنه کبیرکوه و در نزدیکی روستاهای ارمو و شیخ‌مکان قرار دارد. طبیعت سرسبز و تعدد جاذبه‌های طبیعی اطراف این تنگه، زیبایی مناظر را دوچندان کرده است و می‌تواند هر گردشگری را به خود جلب کند. در واقع، برای رسیدن به این منطقه نیازی نیست که از مسیرهای پیچیده و دشواری عبور کنید، زیرا در فاصله ۱۲ کیلومتری از مرکز دره شهر واقع شده و به راحتی قابل دسترسی است.
اگر شما از جاده پل دختر به دره شهر بروید، تنگه بهرام چوبین در سمت غرب جاده در انتظار شما است. این تنگه در فاصله‌های مناسبی از دیگر شهرها نیز قرار دارد که می‌تواند فرصت خوبی برای یک سفر کوتاه و به‌یادماندنی باشد. فاصله تنگه بهرام چوبین تا شهر پلدختر حدود ۴۰ کیلومتر است که در حدود ۴۰ دقیقه زمان می‌برد تا به مقصد برسید. همچنین، اگر بخواهید از شهر اندیمشک در استان خوزستان به این تنگه سفر کنید، باید حدود ۱۴۵ کیلومتر را طی کنید که دو ساعت و ۱۵ دقیقه در راه خواهید بود.
آدرس: استان ایلام، شهرستان دره شهر، هشت کیلومتری مسیر دره شهر به پلدختر، مجاور روستای ارمو
تاریخچه و دلیل نامگذاری تنگ بهرام چوبین
تنگ بهرام چوبین در دل دشت‌های وسیعی قرار دارد که به دلیل تنوع زیستی و محیط بکرش، یکی از نقاط بسیار جذاب و منحصربه‌فرد ایران محسوب می‌شود. این تنگه به عنوان مکانی باستانی و تاریخی شناخته می‌شود که نامش به سردار دلاور و شجاع ایرانی، بهرام چوبین، گره خورده است. نام این تنگه به عنوان نشانی از شکوه و قدرت بهرام چوبین ثبت شده و به خوبی نمایانگر نقش او در تاریخ ایران باستان است.
بهرام چوبین، سردار معروف ایرانی در زمان ساسانیان بود که به شکار علاقه داشت؛ در مورد علاقه بهرام چوبین به طبیعت و شکار در این تنگه نیز روایت‌هایی وجود دارد. بر اساس برخی روایت‌ها، این تنگه به عنوان یک شکارگاه ویژه برای او ساخته شده است. علاقه بهرام به شکار منجر به نامگذاری این تنگه به نام او شد و احتمالاً استحکامات و دژها در این منطقه نیز به همین دلیل ساخته شده‌اند.
از سوی دیگر، بعضی از تاریخ‌پژوهان بر این باورند که تنگ بهرام چوبین تنها یک شکارگاه نبود، بلکه یک پناهگاه نفوذناپذیر نیز بوده است. در زمان‌های پرآشوب و جنگ، این منطقه به عنوان مکانی امن برای پناه گرفتن از دشمنان مورد استفاده قرار می‌گرفت؛ بنابراین، نامگذاری این تنگه می‌تواند نشان‌دهنده قدرت و نفوذ بهرام چوبین در حفظ امنیت منطقه در برابر تهدیدات باشد.
بهرام چوبین کیست؟
بهرام چوبین یکی از سرداران بی‌نظیر تاریخ ایران است که قدرت و شجاعت او در نبردها زبانزد خاص و عام بود. او جدای از پیروزی‌های بی‌شماری که در برابر دشمنان از جمله ترکان و خاقان بلخ به دست آورده بود، به عنوان فرمانده‌ای دلسوز و متعهد به کشور شناخته می‌شد.
هرمز چهارم، پادشاه وقت ساسانیان، به دلیل قدرت بهرام چوبین از او ترسید و او را به نبردی با امپراطوری بیزانس فرستاد، با امید اینکه شکست بخورد؛ اما شکست بهرام، نقطه عطفی برای تغییر سرنوشت او بود. پس از آنکه بهرام چوبین به طرز توهین آمیزی از فرماندهی برکنار شد، او تصمیم به قیام و استقلال گرفت. این قیام به دلیل توانایی‌های نظامی و استراتژیک او، توجه تاریخ‌نگاران را جلب کرده و به عنوان یک نقطه عطف در تاریخ ایران ثبت شده است.
پس از قیام، بهرام چوبین ادعای سلطنت کرد و تاج پادشاهی را بر سر نهاد. ادعای سلطنت بهرام چوبین نشان‌دهنده قدرت و نفوذ او در میان مردم بود؛ اما خسرو پرویز، جانشین هرمز چهارم، به بهرام چوبین حمله کرد تا تاج و تخت پدرش را پس بگیرد. با این حال، خسرو پرویز از بهرام شکست خورد و به امپراطوری بیزانس رفت. سپس، خسرو پرویز با سپاهی از امپراطوری بیزانس به ایران بازگشت و توانست بهرام چوبین را شکست دهد. پس از اینکه بهرام در جنگ با خسرو پرویز شکست خورد، به تنگ بهرام چوبین پناه برد. جنگ بهرام چوبین و خسرو پرویز به قدری اهمیت داشت که حتی در شاهنامه فردوسی نیز به آن اشاره شده است. تنگ بهرام چوبین به عنوان مکانی سرشار از داستان‌ها و افسانه‌ها، اکنون تبدیل به یکی از جاهای دیدنی ایلام شده است.
آب و هوای تنگ بهرام چوبین
تنگ بهرام چوبین با ویژگی‌های خاص آب و هوایی خود در فصل‌های مختلف سال، جلوه‌ای متفاوت را به نمایش می‌گذارد. در فصل‌های سرد سال، به ویژه زمستان، آب و هوایی خشک و خشن بر این منطقه حاکم است. دما پایین می‌آید و رنگ‌های ملایم طبیعت به رنگ‌های خاکستری و قهوه‌ای تبدیل می‌شوند. این تغییرات آب و هوایی باعث می‌شود تا هر کجای تنگ را که بنگرید، با چشم‌اندازهایی خالی و کمی بی‌روح مواجه شوید.
وقتی به فصل‌های گرم سال می‌رسیم، همه چیز به شکل حیرت‌انگیزی تغییر می‌کند. تنگ بهرام چوبین به یک تابلوی زنده تبدیل می‌شود که رنگ‌های مختلف آن شما را مجذوب خود می‌کند. گیاهانی که از لابه‌لای صخره‌ها سر بیرون می‌آورند، جلوه‌ای زنده و شاداب را به نمایش می‌گذارند. بدین ترتیب، بهتر است فصل‌های گرم سال را برای بازدید از تنگ بهرام چوبین انتخاب کنید تا تجربه‌ای فراموش‌نشدنی به دست آورید.
جاهای دیدنی تنگ بهرام چوبین
تنگ بهرام چوبین، بخشی از تاریخ و فرهنگ غنی ایران را به نمایش می‌گذارد. در این تنگه، آثار باستانی و معماری منحصربه‌فردی وجود دارد که هر کدام داستان‌های جذابی را روایت می‌کنند. در ادامه به معرفی هر یک از این جاذبه‌ها می‌پردازیم:
دروازه ورودی و پل تاریخی
دروازه ورودی تنگ بهرام چوبین، نقطه شروعی برای بازدیدکنندگان این مکان تاریخی است. این دروازه به طرز هوشمندانه‌ای بین دو جبهه شرقی و غربی کوه قرار دارد و تصور می‌شود که در گذشته، نقش دفاعی اساسی داشته است. قبل از ورود به این دروازه، پلی وجود دارد که روی رودخانه سیمره قرار گرفته است. اگرچه امروز تنها پایه‌های پل باقی مانده، اما ابعاد آن با عرض سه متر و ارتفاع چهار متر، نشان از عظمتی می‌باشد که این سازه در زمان خود داشته است.
آب انبارهای سنگی و ناودانک‌های ارتباطی
آب انبارهای سنگی تنگ بهرام چوبین در ضلع شرقی دژ قرار دارند که به عنوان یک منبع حیاتی آب برای ساکنان آن زمان شناخته می‌شدند. چشمه آبی که در این مکان وجود دارد، به همراه چهار حوض سنگی که ارتفاعی در حدود سه یا چهار متر دارند، به شکل هوشمندانه‌ای طراحی شده‌اند. این آب انبارها به گونه‌ای حفر شده‌اند که دسترسی به آن‌ها برای دشمنان بسیار دشوار باشد و این خود یک استراتژی دفاعی مؤثر بود. طراحی منحصربه‌فرد نخستین آب انبار به گونه‌ای است که آب بارش‌های بارانی و برفی را جمع‌آوری کرده و از طریق ناودانک‌های ارتباطی به حوضچه‌های بعدی منتقل می‌کند. این سیستم جمع‌آوری آب به ساکنان امکان می‌داد که در فصول کم‌آبی، آب مورد نیاز خود را تأمین کنند.
نیایشگاه آناهیتا
نیایشگاه آناهیتا در ضلع غربی تنگ بهرام چوبین قرار دارد که به عنوان محلی مقدس شناخته می‌شود. این معبد که ۱۰ متر بالاتر از سطح زمین قرار دارد، به الهه ایرانی آناهیتا نسبت داده شده است. نیایشگاه شامل اتاق مرکزی و دو اتاق جانبی است که به زیارت و نیایش این الهه اختصاص یافته‌اند. این نیایشگاه، اعتقادات مذهبی ساکنان آن زمان را نشان می‌دهد و به نوعی بیانگر تنوع فرهنگی و مذهبی ایران باستان نیز است.
قلعه شاه‌نشین
قلعه شاه‌نشین در بالاترین قسمت تنگه بهرام چوبین قرار دارد. برخی از پژوهشگران بر این باورند که قلعه شاه‌نشین مکان استقرار خود بهرام چوبین بوده است. دیوارهای مخروبه این قلعه، عظمت و شکوه آن را در دوران خود به ما نشان می‌دهد. به علاوه، در اطراف این دژ، سفالینه‌هایی بدون لعاب با طرح‌ها و نقوش مختلف وجود دارد که می‌توانید از آن‌ها بازدید کنید. این آثار به ما اطلاعات ارزشمندی درباره فرهنگ و هنر مردمان آن زمان می‌دهند و نمایانگر سبک زندگی و اعتقادات آن‌ها هستند. بررسی این آثاری که در اطراف قلعه بهرام چوبین وجود دارد، می‌تواند رازهای بیشتر و تصویر دقیق‌تری از زندگی اجتماعی در آن زمان به ما ارائه دهد.
برج و باروی نگهبانی
برج و باروی نگهبانی دژ بهرام چوبین یکی از ویژگی‌های مهم این منطقه تاریخی محسوب می‌شود. این بنا روی یک دیواره سنگی با ارتفاع ۲۰۰ متر قرار گرفته است و از دژ در برابر حملات احتمالی محافظت می‌کرد. جنس سنگ و ملات به‌کاررفته در ساختمان این بارو از نوعی ساروج است که ویژگی‌های ضدآبی دارد. امروزه، تنها برج دو متری از این بارو باقی مانده است. ورودی‌های این بارو با یک مسیری مارپیچ به دو سمت مختلف شرق و غرب، متصل می‌شوند.
نقش و نگارها و پلکان سنگی
نقش و نگاره‌هایی که در ورودی تنگه بهرام چوبین یافت می‌شوند، شاهکارهای هنری هستند که حتماً باید در سفر خود به این تنگه، از آن‌ها بازدید کنید. این آثار روی صخره‌های شیب‌دار با دقت و هنرمندی خاصی ایجاد شده‌اند و پلکان سنگی طبیعی را به وجود آورده‌اند تا افراد بتوانند به راحتی به سطوح بالایی دژ دسترسی پیدا کنند. علاوه بر این، وجود تصاویری از انسان‌ها، گیاهان و حیوانات در این نقوش، ارتباط نزدیک انسان‌ها با طبیعت را نشان می‌دهد. به خصوص تصویر بز که روی دیوارهای این تنگه حک شده است، به عنوان نمادی از باروری و ادامه نسل بشر در نظر گرفته می‌شد. این نقش‌ها به زیبایی محیط کمک می‌کنند و غنای فرهنگی و تاریخی منطقه را نیز بیش از پیش نمایان می‌سازند.
بهترین زمان سفر به تنگ بهرام چوبین
با توجه به آب و هوای ایلام، بهترین زمان‌ها برای سفر به تنگ بهرام چوبین فصل بهار، اواخر تابستان و اوایل پاییز است. در این فصول، دما معمولاً در حد متعادل و مناسبی است و شما می‌توانید از زیبایی‌های طبیعی این منطقه لذت ببرید. بهار که باشد، همه‌جا پر از گل‌ها و شکوفه‌ها است و طبیعت به اوج سرسبزی خود می‌رسد. همچنین، اگر شما بخواهید آب انبارها را در وضعیت مطلوب و پرآب مشاهده کنید، این فصل برای شما بسیار ایده‌آل خواهد بود.
اواخر تابستان و اوایل پاییز نیز زمان مناسبی برای بازدید هستند. در این ایام می‌توانید از هوای ملایم و دلنشین لذت ببرید و طبیعت سرسبز و زنده را ببینید. در این فصل‌ها، خانواده‌ها و مردم محلی برای پیک‌نیک و گذراندن اوقات فراغت به این منطقه می‌روند و محیطی شاداب و پرنشاط را ایجاد می‌کنند؛ بنابراین اگر به دنبال یک تجربه آرام و دلنشین هستید، بهتر است روزهای غیرتعطیل را برای سفر انتخاب کنید.
تجهیزات و وسایل مورد نیاز در سفر به تنگ
بخش پایانی مسیر به تنگ بهرام چوبین، جاده‌ای سنگ‌فرش دارد که امکان دسترسی نسبتاً خوبی را برای خودروهای شخصی فراهم می‌آورد. شما می‌توانید با ماشین خود تا نزدیکی تنگ پیش بروید و آن را در پارکینگ مجموعه پارک کنید. در ادامه، شما می‌توانید بخش ابتدایی را بدون حمل کردن بار زیاد طی کنید. با توجه به نوع سفر و تجهیزات جمع‌آوری شده، این انتخاب می‌تواند به صرفه‌جویی در انرژی و زمان شما کمک کند.
اگر تصمیم دارید در دشت‌های اطراف تنگ کمپ برپا کنید یا شب را در طبیعت بگذرانید، باید تجهیزات مناسب را به همراه داشته باشید. این تجهیزات شامل چادر، کیسه خواب، وسایل پخت و پز و دیگر لوازم کمپینگ است. بهتر است از قبل آب و هوا را چک کنید تا با مشکلات جوی مواجه نشوید. همچنین، کفش و لباس‌های مناسب فصل را به همراه داشته باشید تا در طول سفر مشکلی پیش نیاید. باید بگوییم که هوای منطقه ممکن است در شب‌ها سرد شود، پس لباس گرم برای شب‌ها نیز بردارید.
اگر قصد دارید از نقاط بالای تنگ بهرام چوبین یا آب انبارهای سنگی دژ بازدید کنید، ممکن است به تجهیزات کوهنوردی و حتی سنگ‌نوردی نیاز داشته باشید؛ بنابراین، بهتر است از تجهیزات مناسب مانند کلاه ایمنی، کارابین و طناب استفاده کنید. اگر قصد دارید زمان زیادی را در دامنه‌ها یا در ورودی دژ بهرام چوبین سپری کنید، حتماً تجهیزات محافظتی مانند کرم ضد آفتاب، عینک آفتابی و کلاه را به همراه داشته باشید. نقاط بالاتر معمولاً در معرض مستقیم آفتاب قرار دارند. همچنین، استفاده از لباس‌های سبک و خنک می‌تواند به حفظ دمای بدن شما در برابر نور خورشید کمک کند.
سخن پایانی
تنگ بهرام چوبین به عنوان یکی از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی ایلام شناخته می‌شود که یادآور یک دوره تاریخی مهم در ایران است. کنده‌کاری‌ها و دیوارهای دژی که از دوران ساسانیان بر جای مانده‌اند، هنر و معماری آن دوران را نشان می‌دهند و گواهی بر اهمیت استراتژیک این تنگه در طول تاریخ هستند. تنگ بهرام چوبین با زیبایی‌های طبیعی و تاریخی خود، می‌تواند تجربه‌ای جذاب و فراموش‌نشدنی برای بازدیدکنندگان فراهم کند و شما را به سفری هیجان‌انگیز در دل تاریخ ببرد. از اینکه تا انتهای مقاله با ما همراه بودید، از شما متشکریم.
سؤالات متداول
ثبت دیدگاه