جنگل دیزمار تبریز | زمردی درخشان در دل کوه های آذربایجان

جایی دوردست در میان کوه‌های سرسبز و دره‌های عمیق آذربایجان شرقی، جنگل دیزمار چون تکه‌ای از بهشت پنهان شده است. این جنگل با درختان سربه‌فلک‌کشیده، مه‌های غلیظ صبحگاهی و صدای دلنشین پرندگان، مکانی ایده‌آل برای عاشقان طبیعت و ماجراجویان است. آیا این جنگل را به‌خوبی می‌شناسید؟ دیزمار کجاست و چگونه می‌توان به آنجا رسید؟ بهترین زمان برای غرق شدن در زیبایی‌هایش، دقیقا چه زمانی است؟ پس اگر مدتی است که در پی مقصدی متفاوت هستید که شما را به قلب طبیعتی بکر و ناشناخته ببرد، آماده باشید؛ زیرا دیزمار، سفری پر از شگفتی را برایتان رقم خواهد زد!

جنگل دیزمار کجاست؟

جنگل دیزمار، یکی از جاذبه‌های طبیعی و بکر استان آذربایجان شرقی، در شمال غربی ایران و در نزدیکی مرز جمهوری آذربایجان واقع شده است. این جنگل در محدوده شهرستان‌های ورزقان، خداآفرین و جلفا قرار دارد و به‌عنوان بخشی از منطقه حفاظت‌شده ارسباران شناخته می‌شود. موقعیت جغرافیایی این جنگل به‌طور دقیق در نزدیکی رود ارس و در امتداد مرز ایران و جمهوری آذربایجان است. جنگل دیزمار در فاصله تقریبی 250 کیلومتری شمال شرقی شهر تبریز واقع شده است.

آدرس جنگل دیزمار: استان آذربایجان شرقی، شهرستان ورزقان، منطقه حفاظت‌شده دیزمار

مسیر دسترسی به جنگل دیزمار

برای رسیدن به جنگل دیزمار، ابتدا باید به شهر کلیبر در استان آذربایجان شرقی بروید که در فاصله حدود ۷۰ کیلومتری جنوب جنگل قرار دارد. اما با رسیدن به این شهر باید توجه داشته باشید که از مبدا کلیبر دو مسیر اصلی به مقصد جنگل دیزمار وجود دارد:

مسیر اول (کوتاه‌تر): این مسیر از جاده کلیبر به سمت جانانلو می‌رود. جاده‌ای پرپیچ‌وخم که با عبور از روستای جانانلو به جنگل دیزمار می‌رسد. این مسیر در حدود ۱۵ کیلومتر کوتاه‌تر از مسیر دوم است و دسترسی سریع‌تری به جنگل مقصود فراهم می‌کند.

پیشنهاد می کنیم بخوانید:

جاهای دیدنی ازمیر | ونیز ترکیه که نباید از دست بدهید

مسیر دوم: از جاده روستای ملوک عبور کرده و پس از گذر از روستاهای میاندرق، مولان و بسطاملو، به جنگل دیزمار می‌رسید. مسیر دوم از جاده روستای ملوک آغاز می‌شود و شما پس از گذر از روستاهای میاندرق، مولان و بسطاملو به جنگل دیزمار خواهید رسید. این مسیر از جاده‌ای در شرق کلیبر عبور می‌کند و در نهایت به جنگل دیزمار می‌رسد. اگرچه این مسیر طولانی‌تر است، اما با گذر از روستاهای زیبا و دیدنی می‌تواند تجربه جذابی باشد. 

معرفی جنگل دیزمار

جنگل دیزمار یکی از جاذبه‌های طبیعی با اهمیت در شمال استان آذربایجان شرقی است که در جوار منطقه ارسباران (قره داغ) قرار دارد. این جنگل بخشی از مناطق حفاظت‌شده‌ای است که به‌دلیل تنوع زیستی بالا و اهمیت جهانی‌اش، به‌عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره شناخته می‌شود. جنگل دیزمار به‌عنوان یکی از بکرترین مناطق طبیعی ایران، با چشم‌اندازهای بی‌نظیر و پوشش گیاهی و جانوری متنوع، یکی از مقاصد اصلی گردشگران طبیعت‌دوست به‌شمار می‌رود.

طبیعت زیبا و مناظر دل‌انگیز، همراه با آب و هوای معتدل، یکی از دلایل جذب گردشگران به سمت و سوی این منطقه است. به جرات می‌توان این‌چنین پنداشت که اساسا وجود چشمه‌های طبیعی در جنگل و تنوع گیاهی و جانوری، این منطقه را به یک بهشت طبیعی تبدیل کرده است. همچنین، رودخانه ارس که از این منطقه عبور می‌کند، تاثیر زیادی بر کل اکوسیستم و زیستگاه‌های این جنگل داشته و سبب رشد و شکوفایی گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری در آن شده است.

پیشنهاد می کنیم بخوانید:

جاهای دیدنی اطراف تبریز | سفری مهیج در قلب جنگل ها و قلعه ها

منطقه حفاظت‌شده دیزمار در حدود ۶۸,۶۰۰ هکتار مساحت دارد و بخشی از آن در شهرستان‌های ورزقان، جلفا و خداآفرین قرار دارد. این منطقه همچنین با پارک ملی زاگاتا، منطقه حفاظت‌شده کیامکی و ارسباران هم‌مرز است. در مجاورت جنگل دیزمار، مجتمع مس سونگون قرار دارد که یکی از معادن مهم صنعتی این استان است که یک مجموعه ورزشی ذیل همین نام در رشته‌های مختلف از قبیل فوتبال و فوتسال فعالیت می‌کند. بخش‌های قابل دسترس جنگل دیزمار برای کمپینگ، جنگل‌نوردی و عکاسی بسیار مناسب است، در حالی که قسمت‌های صعب‌العبور آن نیازمند تجهیزات حرفه‌ای و صد البته گردشگران مجرب و آماده برای عبور از این مسیر است. به‌طورکلی این جنگل ضمن آنکه از نظر طبیعی دارای ارزش بالایی است، از نظر تاریخی و فرهنگی نیز جایگاه ویژه‌ای دارد.

تاریخچه جنگل دیزمار

جنگل دیزمار یکی از قدیمی‌ترین عرصه‌های جنگلی در شمال غربی ایران و در مجاورت جنگل‌های هیرکانی است. با وجود زیبایی‌های طبیعی و اکوسیستم غنی این جنگل، به‌دلیل تغییرات اقلیمی، شکار بی‌رویه و قطع درختان در معرض تهدیدات جدی قرار گرفته است. در گذشته، منطقه دیزمار با نام «دزمار» شناخته می‌شد و بزرگ‌ترین محال (منطقه) قره‌داغ به‌شمار می‌رفت. آثار به‌جامانده از دوران اورارتوها، اصحاب راس، قوم آس و مادها اهمیت تاریخی این منطقه را نشان می‌دهد.

دهات و قصبات آباد محال باستانی دیزمار، پس از گذشت زمان، به شهرستان‌های مرند، جلفا، ورزقان، شبستر، خداآفرین و تبریز ملحق شدند. با توجه به اهمیت زیستی و اکولوژیکی این منطقه، در تاریخ ۱۳ مهر ۱۳۹۰ هجری شمسی، شورای عالی محیط زیست با تصویب مصوبه شماره ۳۴۹، منطقه دیزمار را به وسعت ۶۸٬۶۰۲ هکتار به‌عنوان منطقه حفاظت‌شده به مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست ایران افزود.

پیشنهاد می کنیم بخوانید:

جنگل های ارسباران کجاست؟ | مسیر دسترسی به بهشتی در آذربایجان

در سال ۲۰۲۳ میلادی، ایران درخواست ثبت جهانی جنگل دیزمار را به سازمان یونسکو ارسال کرد. این درخواست برای الحاق جنگل دیزمار به جنگل‌های هیرکانی ایران صورت گرفت؛ اما در نشست چهل‌وپنجم یونسکو در ریاض، به‌دلیل نیاز به جمع‌آوری و ارسال اطلاعات بیشتر در خصوص تاثیر اقلیمی و جهانی این جنگل، درخواست جمهوری اسلامی ایران به نتیجه مطلوب نرسید. در همین راستا یونسکو پیشنهاد کرد که در نشست‌های آتی، ایران باید این درخواست را به‌صورت مشترک با جنگل‌های ارسباران مطرح کند.

سانحه بالگرد رئیس‌جمهور پیشین ایران

حادثه‌ای مهم نیز در سال ۱۴۰۳ در جنگل دیزمار رخ داد که توجهات زیادی را به خود جلب کرد. در روز  ۳۰ ام اردیبهشت‌ماه، بالگرد حامل رئیس‌جمهوری وقت ایران، آیت‌الله ابراهیم رئیسی، در این منطقه سقوط کرد و تمامی سرنشینان آن از جمله وزارت خارجه وقت، حسین امیرعبداللهیان جان باختند. این حادثه در نزدیکی روستاهای «اوزی» و «پیرداوود» رخ داد و عملیات امداد به‌دلیل شرایط نامساعد جوی با دشواری مواجه بود. پس از ۱۵ ساعت جستجو، لاشه بالگرد و پیکرهای بی‌جان سرنشینان آن در منطقه «طویل» پیدا شد.

آب و هوای جنگل دیزمار

جنگل دیزمار، به‌واسطه موقعیت کوهستانی و ویژگی‌های طبیعی خاص خود، دارای آب و هوای متغیر و گاه غیرقابل پیش‌بینی است که می‌تواند تاثیر بسزایی بر تجربه گردشگران بگذارد. این ویژگی‌ها به‌ویژه در فصول مختلف سال نمایان می‌شود و برای عموم مسافران نکاتی شایان توجه دارد.

در فصل زمستان، هوای جنگل دیزمار به شدت سرد و یخبندان است. در این فصل، دما به راحتی به زیر صفر درجه سانتی‌گراد می‌رسد و برف و یخ‌زدگی در مسیرها و جاده‌ها به‌خصوص در ارتفاعات نمایان می‌شود. از آنجا که شرایط هوا در این فصل ممکن است چالش‌برانگیز باشد، گردشگران باید آمادگی لازم و کامل برای مواجهه با شرایط سخت داشته باشند. حداکثر دمای ثبت‌شده در این فصل معمولا در حدود ۲۲ درجه سانتی‌گراد است، اگرچه روزهایی که درختان و پوشش گیاهی جنگل تحت تاثیر برف قرار می‌گیرند، دمای واقعی می‌تواند حتی کمتر از این باشد.

پیشنهاد می کنیم بخوانید:

جاهای دیدنی تبریز در پاییز و زمستان

فصل تابستان شرایط به مراتب ملایم‌تر و مناسب‌تر برای فعالیت‌های خارج از منزل است. دمای هوا معمولا بین ۲۵ تا ۳۳ درجه سانتی‌گراد متغیر است و در ساعات پایانی روز، هوای منطقه خنک‌تر و دلپذیرتر هم می‌شود. توجه به تغییرات دمایی این منطقه و رطوبت در طول روز اهمیت دارد؛ زیرا مه می‌تواند در ساعات صبح زود و عصر به سرعت در جنگل گسترش یابد و دید گردشگران را محدود کند. مه یکی از ویژگی‌های خاص آب و هوای جنگل دیزمار است که در فصول بهار و تابستان به وضوح مشاهده می‌شود. در این دوران، به‌ویژه در اوایل صبح و نزدیک غروب، مه سنگینی بر نواحی مختلف جنگل حاکم است که می‌تواند تاثیر زیادی بر دید گردشگران بگذارد. این پدیده موجب ایجاد فضایی اسرارآمیز و جذاب می‌شود، اما در عین حال ممکن است موجب سردرگمی افراد هم شود.

گیاهان و جانوران دیزمار

جنگل دیزمار، بخشی از منطقه حفاظت‌شده ارسباران است که به‌خاطر تنوع زیستی و طبیعت سرسبز خود شهرت دارد. در این جنگل، حدود ۸۴۹ گونه گیاهی شناسایی شده است که ۷۶ گونه آن بوم‌زاد بوده و به‌دلیل تنوع تیپ اراضی (کوهستانی، کوهپایه‌ای و تپه‌ای) و زیستگاه‌های آبی (مانند رود ارس و دیگر رودها) و خشکی و همچنین وضعیت پوشش گیاهی، موجب تنوع و غنای زیستی در منطقه شده است. گونه‌های جانوری منطقه حفاظت‌شده دیزمار نیز حدود ۳۲۰ گونه مختلف با وجود گونه‌های منحصربه‌فرد نظیر سیاه‌خروس و شوکا به ثبت رسیده است. از دیگر جانوران این منطقه شامل کل و بز وحشی، گراز، خرس قهوه‌ای، سیاه‌گوش، گربه وحشی، گربه جنگلی، پلنگ، روباه، شغال و گرگ و از پرندگان سیاه‌خروس قفقازی، کبک، کبک دری، دراج و قرقاول ارسباران هستند.

بهترین زمان بازدید از جنگل دیزمار

بهترین زمان برای بازدید از جنگل دیزمار، فصول بهار و تابستان است که دمای معتدل و شرایط مناسب برای انجام فعالیت‌های خارج از منزل فراهم می‌شود. همچنین، پوشش گیاهی جنگل در این زمان‌ها به اوج زیبایی و طراوت خود می‌رسد و مناظر طبیعی زیبا و حتی شگفت‌انگیزی را به نمایش می‌گذارد. با سفر در این فصول ضمن برخورداری از هوای مطلوب، فرصت‌های مناسبی برای انجام تفریحاتی چون عکاسی، پیاده‌روی و گشت‌زنی در مناطق بکر و دست‌نخورده جنگل در خواهید یافت.

یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد اقلیمی جنگل دیزمار، وجود مه دائمی در بیشتر ساعات روز است. در فصل‌های پاییز و زمستان، حجم مه افزایش می‌یابد و دید در فواصل کوتاه محدود می‌شود. با اینکه در بهار و تابستان، مه کمتر می‌شود، اما در نخستین ساعات روز و نزدیک غروب همچنان در این منطقه به چشم می‌خورد. با توجه به ارتفاعات منطقه، که از ۲۵۶ متر در کنار رود ارس تا ۲,۸۹۶ متر در قله‌های کیامکی متغیر است، میانگین دمای سالانه حدود ۱۵ درجه سانتی‌گراد است. در تابستان، دما معتدل و خنک است، در حالی که زمستان‌ها سرد و برفی می‌باشد. میانگین بارش سالانه در این منطقه حدود ۶۰۰ میلی‌متر است.

پیشنهاد می کنیم بخوانید:

فاصله تهران تا تبریز | مقایسه مسیر با ماشین، اتوبوس، قطار و هواپیما

برای کسانی که قصد بازدید از این جنگل را دارند، توصیه می‌شود که همیشه آمادگی لازم برای مواجهه با تغییرات ناگهانی هوا را داشته باشند؛ مخصوصا در تابستان، به همراه داشتن لباس گرم و تجهیزات ضروری همچون چراغ قوه، نقشه و قطب‌نما می‌تواند مفید باشد یا حتی ضروری تلقی شود. همچنین، در صورت امکان، پیش از سفر وضعیت آب و هوای منطقه را بررسی کرده و از شرایط جوی جنگل و اطراف آن آگاه شوید.

جاهای دیدنی اطراف جنگل دیزمار

در اطراف جنگل دیزمار، جاذبه‌های طبیعی متعددی وجود دارد که در کنار بازدید از این جنگل، می‌توانند تجربه‌ای به‌یادماندنی برای گردشگران فراهم کنند. یکی از این مکان‌ها، آبشار دیزمار است که با ارتفاع حدود ۱۵ متر، از زیباترین جاذبه‌های این منطقه محسوب می‌شود. همچنین، چشمه‌های آب معدنی متعددی در جنگل دیزمار وجود دارد و مشهور است که برای درمان برخی بیماری‌ها مفید هستند. علاوه‌براین، غار دیزمار با دهانه نسبتا کوچک و عمق زیاد، یکی دیگر از جاذبه‌های طبیعی این جنگل است. همچنین، جنگل‌های سرسبز و متنوع ورزقان نیز در نزدیکی این منطقه قرار دارند که با پوشش گیاهی متنوع و درختان بلند، مکان‌های مناسبی برای طبیعت‌گردان هستند. جهت آشنایی هرچه بیشتر با جاهای دیدنی اطراف جنگل دیرماز در ادامه نیز با ما همراه باشید.

دریاچه سد قیز قلعه سی

دریاچه سد قیز قلعه‌سی در مرز ایران و جمهوری آذربایجان، بر روی رودخانه ارس و در نزدیکی شهرستان خداآفرین واقع شده است. عملیات ساخت این سد در سال ۱۳۸۵ شمسی آغاز شد و در ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳ با حضور روسای جمهور ایران و آذربایجان به بهره‌برداری رسید. این سد خاکی با هسته رسی، ارتفاعی معادل ۳۷ متر و طول تاج ۸۳۴ متر دارد. حجم مخزن سد قیز قلعه سی ۶۲ میلیون متر مکعب است که امکان آبیاری حدود ۷۴ هزار هکتار از اراضی کشاورزی در استان‌های آذربایجان شرقی و اردبیل را فراهم می‌کند. گفتنی است که این سد علاوه‌بر تامین آب کشاورزی، دارای دو واحد نیروگاهی با ظرفیت تولید ۴۰ مگاوات برق است که سالیانه ۲۷۰ گیگاوات ساعت انرژی تولید می‌کند. ضمن اینکه دریاچه ایجاد شده پشت این سد، با مناظر طبیعی زیبا، به یکی از جاذبه‌های گردشگری منطقه تبدیل شده است.

آدرس دریاچه سد قیز قلعه سی: استان آذربایجان شرقی، شهرستان خداآفرین، شمال غربی روستای خمارلو

پل های تاریخی خدا آفرین

پل‌های تاریخی خداآفرین، دو سازه باستانی دیدنی هستند که بر روی رود ارس، در مرز ایران و باز هم جمهوری آذربایجان، در شهرستان خداآفرین استان آذربایجان شرقی واقع شده‌اند. این پل‌ها که در فاصله حدود ۸۰۰ متری از یکدیگر قرار دارند، در تنگ‌ترین نقطه رود ارس ساخته شده‌اند و از نظر مهندسی و معماری با یکدیگر تفاوت‌های قابل ملاحظه‌ای دارند.

پل اول، معروف به پل بزرگ خداآفرین، با طول تقریبی ۱۶۰ متر و ۱۵ دهانه با ابعاد نابرابر، از سنگ‌های قلوه و لاشه در پایه‌ها و آجر در تاق‌ها ساخته شده است. این پل به دوره‌های اولیه پس از اسلام نسبت داده می‌شود. پل دوم، معروف به پل کوچک خداآفرین، با طول حدود ۱۲۰ متر و ۱۰ دهانه، از سنگ تراشیده با ملات گچ و آهک ساخته شده و به دوره صفویه تعلق دارد. این پل‌ها در طول تاریخ با رویدادهای مهمی همچون عبور اعراب به قفقاز و جنگ‌های ایران و روس در دوره قاجار پیوند خورده‌اند.

آدرس پل‌های تاریخی خداآفرین: استان آذربایجان شرقی، شهرستان خداآفرین، شمال غربی روستای زنبلان

دریاچه سد خدا آفرین

دریاچه سد خداآفرین در استان آذربایجان شرقی، شهرستان خداآفرین، در نزدیکی جاده خمارلو-جلفا و در ۱۳ کیلومتری خمارلو واقع شده است. این سد مخزنی با هدف ذخیره‌سازی آب، کنترل سیلاب‌های رودخانه ارس و آبیاری ۸۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی پایین‌دست احداث شده است. عملیات ساخت سد در سال ۱۳۷۹ شمسی آغاز و در تاریخ ۱۵ آذر ۱۳۸۷ به پایان رسید. این سد از نوع سنگ‌ریزه‌ای با هسته رسی، دارای ارتفاع ۶۱ متر و طول تاج ۳۹۰ متر است. حجم مخزن سد حدود ۱٫۶۱۲ میلیارد متر مکعب برآورد شده است. دریاچه سد خداآفرین به‌عنوان یکی از جاذبه‌های طبیعی منطقه، با مناظر زیبا و امکانات تفریحی قابل قبول، مقصدی مناسب برای عموم گردشگران محسوب می‌شود.

آدرس دریاچه سد خداآفرین: استان آذربایجان شرقی، شهرستان خداآفرین، شمال شرقی روستای شجایلو

منطقه حفاظت‌شده ارسباران (قره داغ)

منطقه حفاظت‌شده ارسباران، که با نام قره‌داغ نیز شناخته می‌شود، در شمال استان آذربایجان شرقی قرار دارد و به‌عنوان یکی از گنجینه‌های طبیعی ایران محسوب می‌شود. این منطقه با مساحتی حدود ۸۰,۰۰۰ هکتار، بخشی از جنگل‌های هیرکانی ایران را در بر می‌گیرد و به‌عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره در یونسکو ثبت شده است. ارسباران به‌دلیل تنوع زیستی بالا، به «موزه حیات‌وحش ایران» شهرت دارد. این منطقه زیستگاه گونه‌های متنوعی از گیاهان و جانوران است که برخی از آن‌ها بومی و در معرض خطر انقراض هستند. برای دسترسی به ارسباران، می‌توانید از شهر کلیبر که در فاصله ۴۶ کیلومتری این منطقه قرار دارد، استفاده کنید. این منطقه با مناظر بکر و طبیعت دست‌نخورده، مقصدی در خور توجه برای گردشگران به‌خصوص علاقه‌مندان به حیات‌وحش است. 

آدرس منطقه حفاظت‌شده ارسباران (قره داغ): استان آذربایجان شرقی، شمال غربی شهرستان کلیبر

قلعه بابک

قلعه بابک، همچنین شناخته‌شده به‌عنوان دژ بابک یا بذ، بر فراز کوهی به ارتفاع ۲,۳۰۰ تا 2,700 متر، محصور در میان دره‌هایی به عمق 400 تا 600 متر، در نزدیکی شهر کلیبر در استان آذربایجان شرقی واقع شده است. قدمت این قلعه تاریخی به دوران ساسانیان بازمی‌گردد و به‌عنوان مقر بابک خرمدین، رهبر جنبش خرمدینان، در مبارزه با خلفای عباسی به‌مدت ۲۰ سال مورد استفاده قرار گرفته است. دسترسی به قلعه بابک از طریق شهر کلیبر امکان‌پذیر است که در ۱۴ کیلومتری این دژ قرار دارد. مسیر دسترسی شامل جاده‌ای آسفالته تا پای کوه و سپس یک مسیر پیاده‌روی نسبتا دشوار است که نیازمند آمادگی جسمانی مناسب می‌باشد.

بازدید از قلعه بابک به‌ویژه برای علاقه‌مندان به تاریخ و طبیعت‌گردی جذاب است. این قلعه ضمن داشتن اهمیت تاریخی، به‌دلیل قرارگیری در منطقه ارسباران، مناظر طبیعی بکر و چشم‌نوازی را به گردشگران ارائه می‌دهد. بهترین زمان برای بازدید از قلعه بابک، فصول بهار و تابستان است که شرایط آب و هوایی مساعدتر بوده و طبیعت منطقه در زیباترین حالت خود قرار دارد. همچنین، هر ساله در ۱۵ تیرماه، به مناسبت سالروز تولد بابک خرمدین، مراسمی در این مکان برگزار می‌شود که می‌تواند تجربه‌ای فرهنگی برای گردشگران ایران‌دوست و ملی‌گرا باشد. 

آدرس قلعه بابک: استان آذربایجان شرقی، شهر کلیبر، جنگل ارسباران

سخن پایانی

اکنون که با زیبایی‌های غیرقابل انکار جنگل دیزمار آشنا شدید، تنها یک پرسش باقی می‌ماند: آیا این مقصد را در لیست سفرهای احتمالی پیش‌روی خود قرار خواهید داد؟ باز هم تاکید میکنم که دیزمار همان جایی است که برای قدم گذاشتن در مسیرهای بکر، تنفس در هوای پاک و تماشای طبیعتی کم‌نظیر، شاید سال‌ها در پی آن در گردش بوده‌اید. پس اگر به دنبال فرصتی برای دور شدن از شلوغی شهر و غرق شدن در آرامش جنگل هستید، اینجا همان مقصدی است که می‌تواند شما را به‌معنای واقعی شگفت‌زده و صد البته راضی کند. پس آیا آماده‌اید که کوله‌بار سفر را ببندید و راهی این جنگل زیبا شوید؟ من که فکر نمی‌کنم دیگر تردیدی برای رفتن به چنین سفری باقی مانده باشد!

سوالات متداول