دانیال فریدونی ساخت اهرام در مصر باستان نماد قدرت و بزرگی فراعنه بود. اهرام مصر که تعداد آنها تا کنون از ۱۴۰ عدد گذشته رازها و حقایقی عجیب و شگفت انگیز را روایت می‌کند. داشتن علم مهندسی فوق العاده و نحوه ساخت و معماری بی‌نظیر با ابزارهای ۴۰۰۰ هزار سال پیش و به دور از تکنولوژی این اهرام را خاص و دیدنی کرده است.
گل سرسبد اهرام مصر، اهرام ثلاثه است. این اهرام که در کرانه غربی رود نیل ساخته شده‌اند، نماد شکوه و عظمت دوران کهن و پر از رازهایی هستند که همچنان کشف نشده‌اند. در این مجله گردشگری پته، به سراغ اهرام مصر می‌رویم و از رازهای پنهان در قلب فراعنه پرده برمی‌داریم، با ما همراه باشید.
داستان اهرام مصر در یک نگاه
همواره همه تصور می‌کنند که تنها اهرام موجود در مصر، اهرام جیزه است. اما در واقعیت حدود ۱۴۰ بنا تا به حال به عنوان اهرام مصر در سرتاسر این کشور کشف شده است. در واقع این اهرام زمانی ساخته شد که این کشور، یکی از قدرتمند‌ترین و ثروتمندترین کشورهای جهان به شمار می‌رفت.
ساخت اهرام مصر از حدود ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد و تا نه قرن قبل از میلاد در مصر باستان رواج داشت. اوج خلاقیت و معماری در اهرام مصر، مربوط به اهرام ثلاثه به نام های خفرع، خوفو و منقرع یا منکوره بوده است.
این اهرام با موادی سخت ساخته شده است؛ حتی در دوران پادشاهی العزیز، قصد تخریب آن را داشته‌اند اما به علت استحکام بالا، پس از تخریب قسمت شمالی از هرم منکورع از تصمیم خود منصرف شده اند. ساخت اهرام مصر به دوران سوم شکوه فراعنه که با آن دوران دودمانی گفته می شود برمی‌گردد. ۲۹۵۰ سال قبل از میلاد مسیح نخستین هرم مصر باستان ساخته شد.
ساخت این اهرام در ابتدا به صورت پلکانی بود و اولین هرم ساخته شده بدون پلکان، هرم سرخ در دهشور است. این هرم را به علت وجود سنگ های قرمز رنگ هرم سرخ می‌گفتند. همچنین این هرم به هرم خمیده نیز شناخته میشود.
معرفی اهرام ثلاثه مصر
همانطور که پیشتر گفتیم، خوفو، خفرع و منقرع یا منکورع، معروف‌ترین اهرام مصر باستان هستند. این اهرام که تنها سازه باقی مانده از عجایب هفتگانه‌اند، همچنان اسرار عجیبی دارند و دانشمندان هنوز مشغول به مطالعه روی این اهرام هستند. در ادامه به معرفی این مجموعه اهرام خواهیم پرداخت و به بررسی بر روی نحوه ساخت و قوانین حاکم بر بازدید این اهرام می‌پردازیم.
هرم خوفو
نخستین هرم از مجموعه اهرام ثلاثه مصر، هرم خوفو نام دارد. این هرم به دستور فرعون حاکم بر مصر یعنی خوفو ساخته شد. خوفو در ۲۵۵۰ سال قبل از میلاد مسیح حاکم و فرعون مصر شناخته شده است. هرم خوفو ۱۳۸ متر ارتفاع دارد و بزرگترین هرم از اهرام ثلاثه است. این هرم جزء اصلی عجایب هفتگانه جهان محسوب میشود.
هرم خفرع
هرم خفرع دیگر هرم بزرگ مصر است. این هرم توسط فرعون دیگر خاندان خوفو( پسر خوفو) که در ۲۴۸۰ سال پیش از میلاد مسیح در مصر حاکم بود ساخته شد. ارتفاع این هرم ۱۳۶ متر است و فقط دو متر از هرم خوفو کوتاه‌تر است. البته هرم خفرع، بر سطح بالاتری نسبت به هرم خوفو ساخته شده و از دور اینگونه به نظر می‌رسد که این هرم بزرگترین هرم از اهرام ثلاثه است.
در مقابل هرم خفرع، یک مجسمه وجود دارد که ابوالهول نام دارد. مورخین بر این باورند که این مجسمه برای محافظت از هرم خفرع ساخته شده است. مجسمه ابوالهول بدن شیر و سر انسان دارد. تحقیقات نشان می‌دهد که سردیس این مجسمه شماتیک چهره خفرع را نشان می‌دهد.
هرم منقرع یا منکورع
سومین و آخرین هرم از اهرام ثلاثه مصر، هرم منقرع یا منکورع نام دارد. نام این هرم نیز از روی پادشاه و فرعون زمان که نوه خوفو محسوب میشود برداشته شده است. منقرع در ۲۴۹۰ سال پیش از میلاد حاکم مصر بوده است. این هرم کوتاه‌تر از دو هرم دیگر است و تنها ۶۵ متر ارتفاع دارد. در طول چند دهه اخیر در اطراف هرم منکورع، شهری باستانی کشف شده که احتمالا مکان زندگی افرادی بوده که مشغول ساخت اهرام بوده‌اند.
نحوه ساخت اهرام مصر یکی از سوال‌های مطرح برای همه دیرینه شناس‌ها است. این اهرام سازه‌هایی بزرگ و چند هزار تنی دارند و ساخت آنها با تکنولوژی آن زمان ممکن نبوده است. در سال‌های گذشته کشف برگهای پاپیروس کمک به کشف و حدس و گمان هایی در مورد ساخت اهرام مصر کرده است. به این ترتیب که با مرطوب کرده مسیر سنگ‌ها و استفاده از پاپیروس، حمل این سنگ‌ها راحت و ممکن شده است.
تحقیقات و متون باستانی خبر از ساخت هرم خوفو در طول ۲۰ سال می‌دهد. برای ساختن هرم خوفو با سنگ هایی که وزن هر کدام بین ۲.۵ تن تا ۹۰ تن می‌رسیده، حدود ۱۰۰ هزار کارگر نیاز است. در گذشته و در فیلم‌های هالیوودی تصور بر آن بود که بردگان این اهرام را ساخته‌اند.
اما پس از کشف شهری مدفون در کنار هرم منکورع، این تصورات غلط برچیده شد. در واقع اهرام مصر توسط طبقه کارگر و همچنین معماران باهوش بنا شده و اصلا از بردگان در ساخت آن استفاده نشده است. در ساخت هرم خوفو و خفرع بیش از ۲ میلیون سنگ تراشیده استفاده شده است.
معروف ترین هرم مصر
همانطور که گفتیم فرعون خوفو در سال ۲۵۵۰ سال قبل از میلاد مسیح بر مصر حاکم بوده است. ساختن هرم خوفو در سال ۲۶۸۰ شروع و ۲۰ سال به طول انجامید.
در واقع این اهرام برای یادبود فرعون‌ها و عروج آنها به دنیای مردگان ساخته می‌شد و مراحل نهایی آن در پادشاهی خفرع پسر خوفو تکمیل شد. این هرم تنها سازه باقیمانده از عجایب هفتگانه دوران باستان است. همچنین به علت شهرت بالای هرم خوفو گاهی به این هرم به غلط هرم گیزه یا جیزه که نام شهری است که در آن اهرام قرار دارد اطلاق میشود.
جنس اهرام ثلاثه مصر
تمامی اهرام مصر با یک مواد و مصالح باستانی ساخته شده اند. در بین ۱۴۰ هرم کشف شده در مصر و در سنگ‌های تمامی هرم ها موادی مانند: آهک، خاک رس، شن و ماسه کشف شده است. در واقع مصر شناسان باستان پس از کشف شهر کنار منکورع بر این باوراند که معماران باستان از ترکیب خاک رس، گل بدست آمده از بستر رود نیل، سنگ آهک و آب در قالب های بزرگ، سنگ هایی خوش فرم و یک شکل را ساخته و حرارت بالا به شکل کوره، آنها را سخت و مقاوم می‌ساختند.
همچنین باستان شناسان بر این باورند که سطح هرم خوفو از سنگ آهک سفید رنگ براق ساخته شده است. به این ترتیب این هرم در طول روز و با تابش خورشید، درخشان بوده و حتی از سطح ماه هم قابل رویت بوده است. اما با توجه به فرسایش این درخشندگی در طول سالیان کم و کمتر شده است.
برای استحکام بیشتر بنا در بین سنگ‌ها از مخلوطی از سیمان و چند مواد دیگر استفاده شده که هنوز برای محققان میزان و مقدار دقیق و نوع مواد مخلوط شده در سیمان این سازه عظیم یک سوال باقی مانده است.
در واقع هیچ اطلاعات و نوشته‌ای از نحوه و نوع ساخت اهرام در مصر تا به حال کشف نشده و این اطلاعات نیز طی دو قرن اخیر و با مطالعات گسترده بر روی اشکال ترسیم شده بر روی اهرام به وجود آمده است.
چرا فراعنه دست از ساخت اهرام کشیدند؟
با کاهش قدرت و افزایش سارقان باستانی، فراعنه دست از ساخت اهرام مصر کشیدند. مانند بیشتر رازهای سر به مهر اهرام مصر، دلیل توقف در ساختن آنها نیز همچنان در حد حدس و گمان است. بسیاری فرضیه عدم توانایی در مراقبت از میراث دفن شده با فراعنه در صورت وجود اهرام را مطرح می‌کنند.
با آنکه هنگامی که فرعون را مومیایی و در هرم می‌گذاشتند، درب اصلی هرم را مهر و موم می‌کردند و تعداد افراد زیادی از درب اصلی اطلاع نداشتند، اما پس از مدتی، سارقان باستانی درب‌هایی مخفیانه در هرم‌ها باز می‌کردند و میراث دفن شده با فرعون‌ها را سرقت می‌کردند. عده دیگر از محققان یک فرضیه دیگر برای عدم ساخت اهرام ارائه می کنند. با گذشت قرن‌ها و تغییر عقاید مذهبی ساخت مقبره در زیر زمین مورد تاکید و توجه قرار گرفت.
در طول دوران «پادشاهی نوین» این تفکر که پادشاهان در طول شب به دنیای زیرین سفر می‌کنند بسیار محبوب شد و این مسئله ساخت مقبره‌هایی در زیر زمین را می‌طلبید. مقبره‌های زیرزمینی که در زیر «دره پادشاهان» حفاری شدند به خوبی با این طرز فکر هماهنگی دارند و علت دیگری برای عدم ساخت اهرام هستند.
داخل اهرام مصر
تا کنون از تاریخچه و نحوه ساخت و محیط پیرامون اهرام مصر اطلاعاتی را بیان کردیم. اما درون اهرام از بیرون آن هم شگفت انگیزتر و دیدنی‌تر است. در واقع، شاهکار اصلی معماری اهرام مصر با شناخت و مشاهده درون اهرام کشف شد. در ادامه به هر قسمت از داخل اهرام مصر اشاره می‌کنیم.
ورودی اهرام مصر
ورودی اهرام مصر یکی از شگفتی‌ها و شاهکار معماری باستان است. اهرام مصر و هرم خوفو در ارتفاع ۱۷متری از سطح زمین ورودی دارند. این ورودی‌ها که با دالان‌های کوچک به اتاق های اهرام متصل میشود بسیار تنگ و تاریک‌اند. در ورود به اهرام مصر در صورتی که ترس از فضای بسته دارید، ممکن است ورود به این اهرام برایتان خوشایند نباشد. راهرو ورودی اهرام مخصوصا در هرم منکورع پر از نقش و نگار و روایتگری داستان های مصر باستان است.
اتاق های اهرام مصر
در مرکز اهرام اتاق پادشاه یا فرعون ساخته شده است. این اتاق خود یکی از عجایب اهرام محسوب میشود. طول و عرض تخته سنگی مرمرین که سنگ قبر فرعون خوفو است، از تمامی ورودی‌ها بزرگتر است. در واقع نمی‌توان سنگ قبر را پس از ساختن هرم در آن برد. کارشناسان معتقدند که این سنگ قبل از ساختن این قسمت از هرم خوفو در آن قرار گرفته که نیاز به محاسبات بسیار دقیق داشته است.
همچنین اتاق پادشاه از گرانیت قرمز رنگ ساخته شده است. در اهرام به جزء اتاق پادشاه، تالارها و اتاق ملکه قرار دارد. اتاق ملکه در بالای اتاق فرعون قرار گرفته است. نکته جالب در اتاق ملکه فرعون خوفو، وجود حفره هایی ریز در آن است. در گذشته تصور می‌شد که این حفره‌ها برای جا به جایی هوا و متعادل کردن هوا ساخته شده است.
اما با رشد تکنولوژی و ساخت دوربین‌های کوچک در درون حفره‌ها اتاق‌هایی پیدا شد که راه به جایی ندارد و از راهرو جداست. در این اتاق‌ها نگاره هایی عجیب پیدا شده که به علت عدم دسترسی، هنوز هیچ اطلاعاتی از علت و کارایی این اتاق ها در هرم خوفو در دست نیست.
تالارهای اهرام مصر
درون اهرام تالارهایی برای عبادت ساخته شده است. در واقع مصریان باستان اعتقاد داشته‌اند که فرعون پس از مرگ به خدا تبدیل میشود و باید به پرستش آن پرداخت.
سقف تالارها نسبت به دیگر فضاهای داخلی بزرگتر بوده و نقش نگاره‌ها در تالارهای اهرام از هر جای دیگر بیشتر است. ارتفاع سقف در این قسمت از هرم تا ۹ متر می رسد و سنگ های بزرگ با ترتیب منحصر به فردی روی هم چیده و تا بالای هرم رفته است.
گودال های اهرام مصر
در قسمت زیرین اهرام گودال‌هایی وجود دارد. در ابتدا کارشناسان معتقد بودند که این گودال ها قرار بوده آرامگاه فرعون باشد. اما پس از مطالعات بیشتر، آنها متوجه شدند که گودال‌های درون اهرام به شکل قایق‌اند و راهی برای رسیدن فرعون به دنیای جاویدان پس از مرگ است.
در واقع با مطالعه کتب تاریخی متوجه می‌شوید که گودال‌های درون اهرام راهی بوده که به رود نیل می‌رسیده و روش عروج پادشاهان به ملکوت تلقی می‌شده است.
گنج های درون اهرام مصر
در دنیای باستان باور بر آن بوده که فردی که می‌میرد با تمامی گنجینه‌ها و لوازم مورد نیازش در دنیای دیگر، دفن میشود. این باور حتی تا سالیان بعد از مسیحیت و در دوران وایکینگ ها و تمدن‌های مختلف مایایی دیده شده است.
در واقع فرعون با تمامی لوازمی که نیاز داشته و تمام طلا و جواهراتش دفن می‌شده. متاسفانه در طول سالیان دراز میزان زیادی از طلا و جواهرات درون اهرام به سرقت رفته است. اما در سال ۱۹۲۲ مهم‌ترین گنجینه اهرام که از چشم سارقان پنهان مانده بود، کشف شد.
گنجینه توت‌آنخ‌آمون که شامل یک ماسک طلای زیبا با جزئیات منحصربه‌فرد، آثار هنری، جواهرات، ابزار آشپزخانه و اشیاء روزمره فرعون بود توسط هاوارد کارتر و تیم تحقیقاتی آن کشف شد. این گنجینه باعث شناخت بیشتر راز اهرام و دانستن این موضوع شد که مصریان باستان، از علم ریخته‌گری بالایی برخوردار بوده‌اند.
اهرام مصر در قرآن
گفتیم که یکی از مطالعات محققان مبنی بر آن بود که مصریان با تکنیک کوره کردن سنگ آهک و گل و لای رود نیل قادر بودند سنگ‌هایی یک شکل و مقاوم بسازند. به این موضوع که در دهه گذشته بیشتر مدنظر قرار گرفته است در قرآن و در ۱۴۰۰ سال پیش اشاره شده است. خداوند در آیه ۳۸ از سوره قصص فرموده است: وَقَالَ فِرْعَوْنُ یَا أَیُّهَا الْمَلَأُ مَا عَلِمْتُ لَکُمْ مِنْ إِلَٰهٍ غَیْرِی فَأَوْقِدْ لِی یَا هَامَانُ عَلَى الطِّینِ فَاجْعَلْ لِی صَرْحًا لَعَلِّی أَطَّلِعُ إِلَىٰ إِلَٰهِ مُوسَىٰ وَإِنِّی لَأَظُنُّهُ مِنَ الْکَاذِبِینَ.
فرعون گفت: اى گروه رئیسان! من خدایی جز خودم برای شما سراغ ندارم. امّا براى تحقیق بیشتر، اى هامان، برایم آتشى بر گل بیفروزو آجرهاى محکم بساز و براى من برج بلندى ترتیب ده تا از خداى موسى خبر گیرم؛ هر چند من گمان مى‌کنم او از دروغگویان است.
چرا بالا رفتن از اهرام مصر ممنوع است؟
در گذشته بالا رفتن از اهرام مصر، متداول بود. اما برای حفظ این اثر که حداقل برآورد می شود ۴۵۰۰ سال از عمرش می‌گذرد، بالا رفتن از اهرام مصر به طور کلی ممنوع شد. در حال حاضر حتی فرستادن دوربین های فیلم‌برداری پرنده نیز بدون مجوز در محیط اطراف اهرام ممنوع است.
جنس اهرام مصر از سنگ آهک بوده و بیشتر این سنگ‌ها در طول سالیان دراز، شکننده و آسیب پذیر گشته اند. همچنین در صورت کندن و افتادن سنگی از بالای اهرام، امکان تخریب و از بین رفتن بخشی از سازه نیز وجود دارد.
مجازات بالا رفتن از اهرام مصر
در صورتی که به صورت غیر قانونی اقدام به صعود در اهرام مصر کنید، مجازات سختی درانتظارتان خواهد بود. این مجازات در حال حاضر، از یک هفته تا سه سال زندان، اخراج از مصر و… با توجه به میزان آسیب متغیر است.
در سال ۱۳۹۴ آندری سیسیلسکی جوان آلمانی، اقدام به بالا رفتن از هرم خوفو کرد. او پس از انتشار عکسهای خود در فضای مجازی، توسط پلیس مصر بازداشت و ورودش برای همیشه به مصر ممنوع شد.
رازهایی از اهرام مصر که احتمالا نمی دانید
- اهرام مصر درست در مختصات جغرافیایی ساخته شده اند. در واقع درب ورودی اهرام در مختصات شمال و تنها با نیم درجه اختلاف ساخته شده است. این موضوع نشان از علم بالای ستاره شناسی در مصر باستان دارد. همچنین اهرام مصر بر اساس صور فلکی ساخته شده‌اند. موقعیت مکانی ۳ هرم بزرگ در جیزه و ۳ ستاره اصلی در صورت فلکی شکارچی که به کمربند شکارچی مشهورند، منطبق است.
- هشت وجهی بودن هرم خوفو، هرم خوفو به جای ۴ وجه که در نگاه اول به چشم می‌آید ۸ وجهی است. ۸ وجه این هرم تنها از یک زاویه خاص و در یک زمان خاص در طول سال قابل رویت است. این ویژگی نشان‌دهنده این موضوع است که مردم آن زمان باید برای خلق چنین طرح پیچیده‌ای از علمی پیشرفته برخوردار می‌بوده‌اند.
- اهرام بیشتر در کرانه غربی رود نیل بنا می‌شده اند. ساخت اهرام در این محل به علت طلوع و غروب خورشید در اهرام است. در واقع فرعون هرچه به خورشید نزدیک‌تر بود، عروج راحت‌تری داشت و در انتهای روز با منطبق شدن خورشید با رود نیل، فرعون از طریق رود به آرامگاه خود برمی‌گشت.
- هرم خوفو در واقع یک ساعت خورشیدی است. با وجود علامت هایی در اطراف هرم و با تابش خورشید، از هرم به عنوان ساعت خورشیدی استفاده می‌کردند. همچنین این هرم از طریق زاویه قرارگیری آفتاب روی اضلاع هرم و شکل‌گیری سایه امکان اطلاع از تاریخ تابستان و زمستان را ممکن می‌کرده است.
- هنوز نحوه بالابردن سنگ‌های اهرام مصر، یکی از شبهات تاریخ است. با توجه به کشف قرقره در روم باستان، بردن سنگ‌ها در مصر باستان باید با روش دیگری انجام شده باشد. در واقع محققان بر این باورند که با شیب‌هایی کم و طولانی دور تا دور اهرام جا به جایی این تخته سنگ‌های چند تنی با چندین کارگر میسر بوده است.
- شاخه مصر شناسی در دانشگاه‌های مصری، به مطالعه دقیق‌تر این اهرام اختصاص دارد. محققان همچنان در حال مطالعه دانش و تکنولوژی بکار رفته و رازهای اتاق‌ها و دالان‌های مخفی درون اهرام هستند.
- ناپلئون در سفر خود به جیزه شبی را در اتاق پادشاه خوفو گذراند. وی پس از طلوع آفتاب از درون هرم خوفو با رنگی پریده خارج شد. او هیچگاه در مورد دلیل ترس بیش از حد خود با مورخین اطرافش نگفت و اعتقاد داشت آنچه در این مکان به او گذشته را باور نمی‌کنند.
- درون اهرام مصر همیشه خنک و دمای ۲۰ درجه‌ای دارد. با توجه به موقعیت جغرافیای اهرام مصر و گرم بودن محیط بیرون در گرم‌ترین روزهای تابستان هم درون اهرام دمای ثابتی دارد. وجود حفره‌های کوچک در اتاق فرعون و دالان‌های زیرزمینی، علت اصلی ثابت بودن دمای محیط اهرام تلقی میشود.
- اهرام همه نوک تیز و مخروطی شکل نیستند. اهرام مصر در ابتدا طبقاتی بنا می‌شده اند. این اهرام نمونه‌های مشابهی در تمدن های دیگر هم دارند. اقوام مایا و هندو باستانی، سازه‌های مذهبی مشابهی دارند.
بازدید از اهرام مصر
برای سفر به مصر می‌توانید از تورهای موجود در کشور و آژانس‌های جهانگردی در خارج از کشور استفاده کنید. در سال ۱۳۹۲ مجوز تورهای ایرانی برای بازدید از اهرام مصر، شیخ الاسلام و قاهره لغو شد. در سال ۱۴۰۲ با مذاکرات انجام شده، مجددا امکان بازدید از تاریخ کهن مصر برای ایرانیان فراهم شد. همچنین این اهرام را می‌توانید در تورهای مجازی و با سیستم و گوشی موبایل با وضوح بالا بازدید کنید و در تمام اتاق های هرم خوفو گشت بزنید.
کلام پایانی
در این مطلب در مورد اهرام مصر و اهرام ثلاثه و حقایق جالبی در مورد آن گفتیم. این اهرام آنقدر پیچیده و عجیب‌اند که هر روز با شناخت بیشتر اسرار آن شگفت زده‌تر می‌شویم. تمامی اطلاعات گفته شده در حد تئوری و نظریه اند، در صورتی که اطلاعات کامل‌تری از اهرام ثلاثه دارید، حتما با ما به اشتراک بگذارید.
سوالات متداول
ثبت دیدگاه اولین نفر باشید که نظر می‌دهید.