موزه جواهرات ملی | گنجینه بی نظیر از تاریخ ایران

موزه جواهرات ملی ایران، گنجینه‌ای بی‌همتا از نفیس‌ترین جواهرات سلطنتی و قیمتی، در قلب تهران واقع شده است. این مجموعه، تاریخ پرفرازونشیب ایران را از دوران صفوی با محوریت اسلام شیعی تا پهلوی متمرکز بر ملی‌گرایی نمایان می‌سازد. از جمله آثار بی‌نظیری که در موزه جواهرات ملی نگهداری می‌شود، می‌توان به الماس دریای نور، تخت طاووس، کمربند زرین، جقه نادری، تاج‌های کیانی، پهلوی و شهبانو اشاره کرد. بازدید از این موزه فرصتی استثنایی برای ایران‌دوستان و عاشقان تاریخ و هنر فراهم می‌کند تا با شکوه و جلال دربارهای ایرانی بیش از پیش آشنا شوند. پس اگر شما هم گوشه چشمی به تاریخ ایران دارید و می‌خواهید از نزدیک با آثار باقی‌مانده از ادوار مختلف تاریخ چند قرن گذشته ایران آشنا شوید، در ادامه با ما در پته همراه باشید.

معرفی موزه جواهرات ملی

موزه جواهرات ملی، خزانه‌ای ارزشمند از گنجینه‌های نفیس ایران و یادگاری از دوران پهلوی است. البته این موزه محل نگهداری آثاری از ادوار صفویه، افشار، قاجار و پهلوی است که به‌عنوان نمادی از فرهنگ، هنر و تاریخ کشورمان از گذشته تاکنون به‌شمار می‌آید. یکی از برجسته‌ترین و کمیاب‌ترین آثار این مجموعه، الماس دریای نور است که با وزن ۱۸۲ قیراط، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین و بی‌نظیرترین الماس‌های صورتی جهان شناخته می‌شود.

پیشنهاد می کنیم بخوانید:

روستای سلین کجاست؟ توریستی ترین روستای کردستان را بشناسید

همچنین، کره جواهرنشان با بیش از ۵۱ هزار قطعه جواهر و تاج‌های کیانی و پهلوی، بخشی از شکوه دربارهای ایرانی در دو حکومت قبلی را به نمایش می‌گذارند؛ فارغ از سایر نقاط عطف و مشکلاتی که احتمالا هر حکومتی داشته و دارد، هر حکومت اقتدارگرایی نشانه‌هایی از این اقتدار را به طرق مختلف به مردم نشان می‌دهد. تخت طاووس (یا تخت خورشید)، نیمتاج نورالعین، جقه نادری و دیگر آثار نیز از دیگر جذابیت‌های موزه هستند که در بخش‌های بعدی بیشتر به آن‌ها خواهیم پرداخت.

موزه جواهرات ملی کجاست؟

موزه جواهرات ملی ایران در خیابان فردوسی تهران، در زیرزمین ساختمان بانک مرکزی ایران واقع شده است. به‌طور دقیق‌تر این موزه در نزدیکی میدان امام خمینی و نرسیده به چهارراه استانبول، درست روبروی سفارت ترکیه قرار دارد. با وجود اینکه در گذشته این ساختمان به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین بانک‌های ایران بود، حالا برای بیش از 60 سال است که به موزه و محلی برای بازدید عموم تبدیل شده است.

آدرس موزه جواهرات ملی ایران: استان تهران، تهران، میدان امام خمینی، خیابان فردوسی، نرسیده به چهارراه استانبول، رو‌بروی سفارت ترکیه، ساختمان بانک مرکزی ایران، خزانه جواهرات ملی

مسیرهای دسترسی به موزه جواهرات ملی

برای دسترسی به موزه جواهرات ملی در تهران و بازدید از آثار ارزشمندی که در آن نگهداری می‌شود، گزینه‌های متعددی از جمله حمل‌ونقل عمومی و شخصی وجود دارد:

مترو: نزدیک‌ترین ایستگاه مترو تهران به موزه، ایستگاه مترو سعدی در خط ۱ است که با حدود ۲۰۰ متر پیاده‌روی می‌توان به موزه مقصود رسید. لازم به ذکر است که ایستگاه‌های امام خمینی و فردوسی نیز در نزدیکی این موزه قرار دارند. البته برای رسیدن به موزه باید پس از پیاده شدن از مترو با اتوبوس خط جمهوری-بهارستان یا تاکسی به‌سمت میدان جمهوری رهسپر شوید تا در ایستگاه چهارراه استانبول از اتوبوس یا تاکسی پیاده شوید.

پیشنهاد می کنیم بخوانید:

همه چیز درباه هگمتانه | مهد شکل گیری تمدن آریایی

اتوبوس: ایستگاه‌های اتوبوس متعددی در خیابان‌های جمهوری، فردوسی و لاله‌زار وجود دارند که می‌توانند شما را به موزه جواهرات ملی برسانند؛ حال این ایستگاه‌ها می‌توانند وابسته به مبدا حرکت شما متفاوت باشند.

وسیله نقلیه شخصی: برای بازدید از این موزه و استفاده از خودروی شخصی، ابتدا باید به میدان امام خمینی رفته و از آنجا وارد خیابان فردوسی شوید. پس از ورود به خیابان امام خمینی، موزه جواهرات ملی را در ضلع شمالی میدان و نرسیده به چهارراه استانبول پیش روی خود خواهید دید.

تاریخچه موزه جواهرات ملی

موزه جواهرات ملی ایران، همانطور که اشاره شد، محل نگهداری مجموعه‌ای از آثار دوره‌های صفوی، افشار، قاجار و پهلوی است که هر یک نمایانگر بخشی از تاریخ و فرهنگ ایران می‌باشند. عمده جواهرات موجود در این موزه از ادوار پیشین به‌ویژه صفوی، افشار، قاجار و پهلوی گردآوری شده‌اند. هر یک از این دوره‌ها نقش بی‌بدیلی در غنای این گنجینه داشته‌اند و مجموعه‌ای از هنرهای دستی، مهارت‌های جواهرسازی و ذوق هنری را به نمایش می‌گذارند؛ هرچند که برخی از این گنجینه‌ها در حملات مختلف به تاراج رفته‌اند. این آثار، افزون بر ارزش مادی، حامل روایت‌هایی از تعاملات سیاسی و فرهنگی ایران با دیگر ملت‌ها هستند که در قالب هدایای دیپلماتیک، غنائم جنگی یا سفارش‌های خاص سلطنتی به عرصه وجود آمده‌اند. در ادامه به بخش کوتاهی از تاریخچه موزه جواهرات ملی در ادوار مختلف از صفوی، افشار و قاجار تا پهلوی و جمهوری اسلامی می‌پردازیم.

موزه جواهرات ملی در دوره صفوی و افشاریه

جمع‌آوری جواهرات سلطنتی در ایران از دوره صفویان آغاز شد؛ پادشاهان این سلسله با گردآوری و خرید جواهرات از دیگر کشورها، پایه‌گذار این مجموعه ارزشمند شدند. اکثر شاهان صفوی از سال 907 تا 1148 هجری قمری، با کمک کارشناسان، اقدام به خریداری و جمع‌آوری گوهرها و جواهرات کمیابی از بازارهای هند، عثمانی و کشورهای اروپایی همچون ایتالیا و فرانسه کردند و به اصفهان انتقال دادند.

پیشنهاد می کنیم بخوانید:

از ظروف سلطنتی تا اتومبیل های لوکس | همه چیز درباره موزه‌ های کاخ سعدآباد

در حمله افغان‌ها به ایران با رهبری محمود افغان در نقطه پایان سلطنت شاه سلطان حسین صفوی، بخشی از این جواهرات غارت شد و به هندوستان انتقال یافت؛ اما در زمان شاه طهماسب دوم به همراهی نادر با تلاش‌های خود توانستند قسمت عمده‌ای از آن‌ها را به کشور بازگرداندند. بعدها پس از به قدرت رسیدن نادرشاه، بخشی از این اموال را به حاکمان کشورهای همسایه هدیه، قسمتی را بین فرماندهان سپاه خود و بخش دیگری را به آستان امام رضا (ع) تقدیم نمود. از بد روزگار نادر به آن وضع اسف‌بار دچار شد و توسط چندی از اطرافیان خود با محوریت عادل‌شاه به قتل رسید.

طولی نکشید که یکی از سرداران سپاه وی به نام «احمد بیک افغان ابدالی» بسیاری از این جواهرات گرانبها از جمله همان کوه نور معروف را غارت نمود و از ایران خارج کرد؛ جواهری که با تلاش شخص نادر از هندوستان به ایران بازگردانده شد، متاسفانه با اشتباهات شخص وی که به قتل و فروپاشی حکومتش متجر شد، از کف رفت و بعدها نیز سر از تاج ملکه مادر انگلستان در آورد.

موزه جواهرات ملی در دوره قاجار

در دوره قاجار، پادشاهانی مانند فتحعلی‌شاه و ناصرالدین‌شاه به توسعه این مجموعه پرداختند و آثاری همچون تاج کیانی، تخت نادری و کره جواهرنشان را به آن افزودند. یکی از مهم‌ترین این جواهرات، کره جواهرنشان در سال ۱۲۵۳ خورشیدی به دستور ناصرالدین‌شاه ساخته شد و در تزئین آن از زمرد و یاقوت‌های گران‌بها استفاده گردید. بعدها نیز در همین دوره، فیروزه نیشابور و مروارید خلیج فارس به این مجموعه نفیس افزوده شد. ظاهرا این جواهرات ارزشمند و گوهرهای ارزنده در همان دوره قاجاریه در کاخ گلستان نگهداری می‌شده و پس از به قدرت رسیدن پهلوی، این آثار در زیرزمین کاخ مرمر نگهداری شدند.

موزه جواهرات ملی در دوره پهلوی

با تاسیس سلسله پهلوی، رضا شاه در سال ۱۳۱۶ شمسی تدبیر لازم را به خرج داد و جواهرات سلطنتی را به خزانه بانک ملی ایران منتقل کرد تا به‌عنوان پشتوانه مالی و ضمانت ارزش پول ملی مورد استفاده قرار گیرند. ساختمان موزه در سال ۱۳۳۴ ساخته شد و با تاسیس بانک مرکزی ایران در سال ۱۳۳۹ افتتاح و جواهرات به این بانک سپرده شد. این اقدام ضمن آنکه به حفظ و نگهداری بهتر این گنجینه کمک کرد، شرایط مناسبی برای بازدید عمومی و آشنایی مردم با این میراث گران‌بها فراهم نمود.

موزه جواهرات ملی پس از انقلاب 57

در دوران پس از انقلاب، سیاست‌های فرهنگی و مدیریتی جدیدی برای حفاظت و نگهداری از این میراث ملی اتخاذ شد. موزه جواهرات ملی با رعایت اصول امنیتی و حفاظتی، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز فرهنگی کشور، پذیرای بازدیدکنندگان داخلی و خارجی است. هم‌اکنون این موزه با نمایش آثاری همچون الماس دریای نور، تاج کیانی و کره جواهرنشان، نقش مهمی در معرفی تاریخ و فرهنگ ایران ایفا می‌کند.

پیشنهاد می کنیم بخوانید:

باغ موزه ‌های تهران؛ گزینه ای برای گشت و گذار در عید نوروز

با توجه به اهمیت تاریخی و فرهنگی این مجموعه، بارها تلاش‌های مستمری برای حفظ و مرمت جواهرات و آثار موجود در موزه صورت گرفته است. همچنین، برنامه‌های آموزشی و پژوهشی متعددی برای آشنایی بیشتر علاقه‌مندان به تاریخ ایران با تاریخچه و ارزش‌های این گنجینه برگزار می‌شود.

در مجموع، موزه جواهرات ملی ایران پس از انقلاب اسلامی با حفظ و ارتقاء استانداردهای نگهداری و نمایش، به‌عنوان یکی از نمادهای فرهنگی کشور، همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهد و مورد توجه گردشگران و پژوهشگران اعم از داخلی و خارجی قرار دارد.

معماری موزه جواهرات ملی

ساختمان موزه با ترکیبی از سبک‌های معماری ایرانی و اروپایی طراحی شده است. نمای آجری ساختمان، که توسط معماران آلمانی ساخته شده، در دو طبقه و یک زیرزمین به عرصه وجود و نمایش درآمده است. این بنا دارای سه طبقه است که طبقه زیرین آن به نگهداری اشیاء قیمتی اختصاص یافته است. از مهم‌ترین ویژگی‌های معماری این بنا، همین بس که در بخش‌های مختلف، می‌توان به وضوح ارجاعاتی که به دوران هخامنشیان شده را مشاهده و لمس کرد. فضای داخلی موزه به‌گونه‌ای طراحی شده که امنیت و حفاظت از گنجینه‌های ارزشمند را تضمین کند. استفاده از سیستم‌های پیشرفته امنیتی و کنترل دما و رطوبت، شرایط ایده‌آلی برای نگهداری جواهرات فراهم آورده است؛ ضمن اینکه نورپردازی مناسب و چیدمان هنرمندانه اشیا، به تجربه هرچه بهتر بازدیدکنندگان کمک می‌کند.

همچنین لازم به ذکر است که مدت زمان ساخت این بنا حدود 5 تا 6 سال بوده و اگرچه بنای اولیه آن به شکل T انگلیسی بود، بعدها دو بازو به انتهای شمالی و جنوبی آن افزوده شد. ورودی اصلی ساختمان موزه نسبت به کل بنا، مرتفع‌تر است و تماما از سنگ ساخته شده است. ضمنا ازاره‌‌های سنگی 2 متری موجود در مقابل ساختمان موزه که رنگ‌های گوناگونی هم دارند، از جنس سنگ مرمر هستند.

در قسمت ورودی موزه جواهرات ملی چهار ستون سنگی مشهود است که بر روی آن‌ها چهار گاو شاخدار با الهام از سرستون‌های تخت جمشید قرار گرفته است. معماری داخلی بنا بیشتر از سبک معماری اروپایی الهام گرفته است؛ چنانچه تالار اصلی سقفی بلند دارد و نورگیرهای آن به‌صورت عمودی دیواری طراحی شده‌اند که شباهت قابل ملاحظه‌ای به عمارت‌های باروک اروپایی دارد.

اهمیت موزه جواهرات ملی

موزه جواهرات ملی ایران، مجموعه‌ای بی‌نظیر از جواهرات و اشیاء قیمتی را در خود جای داده که هر یک نمایانگر دوره مهم و متفاوتی از تاریخ ایران هستند. اهمیت این موزه فقط به‌دلیل ارزش مادی جواهرات نگهداری شده در آن نیست، بلکه به‌واسطه ارزش‌های تاریخی، هنری و فرهنگی آن است که برای نسل‌های بعدی حفظ شده‌اند. از طرف دیگر، این مجموعه ارزشمند، علاوه‌بر نمایش شکوه و جلال دربارهای سلطنتی، بازتاب‌دهنده تحولات سیاسی و اجتماعی ایران در طول تاریخ است که در پی آن ثمرات و مضرات پرباری شامل حال ایران و ایرانی شده است. به‌عنوان مثال، الماس دریای نور، یکی از بزرگ‌ترین الماس‌های صورتی جهان، نمادی از ثروت و قدرت پادشاهان ایرانی بوده و گذشته پرفرازونشیبی را از سر گذرانده است.

ساعات بازدید و بلیط موزه جواهرات ملی

ساعات بازدید: این موزه در حالت عادی روزهای شنبه تا سه‌شنبه از ساعت ۱۴ تا ۱۶:۳۰ پذیرای عموم بازدیدکنندگان است. توجه داشته باشید که این موزه در روزهای چهارشنبه تا جمعه و تعطیلات رسمی فعلی تعطیل است. بنابراین، پیشنهاد می‌شود تا پیش از مراجعه، با شماره تلفن گویای ۶۴۴۶۴۷۰۰ تماس گرفته و از وضعیت فعلی موزه اطمینان حاصل کنید. این موزه برای مدتی است که تعطیل شده و امکان بازدید از آن وجود ندارد. در واقع 21 خرداد 1403 بود که پس از 51 ماه تعطیلی موزه جواهرات ملی، سرانجام درب آن به روی همگان باز شد؛ اما طولی نکشید که اعلام کردند، این موزه دوباره از اول مهرماه تعطیل خواهد شد و هنوز هم بازگشایی نشده است.

قیمت بلیط: برای هزینه بلیط موزه برای بازدیدکنندگان داخلی ۶ هزار تومان و برای دانش‌آموزان و دانشجویان با ارائه کارت شناسایی ۳ هزار تومان تعیین شده است. این در حالی است که بازدیدکنندگان خارجی باید ۵۰ هزار تومان پرداخت کنند. ضمنا خرید بلیط به صورت حضوری انجام می‌شود و امکان خرید آنلاین وجود ندارد. لازم به ذکر است که برای گروه‌های بیش از ۱۰ نفر، تعیین وقت قبلی ضروری است و استفاده از خدمات راهنمای موزه برای بازدیدکنندگان رایگان است.

مهم ترین گنجینه های موزه جواهرات ملی

بارها در طول این مقاله اشاره شد که موزه جواهرات ملی ایران در تهران، مجموعه‌ای بی‌نظیر از گنجینه‌های تاریخی و سلطنتی را در خود جای داده است؛ اما، اکنون وقت آن رسیده تا با جزئیات بیشتری به مهم‌ترین گنجینه‌های این موزه بپردازیم. از جمله مهم‌ترین آثار این موزه می‌توان به الماس دریای نور، تاج کیانی، تخت طاووس یا همان تخت خورشید اشاره کرد. برخی از مهم‌ترین گنجینه‌های موزه جواهرات ملی را بدون هیچ ترتیب خاصی در ادامه آورده‌ایم:

الماس دریای نور

الماس دریای نور یکی از بزرگ‌ترین الماس‌های صورتی جهان و شاید مهم‌ترین جواهر ملی ایران است که وزن آن حدود ۱۸۲ قیراط (معادل ۳۶٫۴ گرم) تخمین زده می‌شود. این الماس ارزنده در قرن هفدهم میلادی از معادن گلکنده در جنوب هند استخراج شده و در سال ۱۷۳۹ میلادی توسط نادرشاه افشار به ایران آورده شد. این الماس به‌دلیل رنگ صورتی کم‌رنگ و شفافیت بی‌نظیرش، از ارزش تاریخی و هنری بالایی برخوردار است.

گویا (براساس اظهارات تاورنیه، جهانگرد و جواهرشناس فرانسوی) الماس دریای نور قسمت بزرگتر یک الماس 242 قیراطی به نام الماس یا لوح بزرگ بوده و در سال 1642 میلادی آن را در شرق مشاهده کرده است. حتی دانشمندانی از کانادا الماس دریای نور و الماس دیگری را مورد بررسی قرار داده‌اند را هر دو الماس را به‌عنوان تکه بزرگ (182 قیراطی) و کوچک (60 قیراطی) از یک الماس بزرگ واحد دانسته‌اند که تکه کوچکتر نورالعین نامیده شد. برخی منابع ارزش تقریبی الماس دریای نور را حدود ۲۰ میلیارد دلار تخمین زده‌اند، اما به‌دلیل اهمیت تاریخی و فرهنگی، این گوهر بی‌قیمت محسوب می‌شود.

تاج کیانی

تاج کیانی، تاج سلطنتی پادشاهان قاجار، به دستور فتحعلی‌شاه در سال ۱۲۱۲ هجری قمری (معادل ۱۷۹۷ میلادی) ساخته شد. این تاج با الماس، زمرد، یاقوت و مروارید به زیبایی هرچه تمام‌تر تزئین شده و قرار بر این بوده که نمادی از اقتدار و شکوه سلطنت قاجار باشد؛ حال آنکه حکومت قاجار کارنامه پرفرازونشیبی داشت که بحث دیگری است و در مقوله ما نمی‌گنجد. بعدها در زمان ناصرالدین‌شاه، جقه‌ای بزرگ مزین به زمرد و الماس به آن افزوده شد. تاج کیانی، نخستین تاجی است که پس از دوران ساسانیان به سبک تاج‌های آن دوره ساخته شده و در مراسم تاج‌گذاری پادشاهان قاجار، البته پس از فتحعلی‌شاه مورد استفاده قرار می‌گرفت.

تاج پهلوی

تاج پهلوی یکی دیگر از مهم‌ترین آثار موجود در موزه جواهرات ملی ایران است که به دستور رضاشاه پهلوی و با الهام از تاج‌های دوره ساسانی ساخته شد. این تاج در سال ۱۳۰۴ شمسی توسط گروهی از جواهرسازان ایرانی به سرپرستی حاج سراج‌الدین جواهری طراحی و ساخته شد. تاج پهلوی در مراسم تاج‌گذاری رضاشاه در سال ۱۳۰۵ و سپس در تاج‌گذاری محمدرضا شاه پهلوی در سال ۱۳۴۶ مورد استفاده قرار گرفت. این تاج از طلا، نقره و مخمل قرمز ساخته شده و با جواهرات گران‌بهایی چون الماس‌های برلیان، تخمه‌های درشت زمرد، مروارید و یاقوت کبود تزیین شده است.

پیشنهاد می کنیم بخوانید:

کاخ مروارید کرج | شاهکار معماری مدرن در مهرشهر

تاج مذکور دارای ۳,۳۸۰ قطعه الماس با وزن مجموع ۱,۱۴۴ قیراط، پنج زمرد با وزن ۱۹۹ قیراط، دو یاقوت کبود به وزن ۱۹ قیراط و ۳۶۸ حبه مروارید طبیعی است. بزرگ‌ترین الماس این تاج، یک الماس زرد برلیان ۶۰ قیراطی است که در مرکز تاج به شکل خورشید قرار دارد. ارتفاع تاج ۲۹٫۸ سانتی‌متر، عرض آن ۱۹٫۸ سانتی‌متر و وزن آن حدود ۲,۰۸۰ گرم است. هدف از ساخت این تاج، عدم علاقه رضاشاه به تاج کیانی قاجار بوده و دستور به طراحی یک تاج جدید و متفاوت از تاج شاهان قاجار با الهام از تاج شاهان ساسانی داده است.

کره جواهر نشان

کره جواهرنشان یکی دیگر از برجسته‌ترین آثار موزه جواهرات ملی ایران است که در سال ۱۲۹۱ هجری قمری به دستور ناصرالدین‌شاه قاجار ساخته شد. این کره به سرپرستی ابراهیم مسیحی و با همکاری جواهرسازان ماهر ایرانی از طلای خالص و جواهرات موجود در خزانه سلطنتی طراحی و ساخته شده است. وزن طلای به‌کاررفته در این کره ۳۴ کیلوگرم و وزن جواهرات آن ۳,۶۵۶ گرم برآورد شده است که در نوع خود استثنایی است. قطر کره ۶۶ سانتی‌متر بوده و مجموعا 48,823 یا ۵۱٬۳۶۶ قطعه جواهر بر روی آن نصب شده است.

در طراحی این کره، اقیانوس‌ها و دریاها با زمرد، خشکی‌ها با یاقوت و لعل، و کشورهایی مانند ایران و انگلستان با الماس مشخص شده‌اند. کشورهای هندوستان با یاقوت روشن، آفریقای جنوبی و مرکزی با یاقوت کبود و آسیای جنوب شرقی نیز با الماس مشخص شده‌اند. جالب اینکه برای مشخص کردن خط استوا از الماس‌های تراشیده استفاده شده است. همچنین، شهر تهران با یاقوت معروف اورنگ‌زیب و کوه دماوند با یاقوت درشتی نمایان شده است که به‌عنوان پایتخت و نماد ایران حائز اهمیت بوده‌اند و هنوز هم هستند.

نیمتاج نورالعین

نیمتاج نورالعین یکی دیگر از برجسته‌ترین جواهرات ملی ایران است که در موزه جواهرات ملی نگهداری می‌شود. این نیمتاج در سال ۱۳۳۸ خورشیدی (۱۹۵۹ میلادی) به مناسبت ازدواج فرح دیبا با محمدرضا پهلوی ساخته شد. جواهرساز آمریکایی، هری وینستون، طراحی و ساخت این نیمتاج را بر عهده داشت. بدنه نیمتاج از پلاتین ساخته شده و در مرکز آن الماس صورتی‌رنگ نورالعین با وزنی حدود ۶۰ قیراط قرار دارد. علاوه‌بر الماس نورالعین، ۳۲۴ قطعه الماس صورتی، زرد و سفید روشن نیز روی این نیمتاج کار شده است.

الماس نورالعین یکی از بزرگ‌ترین الماس‌های صورتی جهان است که به همراه الماس دریای نور، بخشی از جواهرات ملی ایران را تشکیل می‌دهد. این الماس در ابتدا در هند کشف و توسط نادرشاه افشار به ایران آورده شد. همانطور که در معرفی الماس دریای نور ذکر کردیم، برخی معتقدند که نورالعین و دریای نور در اصل یک الماس بوده‌اند که بعدها به دو بخش تقسیم شده‌اند. نیمتاج نورالعین در مراسم عروسی فرح پهلوی استفاده شد.

تخت طاووس

تخت طاووس، یکی از نفیس‌ترین آثار موجود در موزه جواهرات ملی ایران است که در سال ۱۲۱۶ هجری قمری به دستور فتحعلی‌شاه قاجار ساخته شد. این اثر ارزشمند، در ابتدا «تخت خورشید» نام داشت و به مباشرت حاجی محمدحسین‌خان صدر اصفهانی، صدر اعظم فتحعلی‌شاه، توسط جواهرسازان اصفهانی ساخته شد. این تخت با استفاده از طلا و جواهرات گران‌بها ساخته شده و دارای طراحی‌های پیچیده و زیبایی است که نشان‌دهنده هنر و ذوق صنعتگران ایرانی در دوره قاجار است. نام «تخت طاووس» پس از ازدواج فتحعلی‌شاه با طاووس خانم تاج‌الدوله در سال ۱۲۲۴ هجری قمری به این تخت اطلاق شد.

این اثر هنری تا سال ۱۳۶۰ در کاخ موزه گلستان نگهداری می‌شد و سپس به خزانه موزه جواهرات ملی ایران منتقل گردید. لازم به ذکر است که پس از به سلطنت رسیدن ناصرالدین‌شاه قاجار، این تخت تعمیر و تغییراتی در آن اعمال شد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به کتیبه‌ای با زمینه زرین و که با مینای لاجوردی و خط زیبای نستعلیق نگاشته شده و در اطراف تخت نصب شده اشاره کرد.

تاج شهبانو و گردنبند تاجگذاری

تاج شهبانو در سال ۱۳۴۶ خورشیدی، هم‌زمان با تاج‌گذاری فرح پهلوی، همسر محمدرضا شاه پهلوی، ساخته شد. برای طراحی و ساخت آن، جواهرسازان فرانسوی برند «ون کلیف اند آرپلز» انتخاب شدند. این تاج با استفاده از سنگ‌های قیمتی موجود در خزانه جواهرات ملی ایران، از جمله الماس، یاقوت و زمرد، ساخته شد. تاج شهبانو به‌عنوان نمادی از تحول و برابری زنان با مردان در ایران، تنها توسط فرح پهلوی مورد استفاده قرار می‌گرفت.

گردنبند تاج‌گذاری نیز در سال ۱۳۴۶ و به‌عنوان بخشی از جواهرات مراسم تاج‌گذاری فرح پهلوی ساخته شد. طراحی و ساخت آن نیز بر عهده برند «ون کلیف اند آرپلز» بود. گردنبند تاج‌گذاری نیز با استفاده از سنگ‌های قیمتی مانند زمرد، الماس و مروارید ساخته شده و در مراسم تاج‌گذاری بر گردن فرح پهلوی قرار گرفت. هر دوی این جواهرات با طراحی منحصربه‌فرد و استفاده از سنگ‌های قیمتی، نمادی از شکوه و عظمت دوران پهلوی در تاریخ ایران هستند.

آفتابه لگن سلطنتی

آفتابه و لگن سلطنتی یکی از گنجینه‌های ارزشمند و خاص موزه جواهرات ملی ایران است که به دوره قاجار بازمی‌گردد. این مجموعه شامل آفتابه و لگنی است که با طلا و جواهرات قیمتی تزئین شده‌اند و ظاهرا در مراسم‌های سلطنتی برای شستشوی دست‌ها پیش از صرف غذا استفاده می‌شده است. هر دو قسمت آفتابه و لگن از طلای خالص ساخته شده‌اند و با سنگ‌های قیمتی مانند زمرد، یاقوت، اسپینل و میناکاری تزئین شده‌اند. در مرکز لگن، زمردی درشت به وزن ۲۵ قیراط (۵ گرم) قرار دارد. ضمنا آفتابه سلطنتی با دو سنگ بزرگ تزئین شده است:

پیشنهاد می کنیم بخوانید:

موزه هنرهای معاصر تهران | گنجینه ای بی نظیر از آثار هنری ارزشمند

• یاقوتی به وزن ۲۲ قیراط (۴.۴ گرم)
• زمردی به وزن ۳۰ قیراط (۶ گرم)

این اثر نمادی از هنر و فرهنگ دوران قاجار است که با جزئیات دقیق و سنگ‌های قیمتی تزئین شده تا هویت سلطنتی و شکوه آن دوران را به نمایش بگذارد؛ به قدری که حتی برای شست دست‌های خود از آفتابه و لگنی استفاده می‌کرده‌اند که خود گنجینه‌ای منحصربه‌فرد است.

کمربند زرین

کمربند زرین یکی از جمله جواهرات ارزشمند موزه جواهرات ملی ایران است که در دوره قاجار ساخته شده و به دستور ناصرالدین شاه قاجار طراحی و ساخته شده است. این کمربند با طولی حدود ۱۱۹ سانتیمتر و عرضی حدود ۴ سانتیمتر، از طلای ۲۴ عیار ساخته شده و در میانه آن یک قطعه زمرد با وزن تقریبی ۱۷۶ قیراط قرار دارد. این زمرد با ۶۰ قطعه الماس برلیان و ۱۴۵ قطعه الماس فلامک تزئین شده است. گویا برخی منابع بر این باورند که زمرد بی‌نظیر روی آن جزو گوهرهایی است که نادرشاه افشار از فتح هند به دست آورده است. این کمربند به نام‌های «کمربند زرین» و «کمربند زمرد» نیز شناخته می‌شود و در موزه جواهرات ملی ایران در تهران نگهداری می‌شود.

جقه نادری

جقه نادری یکی دیگر  از جواهرات سلطنتی ایران است که در موزه جواهرات ملی نگهداری می‌شود. این جقه در سده ۱۲ قمری ساخته شده و با الماس‌های فلامک و زمردهای با کیفیت تزئین شده است. در مرکز جقه، یک تخمه زمرد دامله درشت و خوشرنگ به قطر حدود ۳ سانتیمتر و وزن حدود ۶۵ قیراط قرار دارد. در اطراف این تخمه، هفت شقه با طرح‌هایی از درفش، طبل، لوله توپ و سرنیزه نصب شده است. از نوک شقه‌ها، دو آویز زمرد بسیار اعلای سعیدی آویخته شده و در زیر جقه، سه آویز زمرد خوشرنگ امرودی به شکل اشک دیده می‌شود. طول جقه حدود ۱۳ سانتیمتر و وزن آن حدود ۳۳ مثقال و ۱۶ نخود است.

ظاهرا رضا شاه پهلوی گاهی از این جقه استفاده می‌کرده است. جقه‌ها در گذشته برای تزئین دستار، سرپوش‌ها و کلاه‌ها به کار می‌رفتند. جقه نادری با طراحی پیچیده و استفاده از سنگ‌های قیمتی، سند معتبر دیگری از هنر و ذوق ایرانیان از گذشته تاکنون است.

نکات مهم برای بازدید از موزه جواهرات ملی

بازدید از موزه جواهرات ملی فعلا میسر نیست، ولی بهتر است تا پیش از زمان بازگشایی به چند نکته زیر توجه داشته باشید:

محدودیت سنی: بازدید از موزه برای افراد زیر ۱۲ سال مجاز نیست.

محدودیت‌های حرکتی: موزه فاقد آسانسور و پله‌برقی است و دسترسی به آن از طریق سه ردیف پلکان امکان‌پذیر است؛ بنابراین، افرادی که مشکلات جسمی-حرکتی دارند، ممکن است با چالش مواجه شوند.

محدودیت‌های امنیتی: همراه داشتن تلفن همراه و دوربین حرفه‌ای در داخل موزه ممنوع است. در ورودی موزه، بازرسی امنیتی انجام می‌شود؛ لذا از همراه داشتن اشیاء غیرضروری خودداری کنید.

امکانات رفاهی: در نزدیکی موزه، امکاناتی مانند رستوران و کافه وجود ندارد؛ ازاین‌رو بهتر است تا پیش از بازدید از این موزه، نیازهای خود را برطرف کنید.

مدت زمان بازدید: با توجه به محدودیت زمانی بازدید (۲.۵ ساعت)، توصیه می‌شود برنامه‌ریزی دقیقی برای مشاهده آثار ارزشمند این مجموعه داشته باشید تا از زمان خود به بهترین نحو ممکن استفاده کنید.

سخن پایانی

اگر می‌خواهید شکوه تاریخ و هنر ایران را از نزدیک لمس کنید و به یک‌باره از نظر بگذرانید، موزه جواهرات ملی، اگر برخی اجازه دهند، آغوشش را به روی شما گشوده است؛ چرا که وارثان واقعی این آثار مردم ایران‌زمین هستند نه حاکمانی که می‌آیند و پس از چندی از پی یکدیگر می‌روند. هر گنجینه‌ای در این موزه، قصه‌ای از گذشته‌ای دور و پرشکوه را بازگو می‌کند و برخی از آن‌ها مانند الماس دریای نور غنایم جنگی هستند که البته به ایران تعلق داشته‌اند. به هر حال، از الماس درخشان دریای نور گرفته تا تخت طاووس افسانه‌ای، هر اثر چون ستاره‌ای بر تارک تاریخ ایران می‌درخشد. بازدید از این موزه ضمن آنکه تجربه‌ای فرهنگی با افزایش آگاهی و آشنایی با تاریخ چند قرن گذشته ایران است، گریزی به دنیای پرزرق‌وبرق شاهان و تنها شهبانوی ایران است که نصیب هرکسی نشده و شما بخوان، نمی‌شود و نخواهد شد.

سوالات متداول