امیر مسعودی در دل تاریخ پرفراز و نشیب ایران، بسیاری از بناها و آثار معماری نمایانگر جلوه‌های فرهنگی و هنری یک قوم و ملت هستند. یکی از این جاذبه‌های منحصربه‌فرد، خانه لاری ها در شهر یزد است. این اثر باستانی که قدمت آن به دوران قاجار می‌رسد، به عنوان نمادی از فرهنگ و هنر کهن این استان کویری ایران شناخته می‌شود. خانه لاری ها واقع در محله فهادان، به دلیل ویژگی‌های معماری خاص و زیبایی‌های داخلی، همواره نظر بازدیدکنندگان را جلب کرده و مکانی است که می‌تواند هر فردی را به دنیای گذشته‌های دور ببرد. اگر شما هم قصد سفر به یزد را دارید، در این مطلب با ما همراه باشید تا شما را با یکی از بهترین جاهای تاریخی این استان آشنا کنیم.
معرفی خانه لاری ها
خانه لاری‌ها یکی از آثار فاخر و برجسته در شهر تاریخی یزد است که به عنوان یک نمونه بارز از معماری ایرانی، ویژگی‌های منحصربه‌فردی از فرهنگ، هنر و زندگی اجتماعی مردم این استان را به نمایش می‌گذارد. این بنا به نوعی نمایانگر هویت فرهنگی یزد و شیوه زندگی ساکنان آن در دوران گذشته است. با ورود به خانه لاری‌ها، به دنیایی از زیبایی و هنر معماری اصیل ایرانی می‌روید که هر گوشه‌اش داستانی از تاریخ و هنر را روایت می‌کند.
خانه لاری‌ها با وسعتی برابر با ۱۷۰۰ متر مربع و زیربنایی معادل ۱۲۰۰ متر، مجموعه‌ای گسترده و متنوع از فضاها را دربرمی‌گیرد. این خانه شامل ۳ حیاط زیبا و ۶ واحد مستقل است که هر یک با ایوان‌ها، تالارها و اتاق‌های متعدد مزین شده است. سردر ورودی و هشتی زیبای آن پیش از ورود به فضا، حس خوش‌آمدگویی را القا می‌کند و نمایانگر سخاوتمندی این خانه تاریخی است. امروزه این فضاها به عنوان موزه‌ای از اسناد تاریخی و فرهنگی به نمایش درآمده‌اند و فرصتی ارزنده برای بازدیدکنندگان فراهم کرده‌اند تا با تاریخ و فرهنگ مردم یزد آشنا شوند.
خانه لاری‌ها در تاریخ ۲۴ بهمن ماه سال ۱۳۷۵ هجری شمسی با شماره ۱۸۳۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. این خانه، با تاریخچه‌ای غنی و عناصری از معماری سنتی، به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری در یزد، نقش مهمی در معرفی فرهنگ و هنر ایرانی به مخاطبان داخلی و خارجی ایفا می‌کند.
با ورود به خانه لاری‌ها، مشغول تماشای زیبایی‌های داخلی آن خواهید شد. آینه‌کاری‌های چشم‌نواز و گچ‌بری‌های هنرمندانه، جلوه خاصی به فضا بخشیده و هر کدام از اتاق‌ها به یک گنجینه هنری تبدیل شده‌اند. شیشه‌های رنگی و پنجره‌های ارسی با نورپردازی دلنواز و رنگ‌های گرم، فضای دلپذیری را ایجاد کرده‌اند که می‌تواند هر بیننده‌ای را مسحور خود کند. این تزیینات باعث زیبایی دوچندان خانه شده‌اند و نشانگر ذوق و سلیقه هنرمندان یزدی در زمان خود نیز هستند.
خانه لاری‌ها کجاست؟ + آدرس
خانه لاری‌ها در یکی از زیباترین و تاریخی‌ترین محله‌های یزد، یعنی محله فهادان واقع شده است. این محله به خودی خود یکی از مقاصد گردشگری مهم در یزد به شمار می‌آید و در نزدیکی بناهایی همچون کلاه‌فرنگی، قرار گرفته است.
آدرس: استان یزد، شهر یزد، خیابان امام خمینی (ره)، محله فهادان، مجاور عمارت کلاه‌فرنگی
تاریخچه خانه لاری ها
خانه لاری‌ها یکی از ارزشمندترین خانه‌های تاریخی یزد است که تاریخچه آن به حدود ۲۷۰ سال پیش و زمان ورود گروهی از تجار از شهر لار در استان فارس به یزد بازمی‌گردد. در آن زمان، تعدادی از تجار با هدف گسترش فعالیت‌های تجاری و ساختن زندگی جدیدی، به یزد سفر کردند. یکی از شخصیت‌های مهم این گروه، حاج غلامحسین ملازینل بود که به عنوان یکی از نسل‌های اولیه مهاجرین، در سال ۱۲۴۳ هجری شمسی در محله تاریخی فهادان، اقدام به ساختن خانه‌ای با اهداف متعالی برای سکونت خانواده‌اش کرد. این خانه تنها محلی برای زندگی نبود، بلکه قرار بود نمادی از گذر زمان و تحولات نسلی باشد؛ این بنا به گونه‌ای طراحی شده بود که فرزندان او بتوانند نسل به نسل در آن سکونت داشته باشند.
با گذشت زمان، مالکیت این بنا به حاج محمد ابراهیم لاری منتقل شد و نام این خانه را «خانه لاری ها» گذاشتند. در آن دوران، این بنا به عنوان خانقاه نعمت‌اللهی مورد استفاده قرار گرفت و عملکرد آن به عنوان یکی از خانه‌های اعیان و اشراف تا اواخر حکومت رضا شاه ادامه یافت. این عمارت دارای ویژگی‌های معماری منحصربه‌فردی بود که باعث جلب توجه بسیاری از مردم و مسئولین محلی شد.
متأسفانه، با گذر زمان و به دلیل عدم مراقبت و مدیریت صحیح، خانه لاری ها دچار آسیب‌های جدی شد و به تدریج به عمارتی متروکه تبدیل گردید. تخریب‌های زیاد ساختمان منجر به کاهش زیبایی‌ها و خصیصه‌های معماری این بنا شد؛ این وضعیت تا زمانی که در سال ۱۳۶۳ هجری شمسی توجه سازمان میراث فرهنگی کشور به این بنا جلب شود، ادامه یافت.
با همت این سازمان، خانه لاری‌ها از صاحب وقت آن، آقای علی یزدی‌نژاد، خریداری و به طور اساسی بازسازی شد. تلاش و پیگیری مسئولین میراث فرهنگی به حفظ این اثر تاریخی کمک کرد و امکان احیای مجدد خاطرات تاریخی و فرهنگی این بنا را فراهم آورد. به این ترتیب، خانه لاری‌ها به عنوان یکی از شاهدان تاریخ یزد دوباره در کانون توجه قرار گرفت و تبدیل به بخشی از هویت فرهنگی شهر شد.
از سال ۱۳۸۵ هجری شمسی، گام دیگری در راستای حفاظت و حفظ این میراث فرهنگی برداشته شد. برخی از بخش‌های خانه لاری‌ها تحت اختیار سازمان اسناد و کتابخانه ملی قرار گرفت تا به موزه‌ای برای اسناد ملی تبدیل شود و محلی برای جمع‌آوری، حفاظت و نمایش اسناد تاریخی باشد. این اقدام به حفظ این آثار کمک کرد و موجب شد تا عموم مردم با تاریخ و فرهنگ غنی یزد و ایران بیشتر آشنا شوند.
معماری فوق العاده خانه لاری‌ها
معماری ایرانی همواره آینه‌ای از فرهنگ و ذوق هنری این سرزمین است که در هر گوشه آن نشانه‌هایی از تاریخ و زندگی مردمانش به چشم می‌خورد. یکی از نمونه‌های برجسته این معماری را می‌توان در خانه لاری‌ها مشاهده کرد. این خانه که در میان کویر یزد و در دل زمین‌های خشک و بی‌حیات ساخته شده است، نمایانگر نوعی هم‌زیستی هنرمندانه و هدفمند با طبیعت می‌باشد.
ویژگی‌های خاص معماری در مناطق کویری
خانه لاری‌ها به خوبی نمایانگر تکنیک‌های نوآورانه‌ای است که به منظور مقابله با تابستان‌های سوزان و زمستان‌های سرد کویر مورد استفاده قرار می‌گیرند. یکی از اصلی‌ترین مصالح در این نوع معماری، خشت است. خشت به عنوان یکی از ابتدایی‌ترین مصالح ساختمانی، به دلیل خواص حرارتی خود، از قابلیت خوبی برای نگهداری دما برخوردار است و می‌تواند در تابستان‌ها هوای داخل را خنک و در زمستان‌ها آن را گرم نگه دارد.
خشت به عنوان یک ماده طبیعی و محلی، دارای قابلیت‌هایی نظیر عایق‌بندی حرارتی و صدا است. با این حال، این ماده به تنهایی در برابر رطوبت آسیب‌پذیر است. به همین دلیل، معماران خانه لاری‌ها از ترکیب خشت خام و خشت پخته‌شده در قالب آجر برای تقویت ساختمان استفاده کرده‌اند. این دو نوع خشت به خوبی در کنار یکدیگر قرار می‌گرفتند تا هم استحکام بنا را افزایش دهند و هم به حفظ دمای مناسب در فصول مختلف کمک کنند.
بادگیرهای خانه لاری ها
نقش بادگیرها در معماری خانه لاری‌ها، به عنوان یکی از ویژگی‌های برجسته این بناها، غیرقابل انکار است. این سازه‌های بلند که معمولاً در بالای ساختمان قرار می‌گیرند، به طور خاص طراحی شده‌اند تا هوای خنک را از زمین جذب کرده و آن را به داخل ساختمان هدایت کنند. در واقع، بادگیرها به عنوان یک سیستم تهویه طبیعی عمل می‌کنند که هوای داخلی را تازه کرده و تأثیر قابل توجهی بر دما و رطوبت موجود در فضا دارند. این سازه‌ها ضمن خنک نگه‌داشتن آب آب‌انبار، می‌توانند از گرمای روزانه کاسته و شرایط را برای زندگی راحت‌تر کنند.
حفظ حریم خصوصی در معماری باشکوه خانه لاری‌ها
از جمله ویژگی‌های بارز این خانه، توجه به مسئله حریم خصوصی است. در معماری یزد، طراحی فضاها به گونه‌ای انجام می‌شود که ارتباط میان فضاها حفظ گردد و در عین حال، حریم خصوصی افراد ساکن در آن به بهترین نحو رعایت شود. خانه لاری ها نیز از این قاعده مستثنی نیست و طراحی آن به گونه‌ای انجام شده که تعاملات اجتماعی در كانون خانواده به بهترین شکل ممکن حفظ شود. فضای داخلی خانه، با هم‌بستگی و پیوستگی بین اتاق‌ها و سالن‌ها با یکدیگر، حس نزدیکی و تعلق را در میان ساکنان تقویت می‌کند.
زیبایی‌های بصری و هنری در معماری
علاوه بر جنبه‌های فنی و علمی، خانه لاری‌ها از زیبایی‌های هنری فوق‌العاده‌ای نیز برخوردار است. تزئینات داخلی و خارجی این خانه شامل آینه‌کاری، گچ‌بری، نقاشی‌های زیبا و شیشه‌های رنگی می‌شود که همگی نشان‌دهنده ذوق و خلاقیت هنرمندان این سرزمین هستند. هر یک از این عناصر جلوه زیبایی را به نمایش می‌گذارند که چشم‌نواز هستند و به منظور افزایش کیفیت زندگی طراحی شده‌اند.
آینه‌کاری، به خصوص در اتاق‌های نشیمن و پذیرایی، فضایی منحصربه‌فرد ایجاد کرده است. این هنر که به کارگیری قطعات کوچک آینه برای تزئین دیوارها و سقف‌ها است، نور را به طرز شگفت‌انگیزی منعکس کرده و به ایجاد فضایی وسیع‌تر و روشن‌تر در داخل اتاق کمک می‌کند. همچنین، گچ‌بری‌ها و نقاشی‌های هنرمندانه، نمایانگر نمادها و الگوهای سنتی ایرانی هستند که هویت فرهنگی منطقه را به تصویر می‌کشند. ستون‌های بلند و پر از جزئیات، یکی دیگر از ویژگی‌های بارز معماری خانه لاری‌ها هستند. این ستون‌ها به استحکام بنا کمک کرده و زیبایی فضا را هم دوچندان می‌کنند.
قسمت های مختلف خانه لاری ها
خانه لاری ها در یزد دارای بخش‌های مختلفی است که هر یک از آن‌ها، ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود را دارند. در ادامه به بررسی بخش‌های مختلف خانه لاری‌ها می‌پردازیم. در خانه لاری‌ها، حیاط به عنوان قلب معماری داخلی در نظر گرفته شده است. این خانه دارای سه حیاط است که هر یک ویژگی‌های خاص خود را دارند:
حیاط اصلی
حیاط بزرگ‌تر که به عنوان حیاط اصلی شناخته می‌شود، به شکل مستطیلی طراحی شده است و در راستای شمال شرقی به جنوب غربی قرار دارد. این حیاط به لحاظ ابعاد و اهمیت از دو حیاط کوچک‌تر دیگر، که در سمت‌های مختلف واقع شده‌اند، متمایز است.
بخش جنوب غربی حیاط اصلی به دلیل ارتفاع بیشتر و ویژگی‌هایی که دارد، مخصوصا ایوان بلند و باشکوهی که در این قسمت قرار گرفته، از ارزش و اهمیت بیشتری برخوردار است. این ایوان به خصوص در فصول گرم سال، فضایی خنک و سایه‌دار ایجاد می‌کند که ساکنان می‌توانند در آن استراحت کنند. وجود اتاق‌های متعدد و گوشواره‌های (اتاق‌های جانبی) حول این ایوان، از هر جهت به این فضا جلوه‌ای خاص می‌بخشد و پنجره‌ها و درهای آن‌ها به ایوان گشوده می‌شود.
بخش شمال شرقی حیاط اصلی به فضاهای بسته و همچنین یک ایوان کوچک و کوتاه مجهز شده است که به وضوح تضاد معمارانه این بخش با دیگر قسمت‌ها را نمایان می‌سازد؛ محوطه‌ای آرام و خلوت که می‌تواند محلی برای استراحت ساکنان باشد. در مرکز بخش شمال غربی حیاط، سه ایوان کوچک قرار دارد که با طراحی مناسب به دو اتاق سه دری متصل می‌شوند. در این بخش دو راهرو نیز وجود دارد که به ارتباط بهتر میان فضاها کمک می‌کنند و در عین حال، حس بومی و سنتی به فضا می‌بخشند.
علاوه بر این، فضای طراحی شده در بخش جنوب شرقی حیاط کاملاً متفاوت است و نمونه‌های قوی‌تری از فضاهای بسته را ارائه می‌دهد. اتاق پنج دری واقع در مرکز این قسمت که به عنوان مکانی برای نشیمن محسوب می‌شود، با ایوان‌های نازک و کوچک احاطه شده است. سایر اتاق‌ها نیز شامل اتاق‌های سه دری و ایوان‌های جانبی می‌شوند که با راهروهای نیمه‌باز به یکدیگر متصل شده‌اند. این طراحی با ایجاد فضاهای مختلف، حس تنوع و زیبایی را به محیط می‌بخشد.
حیاط میانی
حیاط میانی از نظر ساختار شباهت زیادی به حیاط اصلی دارد؛ اما دارای ویژگی‌های متمایزی هم است. در قسمت جنوب غربی این حیاط، ایوانی مرتفع طراحی شده که دهانه‌ای وسیع و نمایی صاف‌تر نسبت به سایر فضاها دارد. در سمت دیگر این ایوان، یک پنجره بزرگ واقع شده است که به تماشای چشم‌انداز طبیعی کمک می‌کند.
در بخش شمال غربی، اتاق هفت دری با به کارگیری طراحی ساده‌تری قرار دارد که در کنار آن نیز اتاق‌های پنج دری و سه دری ساختمان را احاطه کرده‌اند. طراحان این بخش با استفاده از طاق‌نماها و فضای سبز در کنار مناطق مختلف، هارمونی و زیبایی حیاط را دوچندان کرده‌اند.
حیاط سوم
در بخش شمال شرقی این عمارت، حیاط سوم به شکل یک فضا با مقیاس کوچک و اختصاصی به چشم می‌خورد. این حیاط نسبت به حیاط میانی در ارتفاعی بالاتر قرار دارد و به همین دلیل ارتباطش با دیگر بخش‌های خانه تا حدودی محدود است. این فضا به طور مستقل از سایر بخش‌های خانه عمل می‌کند و در آن، ورودی و خروجی مجزایی به بیرون وجود دارد.
غروب‌نشین
یک تخت روی حوض لاجوردی موجود در حیاط تعبیه شده است که با سه پله از سطح حیاط بلندتر قرار دارد و نیمی از فضای حوض را اشغال کرده است. این فضای اختصاصی که به عنوان غروب‌نشین یا سایه‌نشین شناخته می‌شود، ارتباط خاصی میان فضای داخل و خارج خانه برقرار می‌کند؛ فضایی برای نشستن و استراحت که می‌توان در آن با اعضای خانواده و دوستان، به تماشای مناظر طبیعی و فضای باغ پرداخت و از خنکی آب و آرامش صداهای طبیعت لذت برد.
درب‌های متعدد
درب‌های چندگانه خانه لاری‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که هر کدام به یک بخش خاص از بنا راه دارند. در ضلع غربی، دهلیزی وجود دارد که به تالار و حیاط اندرونی متصل می‌شود؛ در حالی که درب ضلع شمالی به عنوان ورودی فرعی کاربرد دارد که به حیاط بیرونی و اتاق‌های واقع در ضلع غربی راه پیدا می‌کند.
وقتی به این خانه قدم می‌گذارید، ممکن است با کوبه‌های مختلفی روی درب‌ها برخورد کنید که برای مردان و زنان به صورت مجزا طراحی شده‌اند. این طراحی منحصربه‌فرد بر اساس صداهای تولیدی، به ساکنان این امکان را می‌دهد که از محرم یا نامحرم بودن مهمانان خود آگاه شوند که این خود نماد فرهنگ و آداب اجتماعی جامعه‌ای می‌باشد که این بنا در آن ساخته شده است.
اتاق‌های خانه لاری‌ها
اتاق‌ها در این عمارت با استفاده از سه پله زیبا که با سنگ‌های مشبک‌کاری مزین شده‌اند، از حیاط اصلی تفکیک می‌شوند. این طراحی منحصربه‌فرد به گونه‌ای است که اتاق‌ها به صورت چهارضلعی در اطراف حیاط قرار می‌گیرند و در هر ضلع آن، درب‌های چوبی مستحکم و زیبا به یکدیگر متصل می‌شوند.
در داخل اتاق‌ها، از هنر بی‌نظیر گچ‌بری و رنگ بنفش استفاده شده است که زیبایی فضا را دوچندان می‌کند. سقف‌ها که به صورت مسطح طراحی شده‌اند، روی تیرک‌های چوبی استوار هستند. هر یک از ۲۲ اتاق این مکان تاریخی با نامی خاص و منحصربه‌فرد معرفی شده و کاربری ویژه‌ای دارند.
از جمله اتاق‌های موجود، اتاق سه‌دری که برای سرگرمی و بازی کودکان طراحی شده، اتاق پنج‌دری که به عنوان فضایی برای جمع خانواده به کار می‌رود و اتاق ارسی با درب کشویی که مزین به تزئینات خاص است، به شکل بارزی در این عمارت وجود دارند. یکی از اتاق‌های بسیار دیدنی و جذاب این خانه، اتاق آینه است که شهرت خاصی در بین بازدیدکنندگان دارد. این اتاق به دلیل وجود تصاویری زیبا و نفیس روی سقف و دیوارهایش، جلوه‌ای بی‌نظیر از هنر معماری ایرانی را به نمایش می‌گذارد و به هر بیننده‌ای این احساس را القا می‌کند که به دنیای زیبایی‌ها و زرق و برق‌های گذشته سفر کرده است.
سرداب خانه لاری‌ها
سرداب اصلی خانه لاری‌ها با عمقی نزدیک به ۶ متر در سمت ایوان و بادگیر قرار گرفته است و می‌توانید با استفاده از ۳۸ پله به درون آن دسترسی پیدا کنید. دو شمسه رنگین که در داخل سرداب قرار دارند، جلوه بی‌نظیری به این محیط تاریخی می‌بخشند و نور را به شکلی زیبا و دلنشین بازتاب می‌دهند.
در ضلع غربی بنا، سرداب دیگری وجود دارد که به عنوان بهارخواب شناخته می‌شود. این بخش از ساختمان به عنوان مکانی برای استراحت و تفریح مورد استفاده قرار می‌گرفت و این امر نشان از طراحی دقیق و توجه به جزئیات در معماری این خانه دارد. از دیگر کاربردهای سرداب می‌توان به استفاده از آن به عنوان فضای نگهداری مواد غذایی اشاره کرد. در واقع، اتاقک‌های کوچک درون سرداب به منظور نگهداری گوشت و حبوبات طراحی شده‌اند.
موزه اسناد تاریخی در خانه لاری ها
وجود موزه اسناد تاریخی در دل خانه لاری ها، فرصتی طلایی برای آشنایی با گذشته یزد فراهم می‌آورد. این موزه که به همت سازمان میراث فرهنگی ایران شکل گرفته، شامل مجموعه‌ای از اسناد تاریخی است که روایتگر وقایع و تغییرات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی این دیار هستند.
موزه اسناد تاریخی با در برگرفتن حدود ۱۱۰ تابلو از اسناد مختلف، یک منبع غنی از اطلاعات تاریخی در این زمینه به شمار می‌آید. اسنادی که در این موزه به نمایش درآمده‌اند، شامل موضوعات متنوعی از جمله کشف حجاب، مالکیت قنات‌ها، فرمان‌های حکومتی و همچنین جشن‌ها و مناسک‌های ازدواج هستند. این اسناد، زنجیره‌ای از تاریخ یزد و تحولات اجتماعی آن را به تصویر می‌کشند و هر یک به نوعی گواهی بر تغییرات زمانه هستند. بازدیدکنندگان می‌توانند در این موزه، نگاهی عمیق‌تر به تاریخ یزد و تحولات آن در گذر زمان داشته باشند.
بهترین زمان بازدید از خانه لاری ها
با توجه به موقعیت جغرافیایی یزد، بهترین زمان برای سفر به این شهر، بهار و پاییز است. از آنجایی که یزد در منطقه‌ای کویری واقع شده، تابستان‌های آن معمولاً گرم و طاقت‌فرسا است؛ بنابراین از خرداد تا مهر ماه، گرما می‌تواند سفر را دشوار کند. با نزدیک شدن به زمستان و فصل پاییز، هوای یزد معتدل است و فرصت مناسبی را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌آورد تا از زیبایی‌های طبیعی و تاریخی این استان بهره‌مند شوند.
در واقع، در فصل‌های بهار و پاییز هم می‌توانید از خانه لاری‌ها و موزه اسناد تاریخی بازدید کنید و هم می‌توانید از زیبایی‌های دیگر یزد نیز بهره ببرید؛ اما باید توجه داشته باشید که با استقبال بیشتر گردشگران در این فصل‌ها، هزینه‌های مرتبط با سفر، از جمله بلیط‌ها و محل‌های اقامت نیز افزایش می‌یابد. بدین ترتیب، برنامه‌ریزی مناسب و از پیش تعیین شده می‌تواند به تجربه‌ای خاطره‌انگیز و کم‌هزینه کمک کند.
سخن پایانی
خانه لاری ها در یزد یک بنای تاریخی باارزش است و نمادی زنده از فرهنگ و تاریخ غنی ایران به شمار می‌آید. این خانه با معماری زیبا و منحصربه‌فرد خود، روایتگر زندگی مردم یزد و شیوه‌های زندگی آن‌ها در گذشته است. با توجه به جزئیات هنرمندانه در طراحی این بنا، از جمله گچ‌بری‌ها، ارسی‌ها و حیاط‌های دلنشین، بازدید از خانه لاری ها تجربه‌ای فراموش‌نشدنی را برای هر گردشگری به ارمغان می‌آورد. شما می‌توانید همین حالا سفر خود را برنامه‌ریزی کنید و به سفری بی‌نظیر بروید.
سؤالات متداول
ثبت دیدگاه اولین نفر باشید که نظر می‌دهید.