روستای اورامانات کجاست؟ | ماسوله ای در غرب ایران

روستای اورامان تخت، همان روستای پلکانی خوش‌آوازه‌ای که نامش در سراسر ایران پیچیده، همان روستایی است که در غرب ایران، کردستان و منطقه اورامانات قرار دارد. این روستا که یکی از محبوب‌ترین جاهای دیدنی کردستان به‌شمار می‌آید، مجموعه‌ای از جاذبه‌های گردشگری طبیعی، تاریخی و مذهبی را در گوشه و کنار خود جای داده است.

همین که رودخانه‌های پرآب و زیبایی چون سیروان و لیله از میان این منطقه و روستای اورامان می‌گذرند، سبب طراوت و سرسبزی تمام اراضی آن شده‌اند. البته این دو رودخانه در منطقه‌ای از مرز مشترک بین کشورمان، ایران و کشور همسایه عراق قرار دارند که به «دروله» معروف است و در واقع به یکدیگر متصل هستند؛ این منطقه در ایران بین استان‌های کردستان و کرمانشاه و در اقلیم کردستان کشور عراق و استان تازه تاسیس حلبچه  قرار دارد.

به‌طورکلی اورامانات یکی از جاهای دیدنی و توریستی ایران است که طی سال‌های گذشته توجه بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی نسبت به این منطقه بیشتر هم شده است. پس اگر شما هم قصد دارید تا سفری به منطقه هورامان و روستای اورامان تخت داشته باشید؛ وقت را غنیمت شمرده، مانند همیشه با معرفی اورامانات و جاهای دیدنی آن با ما همراه باشید تا با شگفتی‌های این منطقه بیشتر آشنا شوید.

روستای اورامانات کجاست؟

اورامانات نام منطقه‌ای در بخش اورامان شهرستان سروآباد در غرب کشور ایران و در استان حلبچه واقع در شرق کشور عراق است. بخش بزرگ‌تر اورامانات بین استان‌های کردستان و کرمانشاه و بخش کوچک‌تر آن در استان حلبچه یا همان کردستان عراق قرار دارد. در واقع این منطقه در غرب استان کردستان قرار دارد که از غرب به حلبچه عراق و از جنوب به استان کرمانشاه محدود می‌شود. این منطقه پرآوازه و کردنشین با جاده‌ای به طول 75 کیلومتر به مریوان، شهر مهم و مرزی استان کردستان متصل می‌شود.

منطقه اورامانات که به‌صورت مشترک بین ایران و عراق قرار دارد، با خانه‌های پلکانی روستای اورامان تخت، دشتی زیبا و پرشیب‌وفراز با رودخانه‌های متعدد که از کوهستان‌های باشکوه اطراف سرچشمه می‌گیرند، شناخته می‌شود. رودخانه‌های معروف این منطقه و روستا، «سیروان» و «لیله» نام دارند که این دو رود در نزدیکی مرزهای عراق به یکدیگر می‌پیوندند که این رود ادغام یافته به «دروله» شهرت یافته است.

پیشنهاد می کنیم بخوانید:

فرودگاه بین المللی دبی | هر آنچه باید درباره فرودگاه دبی بدانید

منطقه اورامانات حدود 700 روستا، شهرستان سروآباد، بخشی از جاهای دیدنی سنندج و کامیاران از توابع استان کردستان و شهرستان پاوه در استان کرمانشاه را در آغوش گرفته است؛ البته ما بیش از آنکه به منطقه اورامانات بپردازیم، قصد داریم تا در ادامه بر روستای پلکانی اورامان تخت دقیق‌تر شویم و اطلاعات بیشتری در رابطه با این روستا ارائه دهیم.

آدرس روستای اورامانات: استان کردستان، شهرستان مریوان، جنوب شرقی شهر مریوان، اورامان تخت

مسیر دسترسی به روستای اورامان

برای سفر به روستای اورامان باید از تهران با این شرط که ساکن تهران و شهرهای شمال کشور باشید، همراه با خودروی شخصی خود، مسیری حدود 660 کیلومتر بپیمایید. در طول این مسیربا ماشین شخصی و یا اتوبوس باید از شهرهای ساوه، همدان و سنندج عبور کنید تا در نهایت به شهرستان سروآباد و پس از آن به روستای اورامان تخت برسید.

هرچند روش‌های دیگری برای سفر به روستای اورامان وجود دارد؛ برای مثال می‌توان از فرودگاه مهرآباد تهران، در هواپیمایی بنشینید و پس از مدت کوتاهی در فرودگاه سنندج پیاده شوید و با اتوبوس‌ها و تاکسی‌های این شهر، خود را به اورامان برسانید. پس می‌توان نتیجه گرفت که روش‌های سفر به روستای اورامان از تهران، با ترکیبی از وسایل نقلیه هوایی (هواپیما) و زمینی (خودروی شخصی، اتوبوس و تاکسی) میسر است.

درباره روستای اورامان

روستای اورامان را که با لقب «ماسوله کردستان» هم می‌شناسند، با خانه‌های سنگی آن که به‌صورت خشکه‌چین یا به عبارتی پلکانی ساخته شده‌اند که در ارتفاعات اورامانات قرار دارند؛ از همین رو است که روستای اورامان تخت را «روستای هزار ماسوله» هم می‌نامند. اورامانات همانطور که عرض شد، از دو بخش بزرگ و کوچک که به ترتیب در ایران و عراق قرار دارند، تشکیل شده است.

ضمنا اگرچه بارها این روستا را با نام روستای اورامان، اورامان تخت یا هورامان معرفی کرده‌ایم، ولی اورامانات از 3 بخش هورامان (اورامان) تخت، ژاورو و لهون تشکیل شده است. روستای اورامان، یک روستای تاریخی با قدمت بیش از 3,000 سال است که حتی برخی از خانه‌های این روستا از 900 سال پیش تاکنون سالم مانده‌اند.

روستای پلکانی اورامان شباهت زیادی به روستای ماسوله گیلان، پلنگان و ژیوار کردستان دارد، ولی اقلیم کوهستانی آن، بیش از دیگر روستاها به چشم می‌آید. این روستای پلکانی و کوهستانی که طبیعت زیبا و چشم‌اندازهای بی‌نظیری دارد، حتی چشمان کم‌سو را هم به جمال خود روشن می‌کند.

مردم روستای اورامان

اگرچه روستای اورامان تخت که به‌عنوان بخش مرکزی اورامان انتخاب شده است، بیشتر کردنشین است که منطقی هم هست، ولی ساکنینی از سایر شهرهای ایران نیز دارد. براساس برآوردهایی که از هویت ساکنین روستای اورامان شکل گرفته است، بسیاری از مردم این روستا از شهرهای سنندج، مریوان، حلبچه، کامیاران، جوانرود، روانسر، کرمانشاه و البته تهران هستند.

مردم روستای اورامان به زبان «اورامی» که یکی از گویش‌های گورانی است، صحبت می‌کنند که زیرشاخه‌ای از گویش‌های غربی ایران و شما بخوان کردنشین ایران است. روستای اورامان که اکنون بخش مرکزی اورامان است، در گذشته و تا پیش از سال 1390 شمسی فقط یک روستای پلکانی بود؛ اما در سال‌های اخیر و با افزایش جمعیت این روستا به 540 خانوار و جمعیت 2,800 نفر که شما نیز بهتر می‌دانید به مرکز بخش تبدیل شد.

آداب و ظاهر مردم روستای اورامان

اگرچه می‌گویند که مردم اورامان اکثرا مسلمان و البته اهل سنت هستند، ولی بااین‌حال هنوز هم عده‌ای از مردم این روستا به آیین باستانی خود ادامه می‌دهند و اساسا زرتشتی بوده و مانده‌اند؛ اصلا نام این روستا از همین باور به آیین زرتشت برگرفته و انتخاب شده است و عجیب نیست که مردمش هنوز هم بر این طریقت‌اند.

شاید گمان کنید که قاعدتا باید با ورود به روستای اورامان با افرادی روبرو شوید که لباس‌های محلی کردی می‌پوشند که برای بسیاری از این افراد هم صدق می‌کند؛ ولی دیر زمانیست که فرهنگ و سنت اقوام زیر چرخ‌های زنجیری مدرنیته در نوردیده شده است. بااین‌حال هنوز هم می‌توان مردمانی را مشاهده کرد که با لباس‌های محلی مردانه و زنانه خاص خود، مخصوصا در مراسمات سنتی حاضر می‌شوند.

پیشنهاد می کنیم بخوانید:

دریاچه زریوار مریوان؛ بکرترین منطقه کردستان

لباس‌های محلی مردان این روستا و منطقه بیشتر چوخه، ملکی شال، پانتول، دستار، کله‌بال و فرنجی هستند و زنانشان نیز جانی، کلنجه، کلله، شال و کلاه می‌پوشند. این لباس‌های سنتی با رنگ‌های متنوع و زیورآلات خاص مزین هم می‌شوند و چه زیبا بر تر مردان و زنان این روستا می‌نشینند.

مردم روستای اورامان هنرمند هم هستند و صنایع دستی این روستا شهرت زیادی دارند که در ادامه و در بخش  سوغات روستای اورامانات به آن خواهیم پرداخت.

دلیل نام‌ گذاری روستای اورامان

درباره وجه تسمیه روستای اورامان یا هورامان یا به تعبیر اهالی روستای «هه‌ورامان» باید به این موضوع اشاره کنیم که معانی زیادی دارد، ولی می‌توان ریشه این نام را در «اهورامزدا» دانست؛ زیرا آنچه واضح و گواه است، اورامان یا اورامان تخت از دو بخش «هورا» و «مان» تشکیل شده است. در واقع بسیاری بر این باورند که منظور از هورا همان اهورا است.

گویا این نام را بدین سبب به این روستا داده‌اند که اهورامان یعنی خانه اهورامزدا و اگر ریشه هورامان را در اوستا (کتاب مقدس زرتشتیان) جست‌وجو کنیم، به «هورمان» برخواهیم خورد؛ هور در کتاب اوستا به‌معنای «خورشید» و مان نیز به‌معنای «خانه» آمده‌اند و در مجموع معنای آن، خانه، منشا و به تعبیری دیگر «جایگاه خورشید» است.

برخی از اهالی اورامان معتقدند که در زمان‌های گذشته اورامان یکی از شهرهای بزرگ و مهم منطقه بوده و در راس و مرکز حکومت قرار داشته است. به عبارت دیگر آن‌ها چنین عنوان می‌کنند که اورامان تخت نامیدن این روستا، نقطه عطف و سند اثبات این ادعا است. برای بررسی بیشتر این ادعا باید تاریخچه روستای اورامانات را با یکدیگر بررسی کنیم که آیا سند تاریخی هم برای این ادعا وجود دارد یا صرفا یک عقیده است.

تاریخچه روستای اورامان

روستای اورامان یا هورامان یکی از جواهرات تاریخی و فرهنگی استان کردستان ایران، دارای تاریخچه‌ای غنی و داستانی شنیدنی است که قدمت آن به هزاران سال پیش بازمی‌گردد. این روستا که در منطقه‌ای مرتفع و کوهستانی قرار گرفته، به‌دلیل معماری پلکانی خانه‌هایش، طبیعت زیبا و اهمیت تاریخی‌ آن شناخته شده است.

آغاز سکونت در روستای اورامان

شواهد باستان‌شناسی و مدارک کشف شده نشان می‌دهد که قدمت اورامان به بیش از ۴۰ هزار سال پیش و در دوره پارینه‌سنگی بازمی‌گردد. در واقع طی سال‌های اخیر، کاوش‌های متعددی در این منطقه انجام شده است که آتشکده‌ها، پرستشگاه‌ها، وسایل و ابزارآلات انسان‌های غارنشین، استخوان‌ها و اسکلت‌های قدیمی کشف شده است. جالب است بدانید که این استخوان‌ها شباهت زیادی به اسکلت بز کوهی دارند که در غارهای مرو و گیلان یافت شده است.

این یافته‌ها نشان‌دهنده وجود جوامع پیشرفته‌ای در این منطقه بوده که به‌دلیل موقعیت جغرافیایی مناسب و منابع طبیعی فراوان، موفق به حفظ و گسترش تمدن خود شده‌اند. همچنین لازم به ذکر است که استخوان‌هایی از انسان‌های نئاندرتال در غارهای شانیدر و بیستون کشف شده است که قدمت آن‌ها نیز به بیش از 40 هزار سال پیش بازمی‌گردد.

دوران آشوری‌ها و ما قبل آن

از آثار کشف شده قبلی و 40 هزار ساله که بگذریم، براساس تحقیقاتی که در حوالی دهکده روآر انجام شده است، مدارک و سرنخ‌هایی یافت شده است که به 3,000 سال پیش اشاره دارند. در بین مدارک کشف شده، یک گور بزرگ سنگی مسقف به‌صورت گنبدی‌شکل و بازمانده‌هایی از تعدادی خانه قدیمی وجود دارند که متعلق به انسان‌های عصر آهن هستند.

این آثار مکشوف، تاکنون از قدیمی‌ترین آثار منطقه اورامانات هستند و نکته جالب دیگری که وجود دارد، معماری این گور و خانه‌های قدیمی به سبک معماری مورد استفاده در غرب زاگرس است؛ زیرا طراحی و معماری خانه‌ها به‌صورت خشکه‌چین است و در نزدیکی روستای تنگی‌ور، کتیبه‌ای از دوران آشوریان یا همان آشوری‌های یافته‌اند.

در این کتیبه تصاویری از فرمانروای آشوری‌ها که «سارگون دوم» نام داشته، حکاکی شده است و سنگ‌نبشته‌ای تاریخی به خط میخی هم کشف شده که کارشناسان و مورخان، آن را ترجمه کرده‌اند؛ براساس گزارش این مورخان و کارشناسان، موضوع کتیبه و سنگ‌نبشته تماما به حملات فرمانروای آشوری‌ها به مناطق اورامانات و زاگرس اشاره دارد.

دوران مادها، هخامنشیان و ساسانیان

اگرچه شاید از نظر بسیاری نقطه عطف تاریخچه روستای اورامان به دوره آشوری‌ها تعلق داشته باشد، ولی این منطقه در دوران حکومت مادها، هخامنشیان و ساسانیان نیز داستان‌ها از سر گذرانده است.

اورامان در این ادوار نیز به‌عنوان یکی از مراکز مهم فرهنگی و تجاری منطقه شناخته می‌شد. اورامانات در مسیر عبور کاروان‌های تجاری بود و همین باعث شد تا روستای اورامان به یکی از نقاط مهم ارتباطی میان شرق و غرب کشور تبدیل کرده بود.

در دوران ساسانیان هم اوضاع برای اورامان به همین روال ادامه یافت و حتی بالعکس در این دوران، روستای اورامان به‌عنوان یکی از مراکز حکومتی و اداری اهمیت بیشتری نیز پیدا کرد. کتیبه‌ها و اسناد تاریخی از این دوره حاکی از آن است که اورامان دارای تخت حکومتی بوده و مرکزیت حکومت‌های منطقه‌ای محسوب می‌شده است؛ از همین رو گمان می‌رود که نام اورامان تخت از همین دوره باقی مانده است.

دوران اشکانیان تا سلوکیان

باستان‌شناسان تعدادی پوست حیوانات در این روستا کشف کرده‌اند و ظاهرا قدمت این آثار را به دوران اشکانیان و سلوکیان نسبت داده‌اند. جالب آنکه بر روی این آثار به زبان پهلوی و یونانی حکاکی شده است. البته این آمار تاریخی ارائه شده درون ظرفی بوده است که نقل می‌کنند توسط شخصی بنام «سعید کردستانی» به انگلیسی‌ها هدیه داده شده است؛ خوشبختانه آن‌ها نیز بر سر ما منت نهاده و این ظرف ارزشمند را در موزه کشورشان نگهداری می‌کنند.

لازم است تا دوباره به نکته مهمی اشاره کنیم که ظاهرا در آن برهه زمانی، یعنی همان دورانی که پوست حیوانات مکشوف به آن تعلق داشت، اسناد دادوستدهای خود را بر روی پوست حیوانات می‌نوشتند. در واقع این پوست‌ها به‌عنوان سند معامله خرید و فروش زمین بین دو نفر بوده است و نام افرادی که در این معامله حضور داشته‌اند، به‌عنوان شاهد نوشته شده است. قدمت این پوست‌ها به 120 سال پیش از میلاد بازمی‌گردد.

دوره اسلامی و تحولات فرهنگی

با حمله اعراب به ایران و تحولات دینی در کشور، اورامان نیز تحت تاثیر این تغییرات گسترده قرار گرفت؛ در واقع اورامانی که جایگاه خورشید و نام آن برگرفته از اهورامزدا بود، ناچار باید تحت تاثیر تحولات اسلامی قرار می‌گرفت. در این دوره بود که روستای اورامان شاهد تحولات فرهنگی و اجتماعی قابل توجهی بود.

مردمان این روستا با چشمان خود می‌دیدند که مسجدها جایگزین آتشکده‌ها می‌شوند و ارزش‌های دینی زرتشت با بنای مدرسه‌های اسلامی کمرنگ و کمرنگ‌تر می‌شوند. حکومت اسلامی به‌مرور ارزش‌های دینی خود را به نسل‌های جدید آموزش می‌داد، هرچند هنوز هم بودند، افرادی که در برابر این تحولات مقاومت می‌کردند.

البته لازم به ذکر است که تحولات فرهنگی و تقابل دینی در آن دوره طبیعی بوده است؛ هرچند تا آن دوران و شاید حتی پس از آن، چنین تحول فرهنگی در ایران صورت نگرفته بود. اصلا شاید برایتان جالب باشد که انگیزه یونانیان و البته اسکندر مقدونی از حمله به ایران، به 150 سال پیش از آن حمله بازمی‌گردد؛ جهت کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید سری به مقاله تخت جمشید شیراز بزنید.

اما این پایان تحولات فرهنگی نبود و مراسم و آیین‌های محلی که ترکیبی از سنت‌های پیشین و آموزه‌های اسلامی بودند، در این دوره جایگزین آیین‌های باستانی شدند؛ هرچند خود نیز بهتر می‌دانید که هنوز هم هستند افرادی که تا به امروز فرهنگ محلی و باستانی اورامان را حفظ کرده‌اند.

اورامان امروز و میراث تاریخی

اکنون بهتر می‌دانید که اورامانات که در دوران گذشته یکی از مناطق مهم حکومتی بود، امروزه نیز این منطقه و روستای اورامان به‌عنوان یکی از مقاصد گردشگری مهم در ایران شناخته می‌شود. شما هم می‌توانید همانند بسیاری دیگر از بازدیدکنندگان این روستا از تاریخ غنی اورامانات لذت ببرید و با فرهنگ و سنت‌های محلی آن بیش از پیش آشنا شوید.

خوشبختانه با وجود موزه‌ها و سایت‌های باستانی ارزشمندی که در روستای اورامان دایر است، امکان مشاهده آثار تاریخی و یادگاری‌های باستانی برای گردشگران فراهم گردیده است. ضمنا فراموش نکنید که با برگزاری جشنواره‌ها و مراسمات سنتی در این روستا، جذابیت بیشتری برای بازدیدکنندگان ایجاد می‌شود؛ جشنواره‌هایی که با هدف زنده نگه‌داشتن آیین و سنت‌های اجدادی برگزار می‌شوند.

روستای اورامان و اورامانات آنچنان از نظر فرهنگی، قدمت تاریخی و جاذبه‌های طبیعی غنی و قوی است که نام آن در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. روستای اورامان و منطقه اورامانات در تاریخ ۲۷ تیر سال ۱۴۰۰ شمسی معادل با ۱۸ ژوئیه ۲۰۲۱ میلادی، به‌عنوان بیست و ششمین اثر ایرانی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

معماری روستای اورامان

معماری روستای اورامان یکی از نمونه‌های برجسته معماری پلکانی در ایران به‌شمار می‌رود که به‌دلیل قرارگیری در دامنه کوه‌های زاگرس به‌صورت خشکه‌چین با محیط طبیعی خود هماهنگی یافته است. خانه‌های این روستا به شکلی ساخته شده‌اند که پشت‌بام هر خانه، حیاط خانه بالاتر را تشکیل می‌دهد. این سبک معماری که به معماری پلکانی شهرت یافت، کم‌کم روستای اورامان را به روستای «هزار ماسوله» مشهور کرد. سبک معماری خانه‌های این روستا علاوه‌بر زیبایی بصری، به‌دلیل شرایط خاص جغرافیایی منطقه و کوهستانی، به کاهش مشکلات ناشی از شیب تند زمین کمک می‌کند.

خانه‌های اورامانات بیشتر از سنگ‌های تراشیده‌شده کوه‌های این روستا ساخته شده‌اند که در شیب تند کوهستان قرار گرفته‌اند. دیوارهای ضخیم این خانه‌ها، در تابستان هوای خنک و در زمستان گرمای مناسب را برای ساکنان خود فراهم می‌کنند. استفاده از سنگ‌های تراشیده شده کوهستان در ساخت خانه‌ها، نشان‌دهنده همزیستی مردم این منطقه با طبیعت و استفاده بهینه از منابع موجود است؛ جالب آنکه این شیوه زندگی ریشه در آداب و رسوم و به عبارتی آموخته‌های دینی باستانی یا همان آیین زرتشت دارد. در واقع همین ویژگی‌های معماری خانه‌های اورامانات، علاوه‌بر ایجاد محیطی دلپذیر برای زندگی، هویت تاریخی و فرهنگی این منطقه را نیز حفظ کرده است.

لازم به ذکر است که پنجره‌های این خانه‌ها چوبی و آبی رنگ هستند و کاملا با فضای سنتی و همچنین بافت طبیعی روستا همخوانی دارند. البته ناگفته نماند که سال‌هاست که پروژه ساخت خانه‌های نوساز کلیک خورده است و بینابین خانه‌های قدیمی روستا، می‌توان بافت مصنوعی الحاقی به این روستا را مشاهده کرد.

خانه‌های روستای اورامان همچون هرمی هستند که در قله آن قلعه‌ای باستانی قرار دارد. معماری اورامان به‌دلیل ترکیب هوشمندانه‌اش از عناصر طبیعی، اصالت و فرهنگ باستانی به‌عنوان یکی از جذاب‌ترین ویژگی‌های این منطقه شناخته می‌شود و نقش مهمی در جذب گردشگران به این روستای تاریخی دارد.

آب و هوای روستای اورامان

از آنجایی که اقلیم روستای اورامان و به‌طورکلی منطقه اورامانات کوهستانی است، آب و هوای این روستا و منطقه در بیشتر روزهای سال، خنک و سرد است. به‌طوری که در فصل تابستان، در همان روزهای گرم سال نیز می‌توان اورامانات را خنک و خوش‌آب‌وهوا یافت. در ادامه به تفکیک، آب و هوای روستای اورامان را بررسی می‌کنیم.

آب و هوای روستای اورامان در بهار

فصل بهار را می‌توان نقطه عطفی در بحث آب و هوای اورامان دانست؛ با آمدن اردیبهشت ماه، لباس سبزی که از همان ابتدای شروع فصل بهار طبیعت اورامانات به تن کرده بود، با خنکای هوا بهشتی کوچک را شکل می‌دهد. پس به‌طور قطع می‌توان اظهار داشت که روستای اورامان در فصل بهار چنان زیبایی به خود می‌گیرد که مشابه آن را در دیگر فصول سال نمی‌توان یافت.

آب و هوای روستای اورامان در تابستان

شاید اوایل فصل تابستان را برای سفر به اورامان بتوان زمان مناسبی عنوان کرد، زیرا در این اوقات نیز می‌توان خنکای منطقه را حس کرد. در ابتدا هم اشاره کردیم که روستای اورامان به‌دلیل قرارگیری در اقلیم کوهستانی در فصل گرم سال نیز تا حدودی خنک و خوش‌آب‌وهوا است.

آب و هوای روستای اورامان در پاییز

دوباره توجه داشته باشید به اقلیم کوهستانی منطقه که آب و هوای روستای اورامان را تحت تاثیر قرار داده است؛ این روستا در فصل پاییز، ضمن برخورداری از آب و هوایی سرد، زیبایی خاص و ویژه‌ای به خود می‌گیرد که چون بوم‌رنگ و تابلویی نقاشی چشمان تیزبین گردشگران را مجذوب خود می‌کند. البته لازم به ذکر است که سفر خود در فصل پاییز را به روزهای پایانی موکول نکنید که آب و هوا حسابی سرد می‌شود.

آب و هوای روستای اورامان در زمستان

زمستان‌های اورامانات برفی و سخت هستند و این را نه می‌توان نقطه عطف و نه حتی نقطه ضعف این منطقه و روستا دانست؛ زیرا از طرفی در این فصل سرد سال، می‌توان زیباترین مناظر سفیدپوش اورامانات را مشاهده کرد. از طرف دیگر نمی‌توان از سرمای بی حد و حصر هوا و دشواری تردد در مسیرهای کوهستانی منطقه چشم‌پوشی کرد.

بهترین زمان سفر به اورامانات

اکنون بهتر می‌دانید که روستای اورامان و منطقه اورامانات با تمام زیبایی‌هایی که در فصول مختلف سال دارد، تفاوت‌ها و برتری‌هایی هم در برخی از این فصول نسبت به دیگری وجود دارد. اما فصل بهار و اردیبهشت ماه را نمی‌توان هم‌ردیف سایر فصل‌ها و اوقات قرار داد؛ زیرا زیبایی‌ها و شگفتی‌های روستای اورامان و اورامانات در اردیبهشت ماه دوچندان می‌شود. در واقع تصاویری که در این ماه از فصل بهار می‌توان از طبیعت اورامانات مشاهده کرد، گاهی باورنکردنی و حتی رویایی است. شاید روستای اورامان و این منطقه را در فصل بهار و اردیبهشت ماه همچون «تکه‌ای از بهشت» تشبیه کرد.

طبیعت زیبای اورامانات در کنار کوه‌های اطراف و رودخانه سیروان را می‌توان در نزدیکی روستای اورامان به شکلی ویژه مشاهده کرد و سدهای آب هم به سر حد خود می‌رسند. بنابراین فرصت بازدید از اورامانات در فصل بهار بالاخص در اردیبهشت ماه را از دست ندهید.

جاهای دیدنی اورامانات

از زیبایی‌های اورامانات در فصول مختلف سال بالاخص در فصل بهار هر آنچه باید را گفته‌ایم، ولی شگفتی‌های این منطقه و جاهای دیدنی آن فقط به همین موارد خلاصه نمی‌شود. جاذبه‌های طبیعی، تاریخی و مذهبی روستای اورامان و البته منطقه اورامانات بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی را مشتاق سفر به این منطقه کرده است. پل گاران، آرامگاه پیر شالیار، قلعه هورامان تخت و مسجد جامع اورامانات از جمله مهم‌ترین جاهای دیدنی این روستا و منطقه هستند که در ادامه به معرفی ان‌ها خواهیم پرداخت.

قلعه اورامان (قلعه هورامان تخت)

قلعه اورامان یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی اورامانات و آثار تاریخی این روستا و منطقه اورامانات است که به‌دلیل موقعیت استراتژیک خود در گذشته اهمیت زیادی داشته است.

این قلعه که در ارتفاعات کوه‌های اطراف روستای اورامان تخت و شهرستان سروآباد قرار دارد، به‌عنوان یک دژ دفاعی مستحکم در برابر حملات دشمنان ساخته شده بود. با توجه به ارتفاع زیاد و دسترسی دشوار و چالش‌برانگیز به قلعه اورامان، این بنا به‌عنوان یک نقطه استراتژیک برای نظارت بر منطقه و دفاع از آن مورد استفاده قرار می‌گرفت.

ساختار معماری قلعه بر پایه استفاده از سنگ و ملات است و بخش‌هایی از آن هنوز به خوبی حفظ شده است. متاسفانه اکنون پس از گذر سالیان دراز، بخش‌های مختلفی از قلعه اورامان به‌دلیل عوامل طبیعی و انسانی تخریب شده است؛ اما همچنان بقایای موجود از این بنا نشانگر اهمیت و کاربرد استراتژیک آن در ادوار مختلف تاریخی است. قلعه اورامان یا هورامان تخت در تاریخ 19 مرداد 1384 هجری شمسی با شماره ثبت 12807 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

تاریخچه و کاربری قلعه اورامان

درباره قدمت و وقایع تاریخی قلعه اورامان، اطلاعات دقیقی در منابع مختلف ذکر نشده است و به عبارتی دیگر نامی از این قلعه برده نشده است؛ اما برخی از شواهد و بررسی‌های باستان‌شناسان و مورخان نشان می‌دهد که این قلعه احتمالا قدمتی بیش از هزار سال دارد. در واقع شواهد گویای این ادعا هستند که احتمالا این بنا در ادوار مختلف، مخصوصا در دوران حکومت ساسانیان و پس از پیدایش اسلام در حکومت‌های اسلامی، مورد استفاده قرار گرفته است.

ظاهرا قلعه اورامان در دوران حکومت ساسانیان و همچنین در دوره‌های اولیه اسلامی، به‌عنوان یک پایگاه نظامی در برابر حملات دشمن کاربرد داشته است. برخی از منابع محلی هم به این موضوع اشاره دارند که قلعه اورامان محل تجمع نیروهای محلی برای مقاومت در برابر مهاجمان خارجی بوده است. همچنین لازم به ذکر است که در دوره صفویه، از این قلعه برای حمله به قشون (لشکر) عثمانی‌ها استفاده می‌کردند.

البته علاوه‌بر کاربرد نظامی، قلعه اورامان محلی برای دیدبانی و نظارت بر راه‌های تجاری منطقه نیز بوده است. این مزیت قلعه به‌دلیل موقعیت جغرافیایی ویژه اورامانات بوده است؛ زیرا این قلعه امکان کنترل بر مسیرهای تجاری و ارتباطی میان شهرهای مختلف داشته و در تامین امنیت کاروان‌های تجاری که از مناطق مختلف کردستان و کرمانشاه عبور می‌کردند، نقش بسزایی داشته است.

مسیر دسترسی به قلعه اورامان تخت

برای بازدید از قلعه اورامان، باید از روستای اورامان تخت به‌سمت محله سرپیر حرکت کنید و از آنجا می‌توانید با ماشین تا نزدیکی قلعه برسید. پس از نزدیک شدن به پای کوه، باید حدود چند صد متری را تا بالای کوه، پیاده‌روی یا به عبارتی کوهنوردی کنید تا بر بام اورامان برسید. بالای کوه که رسیدید با بازمانده‌های قلعه‌ای قدیمی مواجه می‌شوید که هر آنچه باید را درباره آن توضیح داده‌ایم و از آب و هوای خوش منطقه لذت ببرید.

• آدرس قلعه اورامان: استان کردستان، شهرستان سروآباد، بخش اورامان، روستای اورامان تخت، محله سرپیر، در ارتفاعات کوه‌های زاگرس

پل گاران (پل کردلان)

پل گاران یا پل کردلان یکی دیگر از آثار تاریخی و باستانی منطقه اورامانات است که در فاصله 10 کیلومتری شمال شرقی شهرستان مریوان و در جاده گاران-تیژتیژ ساخته شده است. قدمت این پل تاریخی به دوران ساسانیان بازمی‌گردد، هرچند در دوره صفویه مورد بازسازی و مرمت قرار گرفته است.

این پل که بر روی رودخانه سیروان، یکی از بزرگترین رودهای منطقه و استاد کردستان، بنا شده است، یکی از مهم‌ترین شاهکارهای معماری پل‌سازی در تاریخ ایران به‌شمار می‌رود. پل گاران با استفاده از مصالح محلی همچون سنگ‌های تراشیده، آجر و ساروج ساخته شده و هنوز هم بخش‌های زیادی از بنای ابتدایی آن سالم مانده است.

پل کردلان دارای پنج دهنه است که دو دهنه آن درست وسط رودخانه سیروان ساخته شده‌اند. این پل با طولی حدود ۷۸ متر و عرضی نزدیک به ۴/۵ متر، از مهم‌ترین پل‌های ارتباطی منطقه اورامانات در گذشته بوده و در جهت سهولت تردد کاروان‌ها ساخته شده است. این پل مخصوصا به‌دلیل اهمیت راهبردی در دوران صفویان، همواره تحت نظر بوده و نگهداری از آن با دقت انجام می‌شده است؛ ضمنا همانطور که اشاره شد، در همین دوره در زمان حکومت والیان اردلان مورد بازسازی و مرمت قرار گرفت. در واقع به واسطه این پل ارتباط بین گاران و اسلام‌‌دشت در شهرستان مریوان سهولت یافته است و به‌مرور از آن برای اتصال سنندج و مریوان استفاده شد.

امروزه پل کردلان به‌عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری استان کردستان مورد توجه بسیاری از گردشگران قرار گرفته و بخشی از تاریخ و فرهنگ غنی این منطقه را به نمایش می‌گذارد. در نهایت اما پل گاران در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ با شماره ثبت ۳۵۹۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

• آدرس پل گاران: استان کردستان، ۱۰ کیلومتری از شمال شرقی مریوان، جاده‌ی گاران-تیژتیژ

مسجد جامع اورامانات

مسجد جامع اورامانات یکی از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین بناهای مذهبی منطقه اورامانات است که به‌دلیل قدمت تاریخی و معماری خاص آن، مورد توجه بسیاری از گردشگران و پژوهشگران قرار گرفته است. این مسجد در قلب روستای اورامان تخت در خیابان هجیج و نودشه قرار دارد و به‌عنوان یکی از مراکز مذهبی و فرهنگی مهم در منطقه شناخته می‌شود.

براساس روایاتی که از اجداد اهالی روستای هورامان به نسل‌های کنونی انتقال شده است، این مسجد یکی از مساجدی بوده که در دوره حمله اعراب به ایران ساخته شده است. گویا دستور ساخت بنای این مسجد را فرزند خلیفه دوم، عبدالله بن عمر صادر کرده و یکی از صدها و هزاران مسجدی بوده که در شهر و روستاهای ایران ساخته شده است؛ البته شواهد نشان می‌دهد که بنای قدیمی این مسجد مربوط به آن دوره است و بنای کنونی آن حاصل مرمت و بازسازی است.

معماری مسجد جامع اورامانات

مسجد جامع اورامانات با معماری سنتی و استفاده از مصالح محلی مانند سنگ و چوب گردو ساخته شده است. این بنا دارای سقفی چوبی با تزئینات ساده است که باز هم نشانگر سبک معماری بومی منطقه است. مساحت مسجد جامع اورامانات به حدود ۲۰۰ متر مربع می‌رسد و فضای داخلی آن به‌گونه‌ای طراحی شده که بتواند ظرفیت کافی برای نمازگزاران داشته باشد. این مسجد با گذشت زمان دچار بازسازی‌هایی شده است و همچنان به‌عنوان مکانی برای عبادت و تجمعات محلی استفاده می‌شود.

مسجد جامع اورامانات در چهار طبقه ساخته شده است که طبقه اول و دوم (بالکن) آن به مردان اختصاص دارد. طبقه زیرین مسجد به انبار و موتورخانه و طبقه چهارم این مسجد هم به زنان نمازگزار اختصاص یافته است. ضمنا لازم به ذکر است که مسجد جامع هورامانات دارای دو در چوبی جداگانه در مجاورت یکدیگر است که بالای آن‌ها نام‌ها الله و محمد نقش بسته است.

در دیوار بیرونی سمت راست درهای ورودی نیز با سنگ‌های مرمر یا الله ساده‌ای را مشاهده خواهید کرد. از درهای مسجد که وارد ساختمان بنا می‌شوید به وضوخانه می‌رسید که در کنار آن، یک حوض بزرگ زیبا وجود دارد. دو ستون سنگی در دو طرف این حوض قرار دارند و جالب آنکه این حوض و ستون‌های آن تماما با استفاده از سنگ‌های رودخانه ساخته شده‌اند.

نکات جالب دیگری درباره معماری مسجد جامع اورامانات وجود دارد که یکی از آن‌ها 4 گلدسته و 14 ستون آن است. ستون‌های این مسجد به‌صورت کاملا هنرمندانه‌ای توسط استادکاران و نجاران منطقه چوبکاری شده‌اند. چندین نام از اسماء حسنه الله بر روی ایوان مسجد جامع معرق‌کاری شده است. به سقف مسجد که خیره می‌شوید با نام‌های الله و محمد که به زیبایی و با گچ‌کاری‌های نازکی مزین شده‌اند، مواجه می‌شوید. بالای محراب این مسجد نیز دو تا شمشیر طراحی شده است.

اهمیت مسجد جامع هورامانات

اگرچه از نظر تاریخی، بنای ابتدایی مسجد جامع اورامانات با حمله اعراب ارتباط داشته است؛ ولی اکنون پس از گذر سالیان دراز، این مسجد به‌عنوان یکی از نمادهای مذهبی و فرهنگی منطقه مورد احترام اهالی روستا قرار دارد. ضمنا همانطور که از نام این مسجد برمی‌آید، محل برگزاری نماز جمعه در روستای اورامان است و روزهای جمعه هم می‌توانید از این مسجد بازدید کنید.

• آدرس مسجد جامع اورامانات: استان کردستان، شهرستان سروآباد، بخش اورامان، روستای اورامان تخت، خیابان هجیج، خیابان نودشه

آرامگاه پیر شالیار

آرامگاه پیر شالیار یکی از مهم‌ترین و مقدس‌ترین مکان‌های مذهبی در منطقه اورامانات و روستای اورامان است که به شخصیت عارف و اسطوره‌ای کردستان پیر شالیار نسبت داده می‌شود. این آرامگاه بین کوه‌های تخت‌ثانی، پیر رستم، مله اسب و کوسالان و در روستای اورامان تخت قرار دارد. سالانه جمعیت زیادی از زائران و گردشگران برای ادای احترام به این شخصیت معنوی بزرگ به روستای اورامان سفر می‌کنند.

سید مصطفی مشهور به پیر شالیار از نوادگان امام جعفر صادق (ع) است که دست بر قضا شاگرد و مرید شاعر و صوفی معروف ایرانی «شیخ عبدالقادر گیلانی» بوده است. اهالی کردستان بر این معتقددند که پیرشالیار فرد بسیار مهربان، صاحب کرامات و پاک‌طینتی بوده و این احترام را به بیهوده کسب نکرده است.

آرامگاه پیر شالیار از لحاظ معماری نیز بسیار ساده و به دور از تزئینات پیچیده است؛ اما همین سادگی آن به همراه معنویت و تقدسی که مردم محلی برای آن قائل هستند، به جذابیت و اهمیت این مکان مقدس افزوده است. این آرامگاه در میان باغ‌های سرسبز و کوهستان‌های زیبا واقع شده و فضایی آرام و دلنشین را برای زائران و بازدیدکنندگان فراهم آورده است. مقبره پیر شالیار در اتاقی نسبتا بزرگ با زمینی سنگ‌فرش قرار دارد که درست در مرکز آن به خاک سپرده شده است. قبر پیر شالیار را با پارچه‌ای سبز رنگ پوشانده‌اند.

مراسم پیر شالیار که هر سال در روستای اورامان تخت برگزار می‌شود، از مهم‌ترین رویدادهای فرهنگی و مذهبی منطقه است که ریشه در اعتقادات و تاریخ مردم این منطقه دارد. در ادامه بیشتر به این مراسم مهم مذهبی و سنتی خواهیم پرداخت.

• آدرس آرامگاه پیر شالیار: استان کردستان، ۷۵ کیلومتری شهرستان مریوان، منطقه اورامانات، بین کوه‌های تخت‌ثانی، پیر رستم، مله اسب و کوسالان و روستای اورامان تخت

دیدنی‌های اطراف اورامانات

حال که با جاهای دیدنی اورامانات و روستای اورامان آشنا شدید، زمان آن رسیده تا با سایر دیدنی‌های این منطقه و اطراف روستای هورامان هم آشنا شوید. غار قوری قلعه، چشمه بل، روستای درکی و دو رودخانه پرآب سیروان و لیله از مهم‌ترین جاهای دیدنی اطراف روستای اورامان هستند که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم.

چشمه بل

چشمه بل یکی از پدیده‌های طبیعی بی‌نظیر و شگفت‌انگیز منطقه اورامانات است که در دل کوهستان‌های سرسبز و دیدنی این منطقه و در نزدیکی روستای هجیج قرار دارد. این چشمه با آبی زلال و گوارا از دل زمین می‌جوشد و به‌عنوان یکی از پرآب‌ترین چشمه‌های غرب ایران شناخته می‌شود.

آب این چشمه که از دل صخره‌های سخت کوهستان بیرون می‌آید، خنکا و شفافیت بالایی دارد و در تابستان‌های گرم منطقه، مکانی خاص برای گردشگران و محلی‌ها به‌شمار می‌رود. چشمه بل از ارتفاعات کرمانشاه سرچشمه می‌گیرد و این سرچشمه در دو کیلومتری روستای هجیج و شهرستان پاوه و در فاصله کمی از رودخانه سیروان قرار دارد.

چشمه بل همچنین از لحاظ تاریخی و فرهنگی نیز اهمیت خاصی دارد که این موضوع با اساطیر ارتباط مستقیمی دارد. بنابر نقلی، نام «بل» از خدای بابلیان برگرفته شده است و حتی برخی از مردم محلی هم به این پیوند باور دارند. از نظر معماری طبیعی، چشمه بل به‌دلیل موقعیت مکانی خاص در میان صخره‌ها و کوه‌های بلند، مناظری چشم‌نواز را به وجود آورده است که هر تماشاگری را مسحور می‌کند.

همچنین باید توجه داشت که حجم آب خروجی از چشمه بل به قدری زیاد است که در طول سال جریان ثابتی از آب را حفظ می‌کند. لازم به ذکر است که این چشمه منبع اصلی تامین آب آشامیدنی نزدیک به 2 میلیون نفر از مردم ایران است. چشمه بل در تاریخ 3 مرداد سال 1388 هجری شمسی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. از آنجایی که چشمه بل در نزدیکی سایر جاذبه‌های گردشگری اورامانات واقع شده است، دسترسی به آن بسیار چالشی ندارد و بازدید از آن را می‌توانید در برنامه سفر خود قرار دهید.

• آدرس چشمه بل: استان کرمانشاه، شهرستان پاوه، روستای هجیج، نزدیکی رودخانه سیروان

رود لیله

رود لیله، یکی از رودهای مهم و زیبای منطقه اورامانات است که از کوه بندگاز واقع در دهستان دولت‌آباد سرچشمه می‌گیرد و در نهایت به سد دربندیخان عراق می‌ریزد. این رود به‌دلیل عبور از میان دره‌های عمیق و کوهستانی و روستاهای توریستی، مناظر بسیار دیدنی و بکری را خلق کرده است که سالانه مورد توجه بسیاری از گردشگران و طبیعت‌گردان قرار می‌گیرد.

نام رود لیله از زبان کردی گرفته شده است و همراه با رود لیله حدود 50 کیلومتر طول دارد و در مسیر خود از چندین روستا و مناطق مسکونی عبور می‌کند؛ همین امر موجب شده است تا این رود نقش مهمی در تامین آب مورد نیاز برای آبیاری زمین‌های کشاورزی و آب آشامیدنی ساکنان منطقه اورامانات داشته باشد. رود لیله به واسطه جریان آب گل‌آلود و همچنین جو شگفت‌انگیز اطراف آن، محل مناسبی برای گردش و استراحت در طبیعت است.

رود لیله که از دامنه شمالی کوه بندگاز در دهستان دولت‌آباد سرچشمه می‌گیرد، با عبور از روستاهای پشت تنگ شاینگان، ده رش و سیاران از توابع دهستان‌های دولت‌آباد و بازان وارد دهستان شروینه شده است. در ادامه این رود با سیراب ساختن زمین‌های روستاهای ده توت و شروینه در شمال باختری روستاهای سرخه بان سفلی با آب سفیدبرگ در می‌آید.

در نهایت رود لیله به‌سمت شمال غربی جاری شده و وارد دهستان کلاش می‌شود و در ادامه نیز با عبور از چند روستای دیگر همراه با رودخانه سیروان به سد دربندیخان واقع در اقلیم کردستان عراق می‌پیوندد. این رود در فصل بهار و تابستان به واسطه طراوت و سرسبزی اطراف و افزایش حجم آب خود، مقصد محبوبی برای طبیعت‌گردان، علاقه‌مندان به کمپینگ و پیک‌نیک‌های خانوادگی محسوب می‌شود.

• آدرس رود لیله: استان‌های کردستان و کرمانشاه، منطقه اورامانات، کوه بندگاز، دهستان دولت‌آباد

رودخانه سیروان

رودخانه سیروان یکی از طولانی‌ترین و پرآب‌ترین رودخانه‌های غرب ایران است که از مناطق کوهستانی اورامانات در استان‌های کردستان و کرمانشاه سرچشمه می‌گیرد و تا سد دربندیخان اقلیم کردستان عراق جریان می‌یابد. به عبارت دیگر این رودخانه پس از پیمودن مسیری طولانی و گذر از دره‌ها و جنگل‌های زیبای منطقه، در نهایت به رود دجله در عراق می‌پیوندد. رودخانه سیروان نقش حیاتی در تامین آب کشاورزی و همچنین پرورش ماهی در منطقه اورامانات دارد و از همین رو برای مردم منطقه از درجه اهمیت بالایی برخوردار است.

این رودخانه با طول تقریبی 280 کیلومتر، یکی از جاذبه‌های طبیعی برجسته اورامانات به‌شمار می‌رود و سالانه گردشگران زیادی برای تماشای زیبایی‌های طبیعی این منطقه به روستای اورامان سفر می‌کنند. صرف نظر از طبیعت بکر و چشم‌نواز اطراف این رودخانه، شرایط جغرافیایی رودخانه سیروان شرایط مناسبی برای انجام ورزش‌های آبی مانند قایق‌رانی، موج‌سواری و ماهیگیری فراهم کرده است.

در اطراف رودخانه سیروان نیز همانند رود لیله، روستاهای تاریخی متعددی از جمله روستای اورامان قرار دارند که هرکدام دارای قدمت و تاریخچه خاصی هستند. این رودخانه همچنین در برخی از منابع تاریخی به‌عنوان مسیری برای عبور کاروان‌های تجاری در ادوار گذشته یاد شده است.

شاید برایتان جالب باشد که رودخانه سیروان، طولانی‌ترین رودخانه استان کردستان است و با پیوستن آب‌های ارتفاعات بخش‌های مختلف اورامانات شکل می‌گیرد. این رودخانه که اورامانات را به دو بخش تقسیم می‌کند، پس از عبور از اقلیم کردستان عراق، پیوستن به رودخانه دیاله و رود دجله، در نهایت به خلیج همیشه فارس می‌ریزد. همانطور که اشاره شد نیز طبیعت سرسبز پیرامون این رودخانه، چشمه‌ها و گونه‌های گیاهی و جانوری متنوعی توجه بسیاری از طبیعت‌گردان را به خود جلب می‌کند. ضمنا از جمله جاذبه‌های اطراف رودخانه سیروان می‌توان به زیارتگاه سلطان اسحاق، روستای هجیج و روستای پالنگان اشاره کرد.

• آدرس رودخانه سیروان: استان کردستان، منطقه اورامانات، بخش اورامان

غار قوری قلعه

غار قوری قلعه کرمانشاه یکی از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی برجسته در اطراف اورامانات است که نمی‌توان به راحتی از کنار آن عبور کرد؛ زیرا این غار با قدمتی چندین هزار ساله، یکی از مهم‌ترین مکان‌های باستان‌شناسی در استان کردستان محسوب می‌شود که گویای حقیقت زندگی و فرهنگ مردمان اولیه منطقه است.

این غار باستانی حدود 65 میلیون سال قدمت دارد که با طول 12 کیلومتر و عرض 3,140 متر به‌عنوان بزرگترین غار آبی خاورمیانه هم شناخته می‌شود. جالب آنکه دمای داخل این غار در تمام روزهای سال بین 7 تا 11 درجه سانتی‌گراد است؛ پس واضح است که تفاوتی ندارد چه فصلی از سال را برای بازدید از این غار انتخاب می‌کنید.

غار قوری قلعه دارای حوضچه‌هایی با عمق 14 متر است و تالارهای داخل این غار را با نام‌های مریم، کوهان، بلور و عروس، شتر و مسیر برزخ می‌شناسند. تاکنون آثار باستانی ارزشمندی در این غار کشف شده است که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به ظروف نقره، سفال، سکه، ابزارهای سنگی و کتیبه‌هایی متعلق به دوران ساسانیان اشاره کرد. تازه تصاویر و نقوشی که بر روی دیواره‌های غار قوری قلعه کشف شده‌اند به دوره نوسنگی بازمی‌گردند و اطلاعات ارزشمندی درباره‌ی زندگی روزمره و باورهای مردم آن دوره ارائه می‌دهند.

بازدید از غار قوری قلعه کرمانشاه جدا از مشاهده اکتشافات تاریخی، فرصت مناسبی برای آرامش و لذت بردن از زیبایی‌های طبیعی کوهستان‌های اطراف اورامانات را فراهم می‌آورد. مسیرهای پیاده‌روی و همچنین سهولت دسترسی به این غار، همپی به دلایلی تبدیل شده‌اند تا غار قوری قلعه گزینه بی‌بدیلی برای علاقه‌مندان به طبیعت و تاریخ محسوب شود. متاسفانه با اینکه غار قوری قلعه در سال ۱۳۸۷ در فهرست میراث ملی و طبیعی کشور به ثبت رسیده است، ولی برخی از بازدیدکنندگان بر دیواره‌های این غار یادگاری نوشته‌اند.

• آدرس غار قوری قلعه: استان کرمانشاه، ۲۵ کیلومتری شهر روانسر

روستای درکی

روستای درکی یا دره‌کی یکی از روستاهای زیبای اطراف اورامانات از توابع شهرستان سروآباد استان کردستان است که در فاصله 50 کیلومتری جنوب سروآباد قرار دارد. این روستا با معماری سنتی خانه‌هایش، در دل کوهستان‌های سرسبز کردستان قرار دارد و به‌دلیل موقعیت جغرافیایی منحصربه‌فردش، چشم‌اندازهای بی‌نظیری از رودخانه، دشت، جنگل‌ها و دره‌های اطراف ارائه می‌دهد. در واقع روستای درکی بین دو کوه عودالان و دالانی و در ارتفاع 2,800 متری از سطح دریا قرار دارد.

خانه‌های روستای درکی با استفاده از مصالح طبیعی مانند سنگ و چوب ساخته شده‌اند که هماهنگی خاصی با طبیعت اطراف خود دارند. مردم این روستا همچنان به سبک زندگی سنتی و کشاورزی مشغول‌اند و مهمان‌نوازی آن‌ها بر لذت سفر نیز می‌افزاید.

این روستا به‌دلیل آب‌وهوای خنک و دلپذیرش در فصل تابستان، مقصدی ایده‌آل برای فرار از گرمای شهر است؛ هرچند با توجه به موقعیت مکانی و ارتفاعی که این روستا دارد، معمولا پاییز و زمستان سرد و سختی دارد که بازدید از این روستا را چالش‌برانگیز می‌کند. از دیگر جاذبه‌های گردشگری روستا درکی می‌توان به مسیرهای کوه‌پیمایی، چشمه‌های طبیعی و مراسم‌های محلی اشاره کرد که جذابیت بازدید از این روستا را دوچندان می‌کنند. ضمنا لازم به ذکر است که به هیچ عنوان بازدید از دشت لاله‌های واژگون (هلاله) و آبشار «وه زن» را از دست ندهید که در ارتفاعات اطراف این روستا قرار دارند.

• آدرس روستای درکی: استان کردستان، شهرستان سروآباد، منطقه اورامانات، 50 کیلومتری جنوب سروآباد

جشن ها و آیین های معروف روستای اورامان

اگر از ابتدای مقاله تا اینجا را مطالعه کرده باشید یا از قبل تا حدودی با روستای اورامان آشنایی داشته باشید؛ اکنون باید بدانید که اهالی روستای اورامان جشن‌ها و آیین‌های به‌خصوصی دارند که در زمان مختص به آن در کنار یکدیگر برگزار می‌کنند.

این جشن‌ها و مراسمات ارتباط مستقیمی با سنت‌ها و اعتقادات مردم ساکن روستای اورامان و حتی در مقیاس بزرگ‌تر در سطح منطقه اورامانات دارند. بنابراین در صورتی که سفر خود را با زمان برگزاری این جشن‌ها هماهنگ کنید، می‌توانید سفر لذت‌بخش‌تری را تجربه کنید.

مراسم پیر شالیار که پیش‌تر درباره آن توضیحات کوتاهی ارائه کردیم در کنار آیین‌های بوکه بارونه و بیله‌دانه از مهم‌ترین رسوم اهالی این روستا و منطقه هستند. در ادامه با ما همراه شوید تا با یکدیگر به فضای خوش و عرفانی مراسمات روستای اورامان وارد شویم.

مراسم پیر شالیار

از آنجایی که در بخش معرفی آرامگاه پیر شالیار اطلاعاتی را در این باره ارائه کرده‌ایم، از تکرار برخی از موارد غیرضروری پرهیز می‌کنیم؛ ولی به‌طورکلی از همین ابتدای کار بدانید که با شرکت در مراسم پیر شالیار می‌توانید با فرهنگ مردم این روستا آشنا شوید. مردم روستای اورامان در اواسط فصل زمستان، سالگرد مراسم عروسی پیر شالیار را جشن می‌گیرند و مردم این روستا که علاقه شدیدی به این شخص دارند، با لباس‌های محلی به سماع و دف‌زنی می‌پردازند.

حتما تاکنون متوجه شباهت این مراسم با رسوم دراویش و صوفیان شده‌اید که در سماع و دف‌زنی مهارت خاصی دارند. اتفاقا باید به این موضوع اشاره کنم که در بین جمع با مردانی روبرو خواهید شد که با موهای پریشان خود به رقص، آواز و دف‌زنی مشغول می‌شوند.

مراسم پیر شالیار در روستای اورامان از روز چهارشنبه آغاز می‌شود و تا سه روز ادامه می‌یابد؛ دو روز اول این مراسم تا ظهر برقرار است، ولی این جشن در روز آخر تا پاسی از شب ادامه خواهد داشت. اهالی روستای اورامان که از قبل مقدمات برگزاری مراسم پیر شالیار تدارک می‌بینند، خوراکی‌های خوشمزه‌ای چون گردوهای درختان باغ پیر شالیار را بین شرکت‌کنندگان پخش می‌کنند.

آش محلی مخصوص اورامان یا «هوله شینه تشی» یکی دیگر از خوراکی‌های خوشمزه‌ای است که از گوشت و جو تهیه می‌شود. مردم روستای اورامان بر این باورند که قدمت طبخ این آش به حدود 950 سال پیش بازمی‌گردد و از همان سال‌های ابتدایی در مراسم پیر شالیار طبخ می‌شده است. گوشت آش هوله شینه تشی از گوشت دام‌هایی که دامداران برای این مراسم نذر کرده‌اند، فراهم می‌شود.

مردم اورامان با تشکیل حلقه‌هایی از پیر و جوان به رقص و شعرخوانی می‌پردازند و با ذکر الله، رقصی عرفانی را به تصویر می‌کشند. در این مراسم همچنین عده‌ای اشعاری می‌سرایند و حول مسائل مذهبی و عرفانی سخنرانی می‌کنند.

روایت دیگری از مراسم پیر شالیار

لازم به ذکر است که اگرچه اشاره کردیم که پیر شالیار احتمالا «سید مصطفی عریضی» ملقب به «پیش‌الله‌یار» بوده است که بعدها به این نام معروف شده است؛ ولی برخی بر این باورند که پیر شالیار از نوادگان امام صادق نبوده، بلکه ایشان را از نوادگان جاماسپ وزیر گشتاسپ شاه زرتشتی ایران می‌دانند که دین زرتشت را پذیرا شده است. هرچند احتمال سید و سادات بودن وی بیشتر است.

اما از طرفی مراسم پیر شالیار در واقع مراسم عروسی این شخص است. گویا پیر شالیار در دوره شاه بهار خاتون می‌زیسته که ظاهرا دختری کر و لال داشته است و از جمله طبیبان امید بریده است. شاه بخارا دستور می‌دهد، مردی که بتواند او را شفا دهد، دخترش را به همسری وی در خواهد آورد. زمانی که آوازه پیر شالیار به گوش این حاکم نگون‌بخت می‌رسد، دخترش را روانه هورامان تخت می‌کند تا بلکه هم از دست پیر شفا گیرد. در آن هنگام که شاه‌دخت داستان ما به نزدیکی هورامان می‌رسد، ناگهان گوش‌هایش شروع به شنیدن صدا می‌کنند. هنوز مدتی نگذشته بود که در نزدیکی خانه پیر شالیار که می‌رسد، دیوی نعره‌زنان از تنوری به بیرون پرت می‌شود و به حساب کشته می‌شود. دیو که جان می‌دهد، شاه‌دخت زبان باز کرده و لب به سخن می‌گشاید.

پس از این واقعه هم حاکم بخارا بر سر قول خود می‌ماند و دخترش را به عقد پیر شالیار در می‌آورد. پیر پاک‌طینت هم وصیت می‌کند تا ابد سالگرد ازدواج ایشان را جشن بگیرند و مردم خوش‌عهد روستای اورامان هم هر ساله به وصیت ایشان عمل می‌کنند. اگرچه قبل‌تر اشاره کردیم که این مراسم در نیمه زمستان برگزار می‌شود، ولی مراسم دیگری هم در نیمه بهار برگزار می‌شود؛ ولی ظاهرا مراسمی که در نیمه بهمن ماه برگزار می‌شود، به‌عنوان مراسم اصلی شناخته می‌شود.

بوکه بارانه (عروسی باران)

مراسم «بوکه بارانه» یا «عروس باران» یکی از آیین‌های قدیمی و نمادین روستای اورامان و سراسر کردستان است که به نیت طلب باران و رفع خشکسالی برگزار می‌شود. این مراسم که بیشتر در مناطق روستایی اورامانات انجام می‌گیرد، مخصوصا در فصل‌هایی که بارندگی کم است، اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند.

مراسم بوکه بارانه معمولا در فصل بهار، هنگامی که نیاز به بارش باران بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود، برگزار می‌گردد. روستای اورامان با معماری پلکانی و مناظر طبیعی خیره‌کننده، بهترین پس‌زمینه را برای آشنایی بازدیدکنندگان با این آیین سنتی، فراهم کرده است.

در این آیین، دختران نوجوان روستا عروسکی از چوب و پارچه می‌سازند که به آن «بوکه» یا «عروسک» می‌گویند. لباس‌های رنگارنگ بر تن عروسک می‌کنند و سپس به همراه آن در کوچه‌های روستا قدم‌زنان می‌گردند. مردم محلی هنگام عبور دختران با عروسک بر روی آن آب می‌پاشند و به آن هدایایی مانند تخم‌مرغ، گردو و پول می‌دهند. سپس این دختران، عروسک‌های خود را به زیارتگاه یا قبرستان می‌برند و در انتها سوزانده یا به آب می‌اندازند تا نمادی از پایان خشکسالی و فراوانی نعمت باشد. این مراسم همچنین با اشعار و نغمه‌های محلی که از قدیم سینه به سینه منتقل شده‌اند، همراه است​.

آنچه از مراسم بوکه بارانه برمی‌آید، عروسک یا همان بوکه نمادی از آناهیتا، ایزدبانوی آب‌ها است که در آیین زرتشت، به‌عنوان کنترل‌کننده آب‌های جهان معرفی شده است. در واقع مردم با برگزاری این مراسم از آناهیتا درخواست بارش باران می‌کنند.

البته لازم به ذکر است که نحوه برگزاری این مراسم در روستاهای مختلف، تا حدودی متفاوت است، اما هدف نهایی همگی، همواره طلب باران و برکت برای روستا و مردم آن است. این آیین در فهرست میراث معنوی ایران به ثبت رسیده که نشانگر عمق فرهنگ و تاریخ کهن مردم این منطقه است.

رسم بیله دانه

رسم بیله‌دانه یکی از دیگر آیین‌های کهن و جذاب روستای اورامان است که در میان اهالی این منطقه به‌عنوان یکی از مراسمات مذهبی و سنتی شناخته می‌شود. این رسم در فصل زمستان (نیمه بهمن‌ماه)، زمانی که باران‌های فراوان به زمین‌های اورامان برکت می‌بخشند، برگزار می‌شود. مردم محلی روستای اورامان بر این باورند که اجرای این مراسم باعث باروری بیشتر زمین‌ها و برکت‌دهی محصول‌های کشاورزی می‌شود.

در این آیین، ابتدا اهالی روستا به شکلی نمادین آتشی با هزیم‌های جمع‌آوری شده روشن می‌کنند. سپس در چهار گوشه این آتش، چهار ماده غذایی اصلی شامل آب، نان، گوشت و بلوط قرار می‌دهند.

در ادامه بیلی را در در وسط هیزم‌ها و آتش به‌صورت عمودی جا می‌دهند تا در آتش بسوزد. این مراسم آنجایی جالب می‌شود که پس از سوختن کامل بیل، به‌سمت هر کدام از این چهار ماده که خم شده باشد، نشانگر سالی پر برکت از آن ماده در سال پیش رو خواهد بود.

این عمل به نوعی بازتابی از احترام به طبیعت و درخواست از نیروهای طبیعی برای محصولی پر بار در سال پیش رو است. از دیگر بخش‌های مراسم، اجرای رقص‌های دسته‌جمعی، آوازها و نواهای محلی است که شور و حال خاصی به این مراسم می‌بخشند. این رسم صرف نظر از آنکه دارای جنبه‌های مذهبی و معنوی است، نقش بسزایی در تقویت پیوندهای اجتماعی میان اهالی روستا ایفا می‌کند.

تفریح در روستای اورامانات

نیازی به توضیح و تفسیر در رابطه با تفریحات رایج در روستای اورامان و منطقه اورامانات نیست، ولی در ادامه اشاراتی به مهم‌ترین آن‌ها خواهیم داشت. روستای اورامان یکی از بهترین مقاصد گردشگری برای طبیعت‌گردی، کوه‌نوردی و قایق‌رانی در رودخانه‌های پرآب سیروان و لیله است.

اگر قصد داشتید تا تنی به آب بیاسایید، مراقب باشید و در محل‌های مخصوص شنا و آب‌تنی چنین کاری انجام دهید؛ زیرا آب‌های رودخانه سیروان و لیله بالاخص سیروان خروشان و عمیق‌اند و چالش‌برانگیز و خطرناک هستند. در نهایت اما عکاسی از مناظر زیبای اورامانات را به هیچ وجه از دست ندهید و در لحظه آنچه باید را شکار کنید.

امکانات رفاهی روستای اورامانات

خوشبختانه با وجود آنکه اورامان فقط یک روستا است، ولی از امکانات رفاهی حداقلی و نسبتا مناسبی برای ساکنان و بازدیدکنندگان برخوردار است. سوپرمارکت، رستوران و اقامتگاه از جمله امکانات رفاهی این روستا هستند که در ادامه بیشتر به مقوله اقامت در روستای اورامان خواهیم پرداخت.

اقامت در روستای اورامان

برای اقامت در روستای اورامان گزینه‌های مختلفی پیش روی شما خواهد بود و حداقل از این بابت با مشکلی روبرو نخواهید شد. این اقامتگاه‌ها به هتل‌های نوساز، هتل آپارتمان‌های سنتی و مهمان‌سرا در اطراف روستای اورامان و خانه‌های سنتی، ویلاها و سوئیت‌های محلی در سطح روستا خلاصه می‌شوند.

اگرچه اقامت در هر یک از این اقامتگاه‌ها وابسته به امکانات و موقعیت مکانی متفاوت است، در ادامه به معرفی سه هتل از بهترین اقامتگاه‌های نزدیک اورامانات می‌پردازیم.

هتل زریوار مریوان

اگر قصد دارید تا در نزدیکی روستای اورامانات و جاهای دیدنی مریوان اقامت گزینید، هتل زریوار مریوان می‌تواند انتخاب مناسبی باشد. البته این هتل آنچنان که باید و شاید لوکس و تمیز نیست که بتواند افراد مرفه را راضی کند، ولی هتلی اقتصادی است. شاید مزیت اصلی هتل زریوار مریوان، چشم‌اندازهایی همچون طبیعت سرسبز و دریاچه زیبایی است که از طریق اقامت در اتاق‌های آن می‌توانید مشاهده کنید.

هتل سه ستاره زریوار مریوان سال 1384 شمسی در شهر مریوان در زمینی به وسعت 24,000 متر مربع در 7 طبقه ساخته شده است. همانطور که اشاره شد، این هتل در مجاورت دریاچه زریوار قرار دارد و با اقامت در آن می‌توان از نزدیک آن را مشاهده کنید. هتل زریوار مریوان دارای 42 اتاق مجهز به امکانات رفاهی نسبی است که از جمله امکانات رفاهی این هتل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• پارکینگ
• رستوران
• آسانسور
• صبحانه
• سیستم تهویه
• سرویس بهداشتی ایرانی و فرنگی
• خشک‌شویی
• مبلمان و کمد لباس
• مینی‌بار با پرداخت هزینه

این هتل تا روستای اورامان حدود 2 ساعت فاصله دارد، پس در انتخاب این اقامتگاه فاصله زمانی را نیز مدنظر قرار دهید.

زمان تحویل و تخلیه اتاق	از ساعت ۱۴:۰۰ تا ۱۲:۰۰ فردا
هزینه اقامت	از شبی ۱,۶۶۷,۰۰۰ تومان تا شبی ۳,۶۹۳,۰۰۰ تومان
آدرس	استان کردستان، شهرستان مریوان، بلوار درياچه

هتل شادی

هتل شادی یکی دیگر از اقامتگاه‌های پیشنهادی برای اقامت در اورامانات است که در روستای اورامان تخت قرار دارد. این هتل سه ستاره با معماری سنگی زیبا و چشم‌نواز و پرسنل کاربلد و خوش‌برخوردی که دارد، توجه بسیاری از گردشگران را به خود جلب می‌کند.

این هتل آپارتمانی سنتی در سال 1386 شمسی در دو طبقه ساخته شده و در سال 1393 مرمت و بازسازی شده است. هتل شادی دارای 19 اتاق است که از امکانات رفاهی نسبتا خوبی برخوردار هستند. از جمله امکانات رفاهی این هتل می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:

• حمام
• سرویس بهداشتی ایرانی و فرنگی اختصاصی
• یخچال
• صبحانه
• کمد لباس و دراور
• مبلمان
• تلویزیون
• اینترنت رایگان در اتاق
• تلفن
• سیستم تهویه مطبوع
• سیستم سرمایشی و گرمایشی

البته متاسفانه هتل شادی فاقد رستوران و پارکینگ اختصاصی است که این را می‌توان از نقاط ضعف این هتل دانست؛ ولی از آنجایی که در روستای اورامان تخت قرار دارد، فاصله نزدیکی با جاهای دیدنی این روستا دارد.

زمان تحویل و تخلیه اتاق	از ساعت ۱۴:۰۰ تا ۱۲:۰۰ فردا
هزینه اقامت	از شبی ۱,۴۶۱,۵۰۰ تومان تا شبی ۲,۳۲۱,۵۰۰ تومان
آدرس	استان کردستان، شهرستان سروآباد، روستای اورامان تخت

هتل سلین

هتل سلین یکی دیگر از روستاهای نزدیک اورامانات است که روستای سلین از توابع شهرستان مریوان و در فاصله 15 کیلومتری روستای اورامان قرار دارد. معماری این هتل یکی از زیباترین معماری‌های سنتی و سنگی در سطح منطقه است و سرسبزترین چشم‌اندازهای منطقه را می‌توان از اتاق‌های آن مشاهده کرد.

این هتل همچنین از امکانات رفاهی مناسب و قابل قبولی برخوردار است که نیاز بازدیدکنندگان را تا حدودی رفع می‌کند. شاید مهم‌ترین نقطه ضعف این اقامتگاه، نداشتن سرویس بهداشتی اختصاصی است و ساکنین هتل باید به‌صورت اشتراکی از سرویس بهداشتی استفاده کنند. از جمله امکانات رفاهی این هتل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• پارکینگ
• رستوران
• صبحانه
• سیستم گرمایشی
• اسپیلت، کمد و میز آرایش
• یخچال
• تلویزیون
• اینترنت رایگان

زمان تحویل و تخلیه اتاق	از ساعت ۱۳:۰۰ تا ۱۱:۰۰ فردا
هزینه اقامت	از شبی 600,000 تومان تا شبی 800,000 تومان
آدرس	استان کردستان، شهرستان مریوان، اورامانات، روستای سلین

سوغات روستای اورامانات

روستای اورامان با توجه به فرهنگ و اقلیمی که دارد، مجموعه متنوعی از سوغاتی‌هایی چون صنایع دستی و غذاهای محلی را شامل می‌شود. شما می‌توانید با خرید سوغاتی‌های اورامانات تکه‌ای از روستای اورامان را با خود به سکونتگاه خود ببرید. از مهم‌ترین صنایع دستی اورامان که می‌توان به‌عنوان سوغاتی خریداری کرد، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• گلیم، نمد و جاجیم
• سبد
• گیوه
• ظروف چوبی
• عصا
• دف (ساز)
• محصولات دامی و باغی

غذاهای محلی روستای اورامان تخت نیز از تنوع بالایی برخوردار هستند و به انواع نان، آش، خوراک و شیرینی می‌توان اشاره داشت. از دیگر غذاهای محلی روستای اورامان که می‌توان، آن‌ها را به‌عنوان سوغاتی خریداری و تهیه کرد، به موارد زیر نیز اشاره‌ای داشته باشیم:

• نان‌های معروف اورامان شامل شلکینه، برساق و کلانه
• آش‌های محلی ترخینه از جمله آش عدس‌، بلغور و آش دوغ (دوغه‌وا)
• کشک و دانه کولانه
• کباب کردی
• ماهی کباب
• خورش ریواس
• کنگر و خورش کنگر
• کرفس سوخاری (قایرمه)

توصیه‌هایی برای سفر به روستای اورامانات

برای داشتن سفری فراموش‌نشدنی و بی‌دغدغه یا حداقل لذت‌بخش و  کم‌دغدغه لازم است تا یکسری نکات را رعایت کنید:

• سرمای آب و هوای اورامانات را جدی بگیرید و حتی در روزهای گرم سال هم لباس‌های گرم همراه خود داشته باشید؛ زیرا این روستا در منطقه‌ای مرتفع و سردسیر قرار دارد و اگر قصد سفر به مناطق مرتفع‌تر را هم داشته باشید که دیگر نیاز شما به این لباس‌های گرم بیش از پیش هم خواهد شد.
• برای پیاده‌روی و کوهنوردی بهتر است تا کفش مناسب پیاده‌روی داشته باشید.
• همانطور که در بخش بهترین زمان برای سفر به اورامانات نیز به این موضوع اشاره کردیم، زیباترین و سرسبزترین حالتی که طبیعت روستای اورامان به خود می‌گیرد را فقط در اردیبهشت ماه می‌توان دید.

روستای اورامان در اورامانات کردستان؛ کهن سرزمین غرب ایران

برای سفر به اورامانات باید موارد مختلفی را در نظر بگیرید و به‌دلیل تنوع بالای جاذبه‌های طبیعی و تاریخی داشتن برنامه می‌تواند کارآمد باشد. خانه‌های پلکانی قدیمی، باغ‌های سرسبز با درختان کهن و دشت‌های پرگل، چشمه‌ها و رودخانه‌های پرآب اورامانات، از آن رود گل‌آلود تا رودخانه‌ای با موج‌های خروشان همگی برای تنوع بخشیدن به سفر کفایت می‌کنند.

ضمنا پیشنهاد می‌کنیم که فصل‌های بهار و تابستان را برای سفر به اورامان انتخاب کنید تا سردی هوا مانع لذت بردن از سفرتان نشود. در نهایت نیز نظر شما را درباره روستای اورامان جویا می‌شویم و اگر نکته یا خاطره‌ای دارید، لطف کنید و برای ما بازگو کنید.

سوالات متداول