غار سهولان | دومین غار بزرگ آبی ایران زیر قلعه ای 3 هزار ساله
مبینا قراباغی آیا تاکنون هیچ چیزی از دومین غار بزرگ آبی ایران، شنیده‌اید؟ عموم افراد وقتی می‌خواهند از غارهای ایران یادی کنند، از بزرگترین غار آبی ایران که همان غار علی‌صدر همدان است، نام می‌برند. غار سهولان، همان دومین غار بزرگ آبی ایران است که در مسیر جاده مهاباد-بوکان و در روستای سهولان از توابع استان آذربایجان غربی واقع شده که اتفاقا در زبان کُردی، «سهولان» به‌معنای یخبندان است. این غار یکی از مکان‌های عجیب و پرسروصدایی است که گهگاهی خفاش‌های ترسناک بال‌زنان بر وحشت بازدیدکنندگان می‌افزایند. پس اگر به دنبال کشف رمز و رازهای یکی از شگفت‌انگیزترین غارهای آبی ایران هستید، در ادامه با ما همراه شوید تا اطلاعات کاملی درباره غار سهولان بدست آورید.
آشنایی با غار سهولان
غار سهولان، دومین غار بزرگ آبی ایران، در استان آذربایجان غربی واقع شده و با قدمتی چند ده میلیون ساله، به اواخر دوره کرتاسه بازمی‌گردد. این غار در ارتفاع ۱,۷۵۱ متری از سطح دریا قرار دارد و شامل دو بخش آبی و خشکی است. نام «سهولان» همانطور که در ابتدا هم اشاره شد، در زبان کُردی به‌معنای «یخبندان» است و مردم محلی به‌دلیل وجود لانه‌های متعدد کبوتر درون غار، آن را «کونه کۆتر» به‌معنای «لانه کبوتر» نیز می‌نامند. کبوتر وحشی، خفاش، زالو، جانور لجن‌خوار و موجودات ریزی که در آب دریاچه زیست می‌کنند، از جمله جانوران این زیست‌بوم هستند. ضمن اینکه باید توجه داشت که در آب این دریاچه هیچ جلبکی رشد نمی‌کند که علت آن تاریکی و کمبود نور خورشید در غار است.
رسوبات آهکی در سقف و دیواره‌های غار به اشکال متنوعی مانند شیر، فیل، هشت‌پا و خوشه انگور دیده می‌شوند که زیبایی خاصی به آن بخشیده‌اند. دمای درون غار معمولا ۱۰ تا ۱۵ درجه سانتی‌گراد کمتر از بیرون است که در فصول گرم سال محیطی خنک و دلپذیر را برای عموم بازدیدکنندگان فراهم می‌کند. دمای آب دریاچه بین ۵ تا ۷ درجه سانتی‌گراد است و عمق آن به ۳۱ متر هم می‌رسد. این غار که چندین سال پیش به‌عنوان یک اثر طبیعی برای بازدید عموم آماده شد، اکنون با ۱۳ قایق پارویی، در دسترس گردشگران قرار گرفته است.
غار سهولان کجاست؟
غار سهولان در دامنه رشته‌کوه‌های کوتر و روستایی با همین نام از توابع استان آذربایجان غربی، در ۴۲ کیلومتری جنوب شرقی شهر مهاباد و ۲۵ کیلومتری شمال شرقی بوکان، درست در مسیر جاده برهان و نزدیک روستای عیسی‌کند واقع شده است.
مسیر دسترسی به غار سهولان
برای دسترسی به غار سهولان، ابتدا باید به مهاباد یا بوکان سفر کنید. از مهاباد، مسیر جاده مهاباد-بوکان را پیش گرفته تا پس از چندی به روستای عیسی‌کند برسید؛ در این نقطه، با پیروی از تابلوهای راهنما به‌سمت غار سهولان هدایت خواهید شد. مسیر دسترسی به غار عمدتا آسفالت بوده و امکان پارک خودرو در نزدیکی ورودی غار هم وجود دارد. پس از پارک خودرو، با یک پیاده‌روی کوتاه به دهانه غار می‌رسید.
اما برای مسافران ساکن شهر و استان‌های دورتر، ابتدا می‌توانند به ارومیه سفر کنند و سپس از طریق جاده‌های ارومیه-مهاباد و مهاباد-بوکان به غار سهولان برسند. در واقع پیش از رسیدن به ارومیه باید از شهرهای قزوین، زنجان و تبریز عبور کنند. مسیرهای دیگری از سمت همدان وجود دارد که نسبت به این مسیرهایی که مطرح کردیم، طولانی‌تر هستند. یکی از این مسیرها از طریق همدان، کردستان، مهاباد، نقده و پس از آن ارومیه، شما را به غار سهولان می‌رساند و مسیر دیگر نیز از ساوه، همدان، زنجان، تبریز و در نهایت از شهر ارومیه می‌گذرد.
اطلاعات زمین شناختی غار سهولان
غار سهولان فارغ از تمام تعاریف و وجوه تسمیه، یکی از پدیده‌های زمین‌شناختی کم‌نظیر در ایران است که در سنگ‌های دولومیتی دوره پرمین آذربایجان تشکیل شده است. این غار در داخل سنگ‌های دولومیتی پرمین آذربایجان که تاکنون هیچ‌گونه عوارض و علائم کارستی شاخص در آن مشاهده نشده است، تشکیل شده و همچنان باقی است. ساختار داخلی غار شامل گذرگاه‌های منفرد زاویه‌دار است که تحت تاثیر عوامل زمین‌ساختی شکل گرفته‌اند. منشا اصلی غار حاصل عملکرد سه مجموعه گسلی است که مهم‌ترین آن‌ها گسل N80E می‌باشد.
از طرفی غار سهولان دارای دو ورودی جداگانه است که یکی 178 پله و دیگری پلکانی 107 تایی دارد و شما باید از یکی وارد و از دیگری خارج شوید. ضمن اینکه اکنون خود نیز بهتر می‌دانید که غار سهولان از دو بخش آبی و خشکی تشکیل شده است که طول مسیر آبی کشف‌شده حدود ۳۰۰ متر و طول مسیر خشکی آن حدود ۲۵۰ تا 300 متر است. اما فراتر از این جزئیات، مساحت کلی غار حدود ۲ هکتار بوده و میانگین عمق آب حوضچه‌های درون غار ۱۵ متر است که در برخی نقاط به ۳۱ متر نیز می‌رسد.
تالار اصلی غار سهولان دارای ابعاد 58 متر در 42 متر است و ارتفاع سقف آن به ۵۰ متر می‌رسد، ضمن اینکه دمای درون غار بین ۵ تا ۱۰ درجه سانتی‌گراد متغیر است. این غار با طول ۳۰۰ متر جزو غارهای متوسط بوده و با توجه به حجم زیاد آب موجود در گذرگاه‌های آن (دست‌کم ۲۶,۰۰۰ متر مکعب)، همچنین اهمیت آن از لحاظ توریستی و علمی، مورد توجه قرار گرفته است. غار سهولان با توجه به موقعیت قرارگیری، آب و هوای خوب و طبیعت زیبا، پیشینه تاریخی و از همه اساسی‌تر، اشکال و لندفرم‌های طبیعی شاخص موجود در سطح غار، قابلیت بالایی در توسعه گردشگری و نهایتا شکوفایی اقتصاد منطقه دارد.
تاریخچه غار سهولان
غار سهولان یکی از قدیمی‌ترین غارهای آبی ایران است که قدمت آن به حدود ۷۰ میلیون سال پیش و اواخر دوره کرتاسه بازمی‌گردد. این غار در طول تاریخ به‌عنوان پناهگاه و محل استقرار انسان‌های اولیه مورد استفاده قرار می‌گرفته و نشانه‌هایی از حضور انسان در ادوار مختلف تاریخی در آن کشف شده است.
شاید برایتان جالب باشد که کشف رسمی غار سهولان به سال ۱۸۹۰ میلادی بازمی‌گردد؛ زمانی که ژاک دمورگان، باستان‌شناس فرانسوی، با کمک مردم محلی و با استفاده از یک قایق چوبی کوچک، وارد غار شد. ایشان پس از بررسی‌های اولیه، نقشه‌ای از غار تهیه کرد که نقشه امروزی آن بی‌شباهت به آن نقشه نیست. بعدها او در کتاب خود با عنوان «جغرافیای ایران» به این غار نیز اشاراتی داشته است.
پس از دمورگان، در خلال جنگ جهانی دوم، گروهی از پژوهشگران انگلیسی‌تبار مطالعات بیشتری روی غار انجام دادند. تحقیقات بعدی در سال ۱۳۷۵ شمسی توسط باستان‌شناسان ایرانی صورت گرفت که نهایتا منجر به کشف بخش‌های جدیدی از غار، از جمله تالار بزرگ، دهلیز ورودی و سفال‌هایی متعلق به دوره‌های اشکانی و ایلخانی شد. این غار در سال ۱۳۷۹ شمسی در فهرست آثار ملی و طبیعی ایران به ثبت رسیده است و از آن پس تاکنون تحت حفاظت سازمان محیط‌زیست قرار دارد.
امکانات رفاهی غار سهولان
در محوطه بیرونی غار سهولان، پارکینگ مناسبی برای وسایل نقلیه تعبیه شده است که دسترسی بازدیدکنندگان را تسهیل و فارغ از دغدغه می‌کند. همچنین، سرویس‌های بهداشتی در نزدیکی ورودی غار قرار دارند تا نیازهای اولیه و ضروری گردشگران را برآورده سازند. برای رفاه بیشتر بازدیدکنندگان، بوفه‌ای در محوطه غار فعالیت می‌کند که انواع تنقلات و نوشیدنی‌های گرم و سرد را ارائه می‌دهد. علاوه‌براین، در مسیر منتهی به ورودی غار، درشکه‌هایی برای جابه‌جایی گردشگران در نظر گرفته شده‌اند که ضمن کاهش خستگی، تجربه‌ای جذاب و نوستالژیک را رقم می‌زنند.
درون غار سهولان، امکاناتی نظیر مسیرهای پیاده‌روی مشخص و قایق‌سواری در دریاچه زیرزمینی فراهم شده است. حدود 13 قایق با ظرفیت حدود ۷ تا ۸ نفر، گردشگران را در مسیرهای آبی غار هدایت می‌کنند و قایقرانان محلی با برخوردی دوستانه، اطلاعات مفیدی را در اختیار بازدیدکنندگان قرار می‌دهند. لازم به ذکر است که از بابت نورپردازی داخل غار نگرانی نداشته باشید، چنانچه نورافکن‌ها و پروژکتورهایی نور مورد نیاز برای رصد غار را تامین می‌کنند.
هزینه بازدید از غار سهولان
هزینه بازدید از غار سهولان در سال ۱۴۰۳ برای تمامی افراد بالای ۶ سال حدود ۶۰ هزار تومان تعیین شده است. همچنین، در صورت استفاده از خودروی شخصی، مبلغ ۲۰ هزار تومان به‌عنوان هزینه پارکینگ دریافت می‌شود. گفتنی است که برای بازدید کامل از غار، حدود ۲ ساعت زمان نیاز خواهید داشت. توجه داشته باشید که این غار به‌دلیل وجود پله‌های متعدد و شرایط خاص، ممکن است برای سالمندان، کودکان زیر پنج سال و افرادی با مشکلات تنفسی یا حرکتی چندان مناسب نباشد؛ چنانچه در برخی نقاط عمیق این غار اکسیژن کافی برای افراد وجود ندارد.
بهترین زمان برای بازدید از غار سهولان
بهترین زمان برای بازدید از غار سهولان، فصل‌های بهار و تابستان است. در این بازه‌های زمانی، دمای هوای بیرون و درون غار معتدل و مطبوع است و طبیعت اطراف غار در زیباترین حالت خود قرار دارد. همچنین، دمای داخل غار به‌طور متوسط ۱۰ تا ۱۵ درجه سانتی‌گراد کمتر از دمای بیرون است؛ بنابراین، در فصول گرم سال، بازدید از غار تجربه‌ای دلپذیرتر خواهد بود.
از طرف دیگر، در فصل‌های پاییز و زمستان، به‌دلیل سرمای شدید منطقه و اختلاف دمای قابل‌توجه بین داخل و خارج غار، ممکن است بازدید برای برخی افراد چالش‌برانگیز باشد. بنابراین، توصیه می‌شود برنامه‌ریزی سفر به این منطقه را در ماه‌های گرم‌تر سال انجام دهید تا از شرایط آب‌وهوایی مناسب بهره‌مند شوید.
همچنین، در روزهای تعطیل بالاخص عید نوروز و آخر هفته‌ها، تعداد بازدیدکنندگان افزایش می‌یابد که ممکن است منجر به شلوغی و انتظار طولانی برای ورود به غار شود. برای تجربه‌ی بازدیدی آرام‌تر، پیشنهاد می‌شود روزهای میانی هفته را برای سفر انتخاب کنید. پر واضح است که با طرح یک برنامه‌ریزی مناسب و انتخاب زمان‌های مطلوب، می‌توانید از زیبایی‌های طبیعی و شگفتی‌های غار سهولان به بهترین نحو ممکن بهره‌مند شوید.
سخن پایانی
در پایان این سفر شگفت‌انگیز به اعماق زمین، غار سهولان، این غار آبی بزرگ ایران‌زمین با تمام زیبایی‌های بی‌نظیرش و چالش‌های جذابش در خاطرتان نقش خواهد بست. این پدیده طبیعی با پیشینه‌ای طولانی به درازای 3/5 میلیون سال و جلوه‌های خیره‌کننده‌ای که در بخش‌های مختلف آن مشهود است، شما را به دنیایی متفاوت با خود به سفر خواهد برد. پس اگر به دنبال تجربه‌ای متفاوت از سفر، همراه با کشف ناشناخته‌های جهان خود هستید، بازدید از غار سهولان را در برنامه‌های خود قرار دهید و از این گنجینه طبیعی چشم‌پوشی نکنید.
سوالات متداول
ثبت دیدگاه اولین نفر باشید که نظر می‌دهید.