دشت شیمبار، بهشتی نهفته در دل رشتهکوههای زاگرس و استان خوزستان است که به «شیرین بهار» نیز معروف است. این دشت با وسعتی بالغ بر 50 هزار هکتار، منطقهای بکر و تماشایی است که در لیست اکثر طبیعتگردان برای سفرهای پیشرو قرار میگیرد. چنانچه رودخانهها، آبشارها، دریاچهها، جنگلها و کوههای اطراف آن، شیمبار را به یکی از زیباترین مقاصد گردشگری ایران تبدیل کردهاند. وجود پوشش گیاهی متنوع، حیات وحش غنی و آثار تاریخی ارزشمندی مانند شیرهای سنگی و بردگوریها، روح این منطقه را همچنان زنده نگهداشتهاند. پس اگر به دنبال تجربهای متفاوت از طبیعتگردی در جنوب غربی ایران هستید، در ادامه با معرفی این دشت و جاهای دیدنی آن همراه ما شوید.
شیمبار کجاست؟
دشت شیمبار، یا «شیرین بهار»، در شمال شرق استان خوزستان و در مرز با استان چهارمحال و بختیاری، در نزدیکی روستایی با همین نام واقع شده است. این دشت سرسبز در مسیر جاده اندیکا به بازفت یا مسیر تازه تاسیس مسجدسلیمان به شهرکرد قرار دارد و با مساحتی بالغ بر ۵۰ هزار هکتار، یکی از بزرگترین دشتهای منطقه و از زیباترین جاهای دیدنی جنوب بهشمار میرود. از طرف دیگر، شیمبار در امتداد رشتهکوههای زاگرس و در دامنه کوه دلا قرار گرفته و توسط کوههای تاراز، للر، کینو و منار احاطه یا محاصره شده است. همچنین این دشت در مسیر کوچ عشایر بختیاری از مناطق گرمسیری خوزستان به سوی مناطق سردسیری چهارمحال و بختیاری قرار دارد و بهعنوان گذرگاهی مهم برای کوچهای فصلی محسوب میشود.
آدرس شیمبار: استان خوزستان، مرز خوزستان و چهارمحال و بختیاری، ۱۰۰ کیلومتری مسجد سلیمان
مسیر دسترسی به دشت شیمبار
برای دسترسی به دشت شیمبار، مسیرهای متعددی وجود دارد که مهمترین این مسیرها از مسجدسلیمان به شهرکرد، اندیکا به بازفت و اهواز به مسجدسلیمان میباشد. جهت آشنایی با این مسیرهای دسترسی توجه به ادامه مطلب خالی از لطف نیست:
مسیر مسجدسلیمان به شهرکرد: این جاده که بهتازگی احداث شده، بهعنوان اصلیترین راه دسترسی به دشت شیمبار شناخته میشود. از طرفی این مسیر تا ابتدای منطقه آسفالت شده و سپس به راههای شنی روستایی متصل میشود.
مسیر اندیکا به بازفت: این مسیر از بخش اندیکا به سمت بخش بازفت امتداد یافته و درست از میانه این منطقه میگذرد. لازم به ذکر است که بخشی از این مسیر آسفالت و قسمتهایی از آن شنی است که در باب این مطلب نیز در ادامه اطلاعاتی را عنوان خواهیم کرد.
مسیر اهواز به مسجدسلیمان: ابتدا از اهواز یا هر شهر دیگری در استان خوزستان بهسمت مسجدسلیمان حرکت کنید. سپس از مسجدسلیمان به روستای شلال بروید و از آنجا مستقیم به دشت شیمبار روانه شوید.
انواع مسیرهای منتهی به دشت شیمبار
اما همانطور که اشاره شد، مسیرهای منتهی به دشت شیمبار شامل جادههای شنی و خاکی میشوند که عامل اتصال روستاهای مختلف منطقه به یکدیگر و همچنین نقاط دیدنی مانند آبشارها و تپههای این منطقه هستند. از آنجایی که قرار است در طول مسیر دسترسی به این دشت از این جادهها عبور کنید، لازم است تا اطلاعات کافی از جادههای شنی و خاکی، و همچنین مسیرهای مالرو در ذهن داشته باشید:
جادههای شنی و خاکی
جادههای شنی موجود در دشت شیمبار عمدتا برای خودروهای شاسیبلند یا موتورهای آفرود احداث شدهاند. این جادهها مسیر دسترسی به مناطقی مانند روستاهای شلال، بابازید و قلعه خواجه را فراهم و آسان کردهاند. برخی از این مسیرها نیاز به تجربه رانندگی در جادههای غیرآسفالتی دارند و در فصل بارندگی ممکن است تا حدودی لغزنده شوند.
مسیرهای مالرو
از طرف دیگر، مسیرهای مالرو عمدتا برای افرادی که به پیادهروی و کوهنوردی علاقه دارند، مناسب هستند. این مسیرها معمولا از دل طبیعت بکر میگذرند و گردشگران را به نقاط جذابی مانند چشمههای آب شیرین، دریاچه، تالاب و آبشار شیمبار و مناطق جنگلی اطراف هدایت میکنند.
آب و هوای شیمبار
دشت شیمبار، بهدلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود و قرارگیری در مرز استانهای خوزستان و چهارمحال و بختیاری، وضعیت اقلیمی و جوی متنوعی دارد. در فصل بهار، این منطقه با طبیعتی سرسبز و هوایی معتدل و از همه مهمتر، دریاچه، چشمه، تالاب و آبشار پرآب این دشت مقصدی جذاب و دلانگیز برای گردشگران است. با فرا رسیدن فصل تابستان، دمای هوا افزایش یافته و به حدود ۳۰ درجه سانتیگراد میرسد که ممکن است برای برخی مسافران تا حدودی گرم باشد. با شروع فصل پاییز و متعاقبا زمستان، دمای هوا بهطور قابلتوجهی کاهش یافته، خنک و مطبوع میشود. از طرفی با نزدیک شدن به زمستان، بارشهای پراکنده آغاز شده و در نهایت بارش برف و زیر صفر درجه سانتیگراد از راه میرسد.
پوشش گیاهی و جانوری شیمبار
اکنون خود بهتر میدانید که دشت شیمبار، در شمال استان خوزستان و در دامنههای رشتهکوه زاگرس واقع شده و یکی از مناطق حفاظتشده و طبیعی ایران است که تنوع گیاهی و جانوری جالبتوجهی دارد. به عبارتی، این منطقه بهدلیل شرایط اقلیمی خاص، زیستگاه گونههای متنوعی از گیاهان و جانوران است و زیباییهای طبیعی آن چشم هر بینندهای را خیره میسازد.
پوشش گیاهی شیمبار شامل گونههای متعددی از درختان و درختچهها است که در نواحی مختلف منطقه پراکندهاند. در ارتفاعات کوهستانی، درختان بلوط ایرانی غالب هستند و در کنار آنها گونههایی مانند زالزالک، بادام کوهی، ارزن، اسفندان، مهلو، افرا، بنه و خنجوک نیز در میدان دید قرار میگیرند. در مناطق پستتر و حوالی تالاب شیمبار، گیاهانی همچون جاز، پده، سیب، انگور، انجیر توت، انار و انجیر وحشی دیده میشود که این تالاب را به زیستگاهی منحصربهفرد تبدیل کردهاند. بهطورکلی دشتهای شیمبار نیز با گلهای رنگارنگ و درختچههای معطر، فضایی بینظیر برای طبیعتگردی و لذت بردن از آرامش طبیعی ایجاد کردهاند.
حیات وحش شیمبار نیز همانند پوشش گیاهی خاص آن، از غنای بالایی برخوردار است. در این منطقه میتوان گونههای جانوری متنوعی همچون سنجاب ایرانی، سمور، خرس قهوهای، پلنگ، گرگ و کفتار، گلههای گراز، کل و بز، قوچ و میش را مشاهده کرد. همچنین پرندگانی مانند کبک، تیهو، دارکوب، زنبورخوار و پرندگان شکاری مانند عقاب و کرکس در این منطقه زندگی میکنند و آسمان شیمبار را با پرواز خود زینت میبخشند. اما متاسفانه، شکار غیرمجاز و تغییرات اقلیمی در سالهای اخیر آسیبهای بعضا جبرانناپذیری به اکوسیستم منطقه وارد کرده و برخی گونههای جانوری نادر را در معرض خطر قرار داده است.
بهترین زمان سفر به دشت شیمبار
بهترین زمان برای سفر به دشت شیمبار، فصل بهار است؛ زیرا در این فصل، طبیعت شیمبار در زیباترین حالت خود قرار دارد و هوای مطبوعی در سراسر این دشت حاکم است. از طرفی، پاییز با بومرنگ هنرمندانه و دلفریب خود، جذابیتهای خاصی به این منطقه میبخشد و میتواند زمان مناسبی برای تماشای جاذبههای این دشت باشد. یک فصل به عقب بازمیگردیم و میرسیم به تابستان، که با وجود گرمای هوا در مناطق جنوبی ایران، دشت شیمبار، باز هم بهدلیل موقعیت جغرافیاییاش، هوای خنکتری نسبت به سایر مناطق دارد و جولانگاه طبیعتگردان است. بااینحال، برای بهرهمندی کامل از زیباییهای طبیعی و درک عمق زیباییهای این دشت، سفر در فصول بهار و پاییز بهعنوان بهترین زمانها برای سفر به دشت شیمبار توصیه میشوند.
دیدنی های شیمبار
دشت شیمبار با طبیعت بکر و چشمنواز، چشمهها و آبشارهای بلندبالا، و پوشش گیاهی متنوع، مقصدی جذاب برای عموم گردشگران بالاخص طبیعتدوستان است. این منطقه با داشتن جاذبههای طبیعی و تاریخی، از جمله تنگ بتا با نقشبرجستههای باستانی، دریاچه، چشمه، تالاب و آبشار شیمبار سالانه میزبان مسافران بسیاری است که اتفاقا در پی تجربهای متفاوت در دل جلگه خوزستان هستند.
از جمله جاذبههای دیدنی دشت شیمبار میتوان به دریاچه شیمبار اشاره کرد که با آبهای زلال و مناظر چشمنواز اطرافش، فضایی توام با القای آرامش را به طبیعتدوستان هدیه میکند. تالاب شیمبار نیز با پوشش گیاهی متنوع و حیات وحش غنی، که جزو نقاط عطف این دشت است، فرصت مناسبی برای مشاهده پرندگان و دیگر گونههای جانوری در حیات وحش فراهم میآورد.
آبشار شیمبار با ارتفاع حدود ۶۰ متر در روستای نگین، یکی از شناختهشدهترین جاذبههای طبیعی این دشت است که در منطقهای صعبالعبور قرار دارد و تماشای آن برای علاقهمندان به ماجراجویی توصیه میشود. تنگ بتا، شیرهای سنگی دشت شیمبار و انواع بردگوریها نیز از دیگر جاذبههای طبیعی و تاریخی منطقه هستند که نشاندهنده فرهنگ و تاریخ کهن این سرزمین میباشند. جهت آشنایی بیشتر با جاذبههای دیدنی دشت شیمبار در ادامه مقاله همراه ما باشید.
دریاچه شیمبار
دریاچه شیمبار، یکی از جاذبههای طبیعی و دیدنی دشت شیمبار است که با وسعتی حدود ۱۰ کیلومتر مربع، در اثر رخداد یک زلزله در حدود 2 هزار سال پیش و انسداد راهآبهای مسیر به وجود آمده است. این دریاچه بهدلیل قرارگیری در دامنه کوههای زاگرس، چشماندازهای خیرهکنندهای را به بازدیدکنندگان ارائه میدهد. آب دریاچه از چشمههای متعدد منطقه تأمین میشود که از ارتفاعات زاگرس سرچشمه میگیرند. این چشمهها، مانند منار، شلا، سوسن، سرخاب و سرحونی، دائمی و همیشه پرآب هستند و برای دامداران و باغداران منطقه اهمیت زیادی دارند. دسترسی به دریاچه شیمبار از طریق مسیر اندیکا به شهرکرد امکانپذیر است؛ چنانچه این دریاچه در نزدیک شهرستان اندیکا قرار دارد.
تالاب شیمبار
تالاب شیمبار، واقع در منطقه حفاظتشده شیمبار در امتداد رشتهکوههای زاگرس و در حوزه استحفاظی شهرستان مسجدسلیمان، حوالی 80 کیلومتری شمال شرق آن، یکی دیگر از زیباترین جاذبههای طبیعی این منطقه است. این تالاب با وسعت حدود ۱,۱۴۴ هکتار، زیستگاه گونههای متنوعی از پرندگان مهاجر مانند چنگر، پلیکان، مرغ دریایی، کشیمیان و چلچله است که برخی از آنها در خطر انقراض قرار دارند. پوشش گیاهی اطراف تالاب شامل درختان و درختچههایی مانند تمشک، توت، انگور، انار، گز، جاز و پده است که پیشتر به آن اشاراتی شد. آب تالاب از روانآبهای سطحی کوههای اطراف مانند کوههای کینو، تار و للر تأمین میشود و در نهایت به سد تازهتاسیس شهید عباسپور میریزد. توجه داشته باشید که تالاب شیمبار بهدلیل قرارگیری در ارتفاعات، مدام تحت تاثیر آبوهوای کوهستانی است و در فصول پاییز و زمستان بارشهای فراوانی را از سر میگذراند.
آبشار شیمبار
آبشار شیمبار، که به آبشار نگین نیز شهرت دارد، در دشت شیمبار و در نزدیکی روستای نگین در استان خوزستان واقع شده است و علت نامگذاری آن نیز پر واضح است. این آبشار با ارتفاعی حدود ۶۰ متر، از تونل دستساز تاریخی نگین تغذیه میشود و آب شیمبار را به رودخانه منتقل میکند.
آبشار نگین در منطقهای صعبالعبور و بکر در میان توده درختان بلوط قرار دارد که دسترسی به آن را چالشبرانگیز میکند. برای رسیدن به این آبشار، میتوان از مسیر مسجدسلیمان به روستای آب شلال رفت و سپس با حدود چهار ساعت کوهپیمایی به روستای نگین و آبشار رسید. مسیر دیگر از شهرکرد به جونقان و بهشتآباد و سپس گذر از گردنههای کوه میلی و چمن گلی است که بیشتر به کوهنوردان توصیه میشود. این آبشار در شمال دریاچه سد شهید عباسپور قرار دارد و بهدلیل موقعیت دورافتاده و دشواری دسترسی به آن، همچنان بکر و دستنخورده باقی مانده است.
تنگ بتا
تنگ بتا، دیگر جاذبه دیدنی دشت شیمبار است که بهعنوان یکی از آثار باستانی ارزشمند ایران محسوب میشود و در دهستان للر و کتک و درست در یک کیلومتری جنوب روستای مورت پادلا قرار دارد. این مجموعه باستانی شامل دو نقشبرجسته است: یکی با ۱۲ پیکره به ابعاد ۸٫۵۰ در ۲ متر و دیگری یک پیکره تکنفره به ارتفاع ۱۴۰ سانتیمتر.
نقشبرجسته ۱۲ نفری شامل ۹ فرد بزرگسال و ۳ کودک میشود که به نظر میرسد در حال انجام یک آیین مذهبی خاص هستند. با توجه به کتیبه، گرز و پایه آتشدان در میانه 12 نقش انسان و همچنین تاجی که بر سر دو نفر از این افراد نقش بسته است، یک مراسم مذهبی در حضور شاه و همسر آن در حال برگزاری بوده است. بر اساس نوع پوشش و آرایش موی سر این پیکرهها، باستانشناسان این آثار را به دوره الیمائیدها همزمان با دوره اشکانیان نسبت دادهاند. در واقع الیمائیها یک حکومت محلی در دوره اشکانیان بودهاند که اندیکا بهعنوان بخشی از قلمرو آن بهشمار میآیند.
لازم به ذکر است که این نگاربرجستهها که در درهای محصور در کوه دلا در جنوب دشت شیمبار قرار دارند، برای نخستین بار در سال ۱۸۴۱ توسط «سر هنری لایارد» با راهنمایی مردم محلی کشف شدند. این اثر در تاریخ ۲۶ اسفند ۱۳۸۷ با شماره ثبت ۲۵۹۸۹ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
بازدید از تنگ بتا نیازمند برنامهریزی دقیق و همراهی با راهنمایان محلی است؛ زیرا این منطقه در ناحیهای کوهستانی و صعبالعبور واقع شده است. در سالهای اخیر، این اثر با تهدیداتی از جمله حفاریهای غیرمجاز مواجه بوده است. در شهریور ۱۴۰۳، با تلاش نیروهای یگان حفاظت میراث فرهنگی خوزستان، عملیات سوداگران اشیای فرهنگی در این منطقه خنثی شد و مواد منفجرهای که برای تخریب این اثر تهیه شده بود، کشف و خنثی گردید.
شیرهای سنگی دشت شیمبار
شیرهای سنگی، یا «بردشیر»ها، از نمادهای فرهنگی ایل بختیاری هستند که در دشت شیمبار خوزستان بهوفور یافت میشوند. این مجسمههای سنگی به شکل شیر، بر روی قبرهای مردان شجاع و دلاور ایل قرار میگرفتند و نشاندهندهٔ اوج شجاعت و دلاوری فرد متوفی بودند.
سنگتراشان ماهر بختیاری این مجسمهها را با دقت و هنرمندی از سنگ میتراشیدند و بر روی آرامگاهها نصب میکردند. این سنت در مناطق مختلف بختیارینشین، از جمله دشت شیمبار، رواج داشته و بخشی از هویت فرهنگی این قوم محسوب میشود.
بازدید از شیرهای سنگی دشت شیمبار برای علاقهمندان به فرهنگ و تاریخ ایران فرصتی مناسب است تا با یکی از رسوم کهن ایل بختیاری از نزدیک آشنا شوند. این مجسمهها ضمن آنکه آثار هنری باارزشی هستند، روایتگر داستانهای شجاعت و دلاوری مردمان ایرانزمین نیز هستند.
انواع بردگوری
بردگوریها یا سنگگبریها، مقبرههای سنگی باستانی هستند که در مناطق مختلف ایران، از جمله استان چهارمحال و بختیاری، یافت میشوند. این ساختارهای سنگی به دورهای بین مادها تا پایان سلسله ساسانیان تعلق دارند و نشاندهنده روشهای تدفین در آیین زرتشتی هستند. اما بهطورکلی بردگوریها به دو نوع انفرادی و چندتایی تقسیم میشوند:
بردگوریهای انفرادی: این مقبرهها برای دفن یک فرد طراحی شدهاند و معمولا در دل صخرهها یا سنگهای بزرگ حفر میشدند. ابعاد این قبور بهطور متوسط طول ۳٫۳۰ متر، عرض ۲ متر و ارتفاع ۱٫۲۰ متر است.
بردگوریهای چندتایی: این نوع مقبرهها هم برای دفن چند نفر بهصورت خانوادگی یا گروهی ساخته میشدند و در یک مکان مشترک قرار داشتند. این ساختارها نشاندهنده اهمیت خانواده و پیوندهای گروهی در آیین و فرهنگ زرتشتی هستند.
با تمام این تفاسیر، سفر شما به شدت شیمبار و بازدید از بردگوریهای این دشت برای علاقهمندان به تاریخ ایران و سنت گذشتگان تجربهای ارزشمند و مفید خواهد بود؛ زیرا این مقبرههای سنگی بازتابدهنده اعتقادات آیینی و شیوههای تدفین در دوران باستان، آن هم در فرهنگ زرتشتی، هستند. موشکافی این آثار باستانی نشان میدهد که چگونه احترام به جایگاه درگذشتگان و ارتباط با باورهای مذهبی در ساختار و طراحی این مقابر نمایان شده است.
اقامت در نزدیکی دشت شیمبار
برای اقامت در نزدیکی دشت شیمبار، گزینههای متعددی وجود دارد که رفاه حال مسافران را برای سفر به این دشت فراهم میکند. یکی از گزینههای روی میز، اقامتگاه سنتی نگین شیمبار است که در جوار دریاچه شیمبار و در شهرستان اندیکا واقع شده است. این اقامتگاه با چشماندازی بینظیر به تالاب فصلی، آبشار شیمبار و کوهستان، در عین حال که محل استراحت مسافران است، مزایایی از این دست هم دارد. این مجموعه در زمینی به مساحت ۵,۰۰۰ متر مربع ساخته شده و شامل ۱۰ سوئیت با امکاناتی مانند اتاق پذیرایی، اتاق خواب، آشپزخانه، سرویس بهداشتی و حمام اختصاصی است که در مجموع ظرفیت پذیرایی از ۵۰ نفر دارد.
علاوهبراین، اقامتگاههای بومگردی دیگری نیز در روستاهای اطراف دشت شیمبار وجود دارند که با ارائه خدمات محلی و فضایی سنتی، برای چندی امکان تجربه زندگی روستایی را فراهم میکند. برای افرادی که به دنبال اقامتگاهی با امکانات بیشتری هستند، اقامت در هتلهای شهرهای نزدیک مانند مسجدسلیمان و دزفول نیز گزینه مناسبی است. بهطورکلی گردشگران میتوانند با توجه به تنوع امکانات اقامتی در نزدیکی دشت شیمبار، گزینهای متناسب با بودجه و نیازهای خود انتخاب کنند. این تنوع اقامتی به مسافران، این امکان را میدهد که ضمن لذت بردن از طبیعت بکر شیمبار، با آسودگی خاطر اقامت کنند.
تجهیزات مورد نیاز برای سفر به دشت شیمبار
سفر به دشت شیمبار، با توجه به طبیعت بکر و مناظر خیرهکنندهاش، نیازمند آمادگی جسمانی و تجهیزاتی متناسب با این سفر است تا تجربهای ایمن و در عین حال لذتبخش داشته باشید. در ادامه، فهرستی از لوازم ضروری برای این سفر آماده کردهایم:
آب و مواد غذایی کافی: با توجه به نبود امکانات رفاهی مانند رستوران و سوپرمارکت در دشت شیمبار، همراه داشتن آب آشامیدنی و مورد نیاز و همچنین خوراکیهای سبک، لازم و ضروری است.
تجهیزات کمپینگ: اگر قصد اقامت شبانه دارید، چادر، کیسه خواب، پتو و جعبه کمکهای اولیه را به هیچ عنوان فراموش نکنید.
لباس و کفش مناسب: پوشیدن کفشهای مناسب پیادهروی و همراه داشتن لباسهای متناسب با فصل، مخصوصا لباسهای گرم در فصول سرد (پاییز و زمستان)، توصیه میشود.
نقشه یا مسیریاب: داشتن نقشه فیزیکی یا برنامه مسیریابی در این منطقه بکر و جلوگیری از گمشدن و رفتن به بیراهه، مفید است.
چراغ قوه یا هدلامپ: در صورت برنامهریزی درست برای حرکت در ساعات اولیه روز، همراه داشتن چراغ قوه یا هدلامپ ضروری است.
لوازم بهداشتی شخصی: مواردی مانند دستمال مرطوب، ضدعفونیکننده دست، ژل ضد حشره، کرم ضدآفتاب و کیسههای زباله برای حفظ بهداشت شخصی و پاکیزگی محیط زیست توصیه میشود.
سخن پایانی
شیمبار، سرزمینی است که هر گوشهاش جلوهای تماشایی از طبیعت و قصهای شنیدنی از تاریخ ایران را در اقصی نقاط خود پنهان کرده است. از درک آرامش دریاچه و هیاهوی پرندگان مهاجر در تالاب تا تماشای شکوه آبشارها و تنگههای سرسبز و ادای احترام به اجداد، سفر به شیمبار، برای روح و شخصیت شما فرصتی ناب و شاید تکرارناپذیر خواهد بود. این دشت وسیع و دریاچه زلالش، شما را به آغوش طبیعتی بکر دعوت میکند و هر قدمتان را با عطر سبزهها و زمزمه باد در کوهستان همراه میسازد. پس اگر میخواهید از شلوغی شهرها، آن هم در این روزهای تعطیل و آلوده، اندکی فاصله گرفته و زیباییهای پنهان ایران را کشف کنید، فرصت بازدید از شیمبار را از دست ندهید.
سوالات متداول
ثبت دیدگاه