جاهای دیدنی کربلا | جاذبه های گردشگری و دیدنی + آدرس

کربلا دیار عاشقان خدا و میدان نبرد و دلاوری‌های خالصانه‌ای بود که در نهایت به ریختن خون پاک اباعبدالله (ع)، اهل بیت و یاران وفایش ختم شد. نبردی که در سال 61 هجری قمری رخ داد و اکنون که حدود 1,400 سال از زمان آن جنگ حق و باطل می‌گذرد، هنوز هم دل عاشقان حسین (ع) با رسیدن ماه محرم به لرزه درمی‌آید. داستان کربلا، نبرد عشق، حق، مردانگی و نور در برابر کینه، باطل، نامردی و تاریکی است که همگی توسط حضرت زینب (س)، نماد صبر و استقامت روایت شده است.

اگرچه کربلا را بیشتر با حرم امام حسین، حضرت عباس (علیهماالسلام) و بین‌الحرمین می‌شناسیم، ولی جاهای دیدنی کربلا بسیار متعدد است که هر کدام محل رخداد مهم تاریخی بوده است. اکنون که با نزدیک شدن به زمان پیاده روی اربعین حسینی دل عاشقان امام حسین باز هم در طلب فرصتی برای عرض ارادت در محضر آقا و مولایشان است، بسیاری پاسپورت و گذرنامه خود را فراهم کرده‌اند.

بسیاری از هموطنان همراه با کاروان‌ها و تورهای گردشگری به این سفر زیارتی می‌روند و برخی دیگر هم ترجیح می‌دهند با مولای خود خلوت کنند. پس اگر شما هم قصد سفر به دل تاریخ و زیارت مراد خود کرده‌اید، در ادامه با ما در پته همراه شوید تا بلکه هم نوبت ما شد.

جاهای دیدنی کربلا

کربلا، یکی از مهم‌ترین شهرهای مذهبی در عراق و جهان اسلام، به دلیل داشتن مراکز مذهبی و تاریخی برجسته، سالانه میلیون‌ها زائر و گردشگر را به خود جذب می‌کند. در ادامه، برخی از مکان‌های مهم و جاهای دیدنی کربلا را معرفی می‌کنیم:

حرم امام حسین (ع)

حرم امام حسین (ع) مهم‌ترین جاهای دیدنی کربلا و یکی از مهم‌ترین مکان‌های زیارتی عراق در جهان اسلام بالاخص شیعیان است که در انتهای خیابان القبله قرار دارد. حرم مطهر امام سوم شیعیان سالانه میزبان میلیون‌ها زائر از سراسر جهان بالاخص ایرانیان است که معمولا در ایام اربعین در این مکان گرد هم می‌آیند.

حتما خود بهتر می‌دانید که این حرم در مکان شهادت امام حسین (ع) در واقعه کربلا ساخته شده و در طول گذر سالیان دراز سرگذشت پر فراز و نشیبی داشته است. حرم و مدفن مقدس بارها در طول تاریخ مخفی، تخریب، بازسازی و مرمت شده است. بله، اکنون که به کربلا می‌نگرید، حرم در امنیت کامل قرار دارد، ولی امنیت کنونی این مکان مقدس، حاصل قرن‌ها مبارزه و تقیه است.

پیشنهاد می کنیم بخوانید:

جنگل های ارسباران کجاست؟ | مسیر دسترسی به بهشتی در آذربایجان

از دوران آل بویه تاکنون که این متن را می‌خوانید، حرم مطهر اباعبدالله (ع) با معماری زیبا و نمادین خود به‌عنوان یکی از جاذبه‌های مهم گردشگری مذهبی به‌شمار می‌آید. حرم امام حسین (ع) در قلب کربلا و در فاصله کمی از حرم حضرت عباس (ع) قرار دارد که با بین‌الحرمین به یکدیگر متصل می‌شوند.

ساختمان این حرم شامل آرامگاه امام حسین (ع)، حضرت علی اکبر و دیگر شهدای بنی‌هاشم اعم از برادران، برادرزادگان و عموزادگان اباعبدالله و یاران باوفای ایشان است. برای اولین بار بنی اسد که پس از چند روز به کربلا رسیدند و کاش دیر نمی‌رسیدند، پیکر مبارک شهیدان خدایی را به خاک سپردند و محل دفن ایشان را مشخص کردند.

• آدرس حرم امام حسین (ع): عراق، شهر کربلا، انتهای خیابان القبله

حرم حضرت ابوالفضل العباس (ع)

حرم حضرت عباس (ع) پس از حرم امام حسین (ع)، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مقاصد زیارتی و جاهای دیدنی کربلا به شمار می‌آید که سالانه میزبان میلیون‌ها زائر از سراسر جهان و ایران است. این حرم مقدس که در شمال شرقی حرم امام حسین (ع) قرار دارد، با بین‌الحرمین به حرم امام زمان خود وصل شده است.

حرم مطهر ایشان، نماد وفاداری و شجاعت حضرت عباس (ع)، پرچمدار لشکر حق و عدالت در کربلا است. معماری باشکوه این حرم، شامل ضریح طلاکاری‌شده، گنبدی زیبا با آجرهای طلایی، رواق، صحن، گلدسته و ایوان‌های آیینه‌کاری‌شده، چشمان تیز هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند.

ساختمان حرم حضرت ابوالفضل العباس (ع) ضریحی طلاکاری‌شده دارد که توسط محمدشاه قاجار در دوران قاجاریه بازسازی شده است؛ البته بخش زیادی از طلا و نقره بکار رفته در این ضریح، طی سال‌های اخیر مصادف با سال 1395 هجری شمسی به ضریح بارگاه حضرت اضافه شده است. گنبد طلایی حرم ایشان نیز با ارتفاع 39 متر و دو گلدسته آن با ارتفاع 44 متر با استفاده از آجرهای طلا ساخت شده‌اند و از برجسته‌ترین نمونه‌های معماری اسلامی به‌شمار می‌آید. همچنین صحن حرم حضرت عباس (ع) با مساحت 9,300 متر مربع و 9 ورودی مختلف، فضایی بزرگ، زیبا و معنوی خاصی برای زائران فراهم آورده است.

قدمت حرم حضرت عباس به دوره آل بویه بازمی‌گردد و طی سال‌های متمادی بالاخص در دوره‌های صفویه و قاجاریه توسعه، مرمت و بازسازی شده است. حضرت ابوالفضل (ع) برادر، سردار و یاوری که حق برادری، فرماندهی و وفاداری را به زیبایی هرچه تمام‌تر ادا کرد، با دست‌های بریده در روز تاسوعای محرم سال 61 هجری قمری به شهادت رسید.

• آدرس حرم حضرت ابوالفضل العباس (ع): عراق، شهر کربلا، میدان باب البغداد، خیابان نخل، روبروی بازار کربلا

بین الحرمین

بین‌الحرمین در کربلا یکی دیگر از مکان‌های مقدس و جاهای دیدنی کربلا است که گردشگران و مسلمانان بالاخص شیعیان و زائران حسینی آن را به عنوان فضایی معنوی و ارزشمند می‌شناسند. این مکان مقدس در حد فاصل حرم امام حسین و حرم حضرت عباس (علیهم‌السلام) واقع شده که حدود 378 متر مسافت دارد است.

بین‌الحرمین خاطرات بسیاری از روادید تاریخی و مذهبی را در خود جا داده است و شاید با قدم گذاشتن در این مسیر، ذره‌ای از این خاطرات در ذهن شما متصور شود. بین‌الحرمین تنها یک محل عبور و مرور برای زائران نیست و خود شاید بهتر بدانید که میدان چه کارزاری بوده است، این مسیر، محلی برای تفکر و تعمق در واقعه عاشورا است.

پیشنهاد می کنیم بخوانید:

راهنمای خرید بلیط اتوبوس کربلا

هم‌اکنون با فضاسازی بین‌الحرمین، تزیینات باشکوه، سازه‌های مدرن و موکب‌های متعددی که برپا شده است، تجربه‌ای معنوی را ضمن ارائه خدمات برای زائران ایجاد شده است. این منطقه در دوران حکومت صدام حسین در جهت توسعه مناطق اطراف حرم ایجاد شد. در واقع قدمت بین‌الحرمین به سال 1407 هجری قمری مصادف با سال 1366 هجری شمسی بازمی‌گردد.

بازدید از بین‌الحرمین برای هر مسلمان و البته شیعیان امام حسین (ع) یک آرزوست؛ بسیاری سالانه برای آشنایی بیشتر با مفاهیم عاشورا و یادآوری نقش اباعبدالله (ع)، حضرت عباس و دیگر یاران باوفای ایشان در تاریخ اسلام در این مسیر قدم می‌زنند.

• آدرس بین الحرمین: عراق، شهر کربلا، حد فاصل بین حرم امام حسین (ع) و حرم حضرت ابوالفضل (ع)

قتلگاه امام حسین (ع)

قتلگاه امام حسین (ع) که به‌عنوان گودال قتلگاه نیز شناخته می‌شود، یکی از مشهورترین مکان‌های تاریخی و معنوی در کربلا است که غم‌انگیزترین واقعه عاشورا در آن اتفاق افتاده است. این مکان همان محلی است که در واقعه عاشورا شمر لعین بر سینه مبارک امام حسین (ع) می‌نشیند و هر آنچه نباید را می‌کند و حضرت زینب (س) از بالای تل زینبیه آنچه نباید را می‌بیند. گودال قتلگاه در نزدیکی حرم امام حسین (ع) واقع شده و رسم است که زائران این حضرت که از سراسر جهان گرد هم می‌آیند، برای ادای احترام از این مکان بازدید کنند.

این محل با روایات، احادیث و مقاتل مختلفی که از وقایع کربلا نقل شده، شناخته می‌شود و یکی از اصلی‌ترین جاذبه‌های دیدنی کربلا به‌شمار می‌آید. البته بازدید از این مکان علاوه‌بر آنکه برای پیروان اهل بیت (ع) و عاشقان امام حسین از نظر معنوی اهمیت بالایی دارد، درک شما را از چگونگی به شهادت رسیدن حضرت بهبود می‌بخشد.

مزید بر این موارد، گودال قتلگاه اباعبدالله در بسیاری از منابع تاریخی و روایات مذهبی شیعه نیز به‌ عنوان مکانی مقدس و پرمعنا نامبرده شده است؛ مکانی که خون خدا در آن ریخته شده است، باید هم چنین ارزشمند باشد. در چهار گوشه محل شهادت امام حسین (ع)، پنجره‌هایی فولادی نصب شده است که زائران می‌توانند از پشت پنجره به زیارت پرداخته و به ایشان متوسل شوند.

• آدرس قتلگاه امام حسین (ع): عراق، شهر کربلا، قسمت جنوب غربی حرم امام حسین(ع)

خیمه گاه امام حسین (ع)

خیمه‌گاه امام حسین (ع) یکی دیگر از مهم‌ترین مکان‌های مقدس، تاریخی و جاهای دیدنی کربلا است که یادآور وقایع حماسه عاشورا و مشکلات اهل بیت (ع) است. مکانی که فرزندان امام کوچک و شیرخوار امام حسین از تشنگی به جان آمده بودند؛ این کودکان دیگر نایی نداشتند تا اینکه عمو عباس قصد سیراب ساختن آنها کرد و امان از تقدیر که عمو دیگر نه دستی داشت نه جانی تا به عهدش وفا کند.

این مکان محل برپایی خیمه‌های امام حسین (ع) و یاران باوفای ایشان در روز عاشورا بوده و امروزه نیز زائرین از این خیمه‌ها بازدید می‌کنند. خیمه‌گاه اباعبدالله (ع) در قسمت جنوب غربی حرم امام قرار دارد که محل برپایی حدود 60 خیمه کوچک و بزرگ بوده است. این خیمه‌ها به‌صورت لعل اسبی یا همان نیم‌دایره‌ای و با فاصله 2 متر از یکدیگر برپا شده‌اند؛ اولین خیمه منتسب به قمر بنی هاشم و خیمه امام حسین که بزرگ‌ترین آن‌ها بوده، در راس این خیمه‌گاه قرار داشته است.

پشت این خیمه‌گاه گودال بزرگی حفر شده بود تا از حمله احتمالی لشکر عمر بن سعد جلوگیری شود و خطری متوجه اهل بیت ایشان نشود؛ خیمه‌هایی که پس از شهادت حضرت به آتش کشیده شدند و کودکان، زنان و فرزند بیمار و در بستر خوابیده امام حسین، حضرت زین‌العابدین (ع) به اسارت رفتند.

تاریخچه بارگاه خیمه گاه امام حسین (ع)

اولین بنای یادبود برای خیمه‌گاه امام حسین (ع)، در قرن 10 هجری قمری توسط «سید عبدالمؤمن دده» از فرزندان «سید ابراهیم مجاب» ساخته شد. سال‌ها بعد اما در دوره ناصرالدین شاه قاجار، علاوه‌بر مرمت و توسعه حرم اباعبدالله، خیمه‌گاه ایشان نیز بازسازی شد. خیمه‌گاه کنونی در زمینی به وسعت بیش از 2,000 متر مربع حصارکشی شده قرار دارد که در میانه آن بنای بزرگی با چندین گنبد و گلدسته سبز رنگ جلوه‌نمایی می‌کند.

• آدرس خیمه‌گاه امام حسین (ع): عراق، شهر کربلا، خیابان جمهوریه

بازارهای کربلا

بازار های کربلا یکی دیگر از جاذبه‌های مهم و محبوب این شهر پرآوازه هستند که برای گردشگران و زائران از اهمیت زیادی برخوردارند. زیرا این بازارها علاوه‌بر ارائه انواع سوغاتی‌ها و صنایع دستی سنتی، محل مناسبی برای آشنایی گردشگران با فرهنگ و آداب و رسوم مردم عراق هستند.

بازارهای «بازار العتبه»، «بازار صفافیر» و «بازار کفش‌فروش‌ها» نسبت به دیگر بازارهای کربلا شهرت و محبوبیت دارند. گردشگران و زائران معمولا برای خرید سوغات، صنایع دستی و سایر محصولات سنتی مانند زعفران، مهر، تسبیح، پارچه‌های سنتی و ادویه‌های مختلف از این بازارها بازدید می‌کنند.

بازارهای کربلا با تنوع زیاد کالاها و قیمت‌های مناسب، دغدغه‌ای برای گردشگران و زائران باقی نگذاشته‌اند تا پس از زیارت با خیال راحت به خرید سوغاتی در کربلا بپردازند. از طرف دیگر به‌دلیل نزدیکی این بازارها به حرم‌های مطهر امام حسین و حضرت ابوالفضل العباس (علیهما‌السلام)، خرید را برای زائران سهولت بخشیده‌اند.

• آدرس بازارهای کربلا: عراق، شهر کربلا، کهف‌العباس، روبروی حرم حضرت عباس(ع)

قلعه الاخضیر

قلعه الاخضیر یا کاخ عباسی اخیضر یکی از مهم‌ترین و باستانی‌ترین بناهای عراق است که در فاصله 50 کیلومتری جنوب شهر کربلا واقع شده است. این قلعه همچنین در فاصله 50 کیلومتری جنوب باختری شهر نجف و اندکی دورتر، نزدیک به 152 کیلومتری جنوب باختری بغداد در منطقه شثاثه در نزدیکی شهر عین تمر قرار دارد. قدمت این قلعه تاریخی به دوران حکومت عباسیان بازمی‌گردد و بنابر اطلاعات موجود در سال 775 میلادی ساخته شده است.

این دژ باستانی به‌دلیل موقعیت استراتژیک خود، در گذشته نقش مهمی در تامین امنیت کاروان‌های تجاری داشته است که از این مسیر عبور می‌کردند. قلعه الاخضیر به‌صورت مستطیلی‌شکل بنا شده و معماری آن نشانگر توانایی‌های بالای مهندسان و معماران دوران اسلامی است. این قلعه توسط «عیسی بن موسی» برادرزاده خلیفه وقت عباسی، «سفاح» و با استفاده از سنگ‌های محلی ساخته شده است؛ مصالح مورد استفاده در ساخت این قلعه، جلوه‌ای ویژه و با اصالت بخشیده‌اند.

قلعه الاخضیر شامل چندین بخش مختلف می‌شود که از مهم‌ترین بخش‌های آن می‌توان به حیاط مرکزی، برج‌های نگهبانی و دیوارهای ضخیم آن اشاره کرد. حیاط و مسجد این قلعه تاریخی به گونه‌ای ساخته شده‌اند که نشانگر اوج دقت و مهارت فراوان معمار آن هستند.

• آدرس قلعه الاخضیر: عراق، ۲۰ کیلومتری غرب شهر کربلا , 50 کیلومتری جنوب باختری شهر نجف

آرامگاه امیرکبیر

آرامگاه امیرکبیر در کربلا، یکی دیگر از نقاط عطف تاریخی، فرهنگی و جاهای دیدنی کربلا است، مکانی که با تاریخ و فرهنگ ایران تلفیق شده است. میرزا تقی‌خان امیرکبیر، یکی از بزرگ‌ترین رجال و البته صدراعظم دوران قاجار است که به‌دلیل اصلاحات گسترده و تلاش‌های خود برای بهبود وضعیت ایران در دوره ناصرالدین شاه شناخته می‌شود؛ مرد بزرگی که پس از قتل ناجوانمردانه‌اش به دستور شاه در حمام فین کاشان، در حرم امام حسین (ع) به خاک سپرده شد. هرچند خود نیز بهتر می‌دانید که عاقبت آه امیرکبیر دامان ناصرالدین شاه را هم گرفت و لقب آخرین شاه ترور شده ایرانی را به یادگار گذاشت.

این آرامگاه به‌دلیل قرارگیری در جنوب شرقی مرقد حرم اباعبدالله (ع) و همچنین به خاطر شخصیت برجسته امیرکبیر و جایگاهی که نزد عموم مردم ایران دارد، مورد توجه بسیاری از زائران و تاریخ‌دوستان ایرانی قرار گرفته است. همانطور که اشاره شد، امیرکبیر با اصلاحات گسترده‌ای که در زمینه‌های مختلف از جمله تأسیس دارالفنون، مبارزه با فساد و اصلاحات اجتماعی و اقتصادی ایجاد کرد، نقش بی‌بدیلی در تاریخ ایران ایفا کرده است. مدرسه دارالفنون، اولین دانشگاه مدرن در ایران بود و از طرفی روزنامه وقایع اتفاقیه جزو مهم‌ترین اقدامات امیرکبیر به‌شمار می‌آید.

لازم به ذکر است که امیرکبیر همان ابتدا در قبرستان «پشت مشهد» کاشان و سپس در مشهد اردهال دفن شد، ولی با درخواست همسرش «عزت‌الدوله» بعدها جسد وی به کربلا منتقل شد.

• آدرس آرامگاه امیرکبیر: عراق، شهر کربلا، جنوب شرقی صحن حرم امام حسین (ع)

نهر علقمه

نهر علقمه، یکی دیگر از مهم‌ترین و تاریخی‌ترین مکان‌های کربلا است که نقش مهمی در وقایع عاشورا و دلاوری‌های قمر بنی هاشم (ع) داشته است. این نهر در روز عاشورا محلی بود که حضرت عباس (ع)، سقای خیمه‌های امام حسین (ع)، برای آوردن آب و رفع تشنگی اهل بیت ایشان به سوی آن حرکت کرد؛ هرچند با وجود تمام دلاوری‌ها و مقاومت فراوان، حضرت عباس (ع) موفق به رساندن آب به خیمه‌ها نشد و در نزدیکی این نهر با دو دست بریده و مشکی پاره به شهادت رسید.

عمو عباس، سردار لشکر حق، تمام تلاش خود را برای سیراب کردن برادرزاده‌ها و امامزاده‌های خود کرد، ولی لشکر خصم تمام نامردی‌های خود را برای به قتل رساندن او یکجا پیاده‌سازی کرد.

اهمیت نهر علقمه در روایات مذهبی

روایت آب نخوردن از نهر علقمه یا به روایت دیگر آب فرات توسط حضرت عباس (ع) را کاشف سبزواری، طریحی، علامه مجلسی، شیخ عباس قمی، نعمة الله جزایری و قندوزی تایید کرده‌اند. در منابع اشخاص مذکور چنین آمده است که حضرت عباس پس از آنکه مامور به آوردن آب از رود فرات شد، با کنار زدن و کشتن تعدادی از لشکریان عمر بن سعد، خود را به رود فرات رساند. در ادامه آمده که ایشان در ابتدا کف دست خود را پر از آب کرده و خواست تا بیاشامد؛ ولی با یادآوری لب‌های تشنه امام حسین و کودکان خیمه، آب را در رود فرات یا همان نهر علقمه ریخت. پس از آن با پر کردن مشک آب و با دهانی تشنه، نفْس خود را با چنین شعری خطاب کرد:

“یا نَفْسُ مِنْ بَعْدِ الْحُسَیْنِ هُونِی

وَ بَعْدَهُ لا کُنْتِ أَنْ تَکُونِی‏

هذا حُسَیْنٌ وارِدُ الْمَنُونِ

وَ تَشْرَبینَ بارِدَ الْمَعینِ

تَاللّهِ ما هذا فِعالُ دینِی‏

وَ لا فِعالُ صادِقِ الْیَقینِ”

«ای نفس! بعد از حسین خوار و ذلیل باشی و بعد از او زنده نباشی. این حسین است که بر مرگ وارد شده (برای مرگ آماده شده) اما تو آب سرد و گوارا می‌آشامی (می‌نوشی). به خدا سوگند! این از عملکرد دین من نیست (به خدا سوگند در دین من چنین عملکردی مورد تایید نیست) و نه رسم شخص راست باور. (و این رفتار و عملکرد شخصی نیست که به وعده خود عمل می‌کند)»

امروزه نهر علقمه به‌عنوان نمادی از وفاداری و فداکاری حضرت عباس (ع) و مقاومت ایشان در برابر نفس خود و دشمنان شناخته می‌شود.

موقعیت مکانی نهر علقمه در روایات تاریخی و مذهبی

درباره مکان دقیق نهر علقمه اختلاف نظر وجود دارد، ولی براساس منابع تاریخی نهر علقمه شاخه‌ای از رود فرات بوده است که اکنون در فاصله 15 کیلومتری از شهر کربلا قرار دارد؛ هرچند نمی‌توان به‌طور قطع مکان دقیق این نهر را با تخریبات گسترده بلایای طبیعی، جنگ‌های متعدد و ساخت‌وسازهای مختلف مشخص کرد.

در منابع معتبر آمده است که نهر علقمه شاخه‌ای از رود فرات بوده است که آب این رود را به کربلا و سرزمین‌های اطراف آن انتقال می‌داده است. پدربزرگ «مُحَمَّدِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلیِّ بْنِ أبی طالِبِ بْن عَلْقَمی» ملقب به «اِبْنِ عَلْقَمی»، آخرین وزیر عباسیان از خاندان بنی اسد در شهر نیل عراق ساکن بوده است. پدربزرگ ابن علقمی در کنار رود فرات و نزدیک به کربلا نهری حفر کرد و آن را «عَلْقَمه» نامید و جالب آنکه واژه «عَلْقَم» در واژگان فارسی به‌معنای «تلخی» آمده است.

• آدرس نهر علقمه: عراق، 15 کیلومتری شهر کربلا

پیشنهاد می کنیم بخوانید:

با بهترین هتل های کربلا آشنا شوید!

تل زینبیه

تل زینبیه یا همان تپه زینبیه، محلی در جنوب غربی حرم امام حسین (ع) است که حضرت زینب (س) به‌دلیل مرتفع بودن آن، از آنجا به مشاهده نبرد برادرش اباعبدالله(ع) و یارانش پرداخت. این تپه همان جایی است که حضرت زینب با چشمان خود می‌دید که حسین بن علی (ع) تنها و بی‌یاور میان حلقه دشمنان در گودال محاصره شده و به شهادت می‌رسد.

این تل خاکی بین قتلگاه و خیمه‌گاه امام حسین (ع) قرار داشته است. هم‌اکنون تل زینبیه که 5 متر بالاتر از صحن حرم حضرت حسین (ع) قرار دارد و تا قتلگاه ایشان حدود 35 متر فاصله دارد. نزدیکی حرم امام حسین (ع) واقع شده است، به‌دلیل اهمیت تاریخی و معنوی خود، همواره مورد توجه زائران بوده است.

اهمیت تل زینبیه

هنوز هم با وجود گذشت 1,400 سال از واقعه کربلا، تل زینبیه، به‌عنوان یکی از نقاط مهم واقعه عاشورا شناخته می‌شود؛ زیرا این تپه مکانی بوده است که حضرت زینب (س) از بالای آن نظاره‌گر پیام امام و یاران باوفایش بود و پس از آن نقش بزرگی در رساندن پیام عاشورا به جهانیان ایفا کرد. امروزه زائران با حضور در این مکان مقدس، شجاعت و ایثار حضرت زینب (س) را یادآور می‌شود و از ایشان و دیگر زنان کاروان امام حسین (ع) حاجت می‌طلبد. در نهایت به متن تاریخی و حماسی تاریخ طبری و ارشاد مفید که قطعه‌ای مرتبط با تل زینبیه است، توجه داشته باشید:

“زینب کبری هنگامی که دیگر نبرد برادر خود را نمی‌بیند، با مشاهده تجمع حلقه‌وار (حلقه) دشمن در گوشه‌ای از میدان مبارزه، به‌سرعت (سریعا) خود را به بلندای (بالای) تپه مشرف بر قتلگاه می‌رساند و در هنگام آمدن به تل (زینبیه) این کلام از او شنیده می‌شود: «ای کاش آسمان بر زمین فرود می‌آمد.»”

• آدرس تل زینبیه: عراق، شهر کربلا، جنوب غربی بارگاه امام حسین (ع)

قلعه هندی

قلعه هندی یکی از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین بناهای تاریخی شهر کربلا است که از دوره قاجار به یادگار مانده است. این قلعه که به دستور آقا محمد خان قاجار و پس از او سید علی طباطبایی ساخته شده بود تا امنیت زائران را در برابر حملات احتمالی دشمنان تامین کنند. البته بعدها آصف‌الدوله هندی، حاکم اَوَد در لکهنوی هند که یکی از مراکز شیعی هندوستان در ابتدای قرن سیزدهم هجری قمری بوده است، حجره‌های این قلعه را برای اقامت زائران ساخته است.

معماری قلعه هندی نشانگر استفاده از سبک خاصی از معماری است که در واقع تلفیقی از معماری هندی و اسلامی است. همین موضوعات باعث شده است تا بر اهمیت تاریخی و فرهنگی این مکان افزوده شود و به‌عنوان یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی کربلا شناخته شود.

قلعه هندی با دیوارهای بلند و برج‌های نگهبانی با راهروهای باریک و حجره‌های قدیمی حدود 3,000 متر مربع مساحت دارد و پناهگاهی امن برای زائران کربلا محسوب می‌شده است. این قلعه علاوه‌بر آنکه به‌عنوان یک اثر تاریخی شناخته می‌شود، نمادی از همبستگی، برادری و تعاون مسلمانان از ملیت‌های مختلف سراسر جهان است.

• آدرس قلعه هندی: عراق، 4 کیلومتری کربلا

قصر عطشان

قصر عطشان یکی دیگر از بناهای تاریخی و اسرارآمیز عراق است که در 30 کیلومتری جنوب غربی شهر کربلا قرار دارد. قدمت این قصر به دوره عباسیان بازمی‌گردد و به‌عنوان اقامتگاه فرماندهان و اشرافیان عباسی مورد استفاده قرار می‌گرفته است. نام «عطشان» به‌دلیل کمبود آب در این منطقه و تشنگی ساکنان آن به این قصر داده شده است که چه غریبانه با کربلا شباهت دارد؛ زیرا کربلا را امام عطشان می‌شناسیم، حال اینکه قصر عطشان، اقامتگاه فرماندهان و اشرافیان عباسی بوده است.

معماری قصر عطشان بازتابی از شکوه و عظمت دوران عباسی است و حتی با وجود خرابی‌های زیادی که در طول زمان به آن وارد شده، هنوز هم بخش‌های مختلفی از این قصر سالم مانده است. البته بخش‌هایی از دیوار و طاق‌های این قصر با آجرهای بسیار محکمی مرمت و بازسازی شده‌اند. این دیوارها و طاق‌ها در زمان‌های گذشته، محل اسلحه‌خانه و پناهگاه زائران بوده است. بازدید از قصر عطشان برای گردشگران و زائرانی که قصد دارند تا با تاریخ و معماری اسلامی بیشتر آشنا شوند، تجربه‌ای مفید و لذت‌بخش خواهد بود.

• آدرس قصر عطشان: عراق، ۳۰ کیلومتری جنوب غربی کربلا

قصر نخیله

قصر نخیله یکی از بناهای تاریخی ارزشمند عراق است که در فاصله 16 کیلومتری کربلا قرار دارد و قدمت آن به دوره عثمانی بازمی‌گردد. این قصر به‌عنوان اقامتگاه برای خلیفه‌ها و اشراف استفاده می‌شده و معماری آن نشانگر ترکیبی از سبک‌های اسلامی و بومی منطقه است.

دیوارهای ضخیم و بلند و برج‌های دفاعی مستحکمی که از مصالحی چون آجر، سنگ و خشت ساخته شده‌اند تا امنیت ساکنین قلعه را که اکثرا خلیفه‌های عثمانی و اشراف‌زادگان بوده‌اند، تامین کند. البته با وجود حجره‌ها و سالن‌های بزرگ، حیاط‌های داخلی و فضاهای باز، بعدها این قصر به‌عنوان مکانی برای استراحت زائران مورد استفاده قرار گرفت.

اهمیت قصر نخیله

نخیله در گذشته، منطقه‌ای وسیع و پرآب بود که در اطراف این قصر واقع شده بود و به‌دلیل فاصله نزدیکی که با رود فرات داشته، باغ‌ها و نخلستان‌های فراوانی در آن وجود داشت. از طرفی لازم به ذکر است که نام دیگر نخیله، «خان‌الربع» است؛ این نام را به‌دلیل آنکه فاصله نخیله تا کربلا، حدود یک چهارم فاصله این مکان تا نجف بوده است، به آن نسبت داده‌اند. در واقع بعدها از این قصر، برای راحتی زائران و مسافران به‌عنوان یک اقامتگاه استفاده کرده‌اند.

این قصر همچنین به‌عنوان محلی برای تصمیم‌گیری‌های مهم سیاسی و نظامی در دوره‌های مختلف تاریخی مورد استفاده قرار گرفته است؛ همچنین محل استقرار لشکریان خلفا و فرماندهان برای عملیات نظامی بوده است. بازدید از این قصر تاریخی برای علاقه‌مندان به تاریخ و معماری، فرصت مناسبی است تا با جنبه‌های مختلف زندگی در دوران قدیم عراق و اسلام آشنایی بیشتری پیدا کنند.

• آدرس قصر نخیله: عراق، جاده کربلا به نجف، ۱۶ کیلومتری شهر کربلا

پل سفید کربلا

پل سفید کربلا (القنطرة البيضاء) یکی دیگر از بناهای مهم و تاریخی شهر کربلا است که بر روی رودخانه حسینیه ساخته شده است. این پل سفید رنگ در سال 1550 میلادی، حدود 474 سال پیش به دستور یکی از سلاطین عثمانی برای برقراری ارتباط بین دو ساحل، ساخته شده است. پل سفید کربلا به‌دلیل رنگ سفید خاص خود به این نام شناخته می‌شود و عجیب نیست که به‌عنوان یکی از مکان‌های پرتردد و محبوب برای گردشگران و زائران محسوب می‌شود.

پل سفید کربلا که یکی از قدیمی‌ترین پل‌های ساخته شده در عراق است، مزید بر آنکه به‌عنوان سازه‌ای تاریخی و زیبا شناخته می‌شود، هنوز هم پل ارتباطی بخش‌های مختلف شهر کربلا است. این پل تاریخی همچنین به‌دلیل موقعیت جغرافیایی خود، منظره‌ای زیبا از رود حسینیه و مناطق اطراف آن را پیش روی زائران و گردشگران قرار می‌دهد. زائران و گردشگران می‌توانند با عبور از این پل، همزمان با لذت بردن از مناظر طبیعی، به‌سمت حرم مطهر اباعبدالله (ع) حرکت کنند.

• آدرس پل سفید کربلا: عراق، شهر کربلا، رودخانه حسینیه

دریاچه رزازه

دریاچه رزازه که به‌عنوان دومین دریاچه بزرگ عراق شناخته می‌شود، در غرب شهر کربلا و در حدفاصل استان کربلا و استان انبار واقع شده است. این دریاچه طبیعی با مساحت 1,810 کیلومتر مربع، جزو مهم‌ترین منابع آبی منطقه و کشور عراق محسوب می‌شود، هرچند برای مدتی است که در خطر خشک شدن قرار دارد. این دریاچه طبیعی به‌عنوان یک مقصد گردشگری طبیعی برای زائران و گردشگران در مسیر سفر به کربلا شناخته می‌شود.

آب دریاچه رزازه از رود فرات تامین می‌شود و علاه‌بر اهمیت گردشگری و زیست‌محیطی، دارای جنبه‌های مختلفی چون تاریخی، مذهبی، اجتماعی و اقتصادی است. این دریاچه به‌دلیل داشتن چشم‌اندازهای زیبا و فضایی آرامش‌بخش، هر آنچه یک مکان باید برای تفریح و استراحت داشته باشد را یکجا در اختیار بازدیدکنندگان قرار می‌دهد.

همانطور که اشاره شد، دریاچه رزازه علاوه‌بر جذابیت‌های طبیعی، دارای اهمیت اقتصادی و اجتماعی نیز هست، چرا که ماهی‌گیری در این دریاچه برای ساکنان محلی و تأمین مواد غذایی اهمیت زیادی دارد. زائرانی که به‌دنبال مکانی آرام در دل طبیعت هستند، می‌توانند ساعاتی را در اطراف این دریاچه استراحت کنند و از تماشای مناظر زیبای آن لذت ببرند.

• آدرس دریاچه رزازه: عراق، حدفاصل استان کربلا و استان انباره

مرقد شهدای کربلا

مرقد شهدای کربلا، یکی از مهم‌ترین مکان‌های زیارتی در شهر کربلا و حرم امام حسین (ع) است که به یاد 72 شهید واقعه عاشورا ساخته شده است. این مکان مقدس به احترام یاران امام حسین (ع) که در روز عاشورا به شهادت رسیدند، بنا شده است.

سالانه زائران زیادی از سراسر جهان برای زیارت و زنده نگه‌داشتن یاد این قهرمانان از این مکان بازدید می‌کنند. مرقد شهدای کربلا در جنوب غربی بارگاه امام حسین (ع) قرار دارد و به‌دلیل اهمیت معنوی و تاریخی خود، همواره مورد توجه زائران و مورخان قرار گرفته است. در یکی از بخش‌های حرم اباعبدالله، پنجره نقره‌ای بزرگی به طول 5 متر وجود دارد که زائران می‌توانند از طریق آن به تماشای مقبره شهیدان کربلا بپردازند.

اهمیت مرقد شهدای کربلا

اگرچه شاید بسیاری از این مرقد به‌عنوان محلی برای زنده نگه‌داشتن یاد و خاطره شهدای کربلا در جهت فداکاری و ایثاری که انجام داده‌اند، یاد کرده‌اند؛ ولی از این مکان همچنین می‌توان به‌عنوان محلی برای تفکر و تأمل در مورد مفاهیم مهمی همچون شجاعت، عدالت و حق‌طلبی با گریز از سستی، غفلت و جهالت استفاده کرد. بنابراین می‌توان با بازدید از مرقد شهدای کربلا، فقط برای زائران مفید نیست، برعکس بازدید از این مکان برای هر کسی که در پی درک عمیق‌تری از واقعه عاشورا است، موثر خواهد بود.

• آدرس مرقد شهدای کربلا: عراق، شهر کربلا، جنوب غربی بارگاه امام حسین (ع)

کهف العباس

کهف العباس یا کف العباس محل رخداد یکی از مهم‌ترین وقایع تاریخی در کربلا است که تمام افتخارات آن به حضرت عباس (ع) تعلق دارد. این مکان در واقع به دو مکانی گفته می‌شود که قمر بنی هاشم، برادر اباعبدالله دستان خود را از دست داده، مشک آب پاره گشته، سرش در هم شکافته شده و فریاد «یا اَخا اَدرِک اَخاک» برمی‌دارد.

نیازی به توضیح نیست که حضرت عباس (ع)، برادر امام حسین (ع) و علمدار کربلا، یکی از شخصیت‌های بزرگ و شجاع در واقعه عاشورا بود؛ شخصی که آنقدر در راه حق جنگید که دیگر چیزی برای فدا کردن نداشت. شاید بزرگ‌ترین رنجی که ابوالفضل‌العباس (ع) در آن لحظه می‌کشید، نرساندن آب به خیمه بود، آخر او به سکینه قول داده بود تا کودکان را سیراب کند.

کهف العباس محلی مقدس و معنوی است که مورد توجه بسیاری از زائران و شیعیان قرار گرفته است که برای دعا و نیایش از این مکان بازدید می‌کنند. این کهف به‌دلیل ارتباط نزدیک با حضرت عباس (ع) و واقعه عاشورا، محلی برای تفکر و یادآوری فداکاری ابوالفضل‌العباس (ع) است. البته لازم به ذکر است که برای هر دو دست مبارک حضرت عباس (ع)، مقام و بارگاهی ساخته‌اند که زائران می‌توانند از آن‌ها بازدید کنند.

• آدرس کهف العباس: عراق، شهر کربلا، روبروی بازار کربلا

مقام دست چپ حضرت عباس (ع)

مقام دست چپ حضرت عباس (ع) یکی از مکان‌های مقدس و معنوی در کربلا است که به یاد دست چپ قطع شده ایشان در روز عاشورا بنا شده است. حضرت عباس (ع)، برادر وفادار امام حسین (ع)، در حالی که در تلاش برای آوردن آب به خیمه‌ها بود، در نزدیکی نهر علقمه دست چپ خود را پس از دست راستش از دست داد.

حضرت عباس بیش از آنکه نگران دست چپ قطع شده‌اش باشد، نگران رساندن آب به خیمه‌گاه بود و با دندان‌های خود مشک را گرفت؛ اما امان از بی‌رحمی و کینه‌توزی لشکر خصم که تیر خود را به‌سمت مشک رها کرد و مشک آب را پاره کرد، گویی جان عباس بن علی با پاره شدن مشک گرفته شد.

اهمیت بارگاه دست چپ حضرت عباس (ع)

این مقام به احترام و یادبود این ایثار و فداکاری بنا شده است و زائران بسیاری به این مکان می‌آیند تا به یاد حضرت عباس (ع) ادای احترام کنند. مقام دست چپ حضرت عباس (ع) نمادی از شجاعت، وفاداری و ازخودگذشتگی در راه حق و ادای وعده است. زائران با حضور در این مکان مقدس، دستان خود را برای دعا و مناجات به سوی آسمان بلند کرده و با متوسل شدن به ایشان از خداوند متعال طلب بخشش می‌کنند.

ابیات و آیات درج شده روی مقام دست چپ حضرت عباس (ع)

بر روی پنجره مقام دست چپ قمر بنی هاشم (ع) دعاها و ابیات قابل تاملی از مرحوم «شیخ محمد السراج» نوشته شده است که توجه به آن‌ها خالی از لطف نیست:

“سل إذا ما شئت واسمع وأعلم ثم خذ منی جواب المفهم

اِنَّ في هذا المقام انقطعت یسره العباس بحر الکرم

ههنا یا صاح طاحت بعدما طاحت الیمنى بجنب العلقمی

أجر دمع العین وابکیـه أسى حق ان تبکی بدمع من دم”

معنی ابیات را در ادامه برایتان آورده‌ایم:

“اگر خواستی بپرس، بشنو و بدان آنگاه جواب مطلب را از من بگیر

در این مقام، دست چپ عباس دریای کرم و بخشش قطع شده است

ای دوست من، دست چپ عباس همینجا و پس از دست راست او در کنار علقمه قطع شد

از اندوه و غم گریه کن و اشک بریز، اگرچه درستش (سزاوار) این است که خون گریه کنی”

همچنین لازم به ذکر است که بر روی درب مقام دست چپ حضرت ابوالفضل العباس (ع) سخنی زیبا به‌صورت کتیبه نوشته شده که متن آن چنین است:

“یانفس لا تخشی من الفجار وأبشری برحمه الجبار

قد قطعوا ببغیهم یساری فاصلهم یا رب حر النار”

معنی این سخنان که گویا از طرف خود حضرت عباس نقل شده است، به‌صورت زیر است:

“ای نفس از ستمکاران و فاجران نترس و به رحمت خداوند جبار بشارت ده

با ظلم و ستم خود دست چپم را قطع کردند. پروردگارا آتش جهنم را به آنها برسان (إن شاء الله)”

مقام دست چپ حضرت عباس (ع) در گذشته پنجره‌ای برنزی در دیوار یک خانه قدیمی بوده است، ولی اکنون با توسعه و گسترش خیابان، بنای هشت‌ضلعی کوچکی برای مقام دست چپ ایشان ساخته‌اند. این بنای هشت‌ضلعی دارای یک در مسی با ارتفاع 2 متر و یک گنبد کوچک کاشی‌کاری شده است. بر روی گنبد کاشی‌کاری شده مقام دست عباس بن علی (ع) آیه 111 سوره توبه نوشته شده است.

• آدرس مقام دست چپ حضرت عباس (ع): عراق، شهر کربلا، میان بازار کربلا، روبروی با‌ب‌الکف

مقام دست راست حضرت عباس (ع)

مقام دست راست حضرت عباس (ع) نیز همانند مقام دست چپ مبارک ایشان، به‌عنوان یکی از مکان‌های مهم و معنوی در کربلا محسوب می‌شود. این مقام در جهت یادبود دست راست قطع شده حضرت عباس (ع) در روز عاشورا بنا شده است. همانطور که اشاره شد و احتمالا خود نیز بهتر می‌دانید، حضرت عباس (ع) ابتدا دست راست خود را از دست داد؛ اما این پایان دلاوری‌های ایشان نبود و پس از آن نیز دست چپ خود را برای وفای به عهد خود از دست داد و همچنان تا نفس در بدن داشت، به مبارزه ادامه داد.

اهمیت بارگاه دست راست حضرت عباس (ع)

مقام دست راست حضرت ابوالفضل‌العباس (ع) نمادی از دلاوری و مظلومیت بی حد و اندازه ایشان است. مقام دست راست این حضرت در شمال شرقی حرم ایشان در کوچه الصخنی، نزدیک به باب العلقمی، بین محله‌های با بغداد و باب الخان و در کوچه نافذ قرار دارد.

این مقام که اکنون بهتر می‌دانید، نشانه‌ای از مردانگی، وفاداری و ایستادگی حضرت عباس (ع) در برابر نامردی، ظلم و سستی است، میعادگاه زائران با دست راست ایشان است. زائران با حضور در این مکان مقدس، یاد و خاطره این قهرمان بزرگ را گرامی می‌دارند و از خداوند متعال طلب مدد و از ایشان طلب شفاعت در محضر پروردگار می‌کنند.

ابیات و آیات درج شده روی مقام دست راست حضرت عباس (ع)

در بالای پنجره مقام دست راست قمر بن هاشم (ع) تصویری از دو دست مقطوع که روبروی هم قرار دارند را می‌توان مشاهده کرد. در سمت راست این تصویر، عبارتی مضمون به «این مقام» و در سمت دیگر آن «دست عباس» نوشته شده است. از طرف دیگر در بالای دو دست مقطوع، کتیبه‌ای کاشی‌کاری شده از جنس کاشی‌های کربلا وجود دارد. بر روی این کتیبه ابیاتی از زبان حضرت عباس (ع) نوشته شده که گویا در هنگام ایستادن در کنار نهر فرات یا علقمه سروده است؛ هرچند قبل‌تر در بخش نهر علقمه نیز این ابیات را آورده‌ایم، ولی تکرار این ابیات از ارزش آن‌ها نمی‌کاهد:

“یا نَفْسُ مِنْ بَعْدِ الْحُسَیْنِ هُونِی وَ بَعْدَهُ لا کُنْتِ أَنْ تَکُونِی‏

هذا حُسَیْنٌ وارِدُ الْمَنُونِ وَ تَشْرَبینَ بارِدَ الْمَعینِ

تَاللّهِ ما هذا فِعالُ دینِی‏ وَ لا فِعالُ صادِقِ الْیَقینِ”

«ای نفس! بعد از حسین (ع) خوار و ذلیل باشی و بعد از او زنده نباشی. این حسین است که بر مرگ وارد شده و خود را برای مرگ آماده کرده است، اما تو آب سرد و گوارا می‌آشامی (محال است). به خداوند سوگند یاد می‌کنم که این چنین عملکردی در دین من جایی ندارد و نه در رفتار و کردار شخصی که به وعده خود پایبند است.»

از طرفی همانطور که اشاره شد، در دو طرف مقام دست راست حضرت ابوالفضل العباس (ع) پنجره‌ای تعبیه شده است که اطراف آن را کاشی‌های کربلایی تزئین کرده‌اند. بالای این پنجره و کاشی‌های آن کتیبه‌ای قرار داده‌اند که بر روی آن، آیه 95 سوره النساء نوشته شده است.

• آدرس مقام دست راست حضرت عباس (ع): عراق، شهر کربلا، ضلع شمال شرق حرم حضرت عباس، کوچه الصخنی، نزدیک باب العلقمی، بین محله‌های باب بغداد و باب الخان، کوچه نافذ

مقام حضرت مهدی (عج)

مقام حضرت مهدی (عج) یکی از مکان‌های مقدس در کربلا است که به‌عنوان یکی از محل‌های احتمالی برای ظهور حضرت صاحب‌الزمان (عج) در زمان ظهور نهایی شناخته می‌شود. این مقام در فاصله 750 متری حرم امام حسین (ع) قرار دارد و به‌دلیل ارتباط معنوی و عقیدتی با ظهور امام زمان (عج)، اهمیت ویژه‌ای برای مسلمانان بالاخص شیعیان این حضرت دارد.

بنای منتسب به مقام حضرت مهدی، دارای نمایی از سنگ مرمر است و سه ورودی و یک گنبد کاشی‌کاری شده به ارتفاع 17 متر از سطح زمین دارد. بخش‌های دیگر این بنا با الواحی از کاشی به زیبایی مزین شده است و بر محراب این بنای مبارک نیز پنجره‌ای برنزی به طول 1.5 متر و عرض 2.5 متر نصب شده است.

تاریخچه مقام حضرت مهدی (عج)

درباره صحت مقام حضرت مهدی (عج) سند معتبری وجود ندارد، ولی بنابر قولی، یکی از علما که نامی از ایشان نیز وجود ندارد، صاحب‌الزمان را در حال نماز خواندن در این مکان مشاهده کرده است. البته بنای کنونی مقام حضرت، بارگاه جدیدی است که در ابتدا به‌صورت یک اتاق گلی کوچک بنا شده است.

در سال 1347 هجری قمری، بنای این بارگاه به‌مرور توسعه یافت و بخش‌های دیگر و قدیمی‌تر این بنا هم بین سال‌های 1378 تا 1391 هجری قمری بازسازی شده‌اند. متاسفانه مقام حضرت مهدی در زمان حکومت رژیم بعث، پس از قیامی که در سال 1411 هجری قمری صورت گرفت، تخریب شد؛ هرچند خوشبختانه 3 سال بعد در سال 1414 هجری قمری یکی از تاجران زحمت بازسازی آن را به گردن گرفت.

اهمیت بارگاه مقام حضرت مهدی (عج)

زائران با حضور در این مقام، برای سلامتی و ظهور حضرت مهدی (عج) از پیشگاه خداوند متعال درخواست کرده و شفاعت ایشان را در روز قیامت خواستارند. این مکان بیش از آنکه فقط به‌عنوان مکانی زیارتی شناخته شود، نمادی از امید و انتظار برای ظهور نجات‌دهنده نهایی در مذهب شیعه شناخته می‌شود. مقام حضرت مهدی (عج) در کربلا، محلی است که زائران با دل‌هایی مملو از امید، شور و عشق به فرا رسیدن افقی روشن به زیارت آن می‌روند.

• آدرس مقام حضرت مهدی (عج): عراق، محله باب السلامه (سدرة المنتهى) در شمال کربلا سمت چپ رودخانه حسینیه، 750 متری حرم امام حسین (ع)

مقام امام صادق (ع)

مقام امام صادق (ع) یکی دیگر از مهم‌ترین مکان‌های مقدس و زیارتی در کربلا است که برای شیعیان از درجه اهمیت زیادی برخوردار است. امام جعفر صادق (ع)، ششمین امام شیعیان، نقش مهمی در تبیین و گسترش معارف اسلامی داشت؛ تعلیمات ایشان تاثیر عمیق و موثری در توسعه علم و دانش در دنیای اسلام گذاشته است. بسیاری از احادیث و روایات، ادعیه و زیارات امامان معصوم از طرف ایشان و پدر گرامیشان، امام محمد باقر (ع) نقل شده است.

این مقام به یاد حضور امام صادق (ع) در کربلا و ارتباط معنوی ایشان با حرم جد بزرگوارشان، امام حسین (ع) بنا شده است. محل دقیق مقام این حضرت در نزدیکی رود فرات واقع در شمال کربلا و در فاصله یک کیلومتری حرم اباعبدالله (ع) است؛ مکانی که گمان می‌رود به احتمال قوی، اقامتگاه ایشان در زمان زیارت قبر سیدالشهدا (ع) در سرزمین کربلا بوده است. در واقع بنابر منابع معتبر زمانی که امام صادق (ع) برای زیارت قبر امام حسین (ع) به کربلا سفر می‌کرده، به‌صورت ناشناس مهمان صاحب این باغ می‌شده است.

ظاهرا صاحب باغ امام را شناخته و باغی پر از درختان نخل به ایشان اهدا کرده است. از این رو امام همیشه در سفر خود به کربلا در این باغ اقامت کرده و ابتدا خود را در آب فرات غسل داده و به زیارت جد بزرگوارشان رفته است.

بارگاه مقام حضرت امام صادق (ع) توسط فردی از صوفیان بکتاشی بنام «جهان دده» با تخلص «کلامی»، در قرن دهم هجری قمری ساخته شده است.

تاریخچه مقام امام صادق (ع)

در زمان‌های گذشته بر فراز این مقام یک گنبد کاشی‌کاری شده وجود داشته است که در اطراف آن باغ‌های میوه رشد کرده بودند؛ متاسفانه این بارگاه نیز همانند بارگاه حضرت مهدی (عج) در قیام شیعیان عراق در ماه شعبان سال 1411 هجری قمری بر علیه رژیم بعث عراق به‌طور کامل ویران شد. البته در سال 1994 میلادی، فردی از اهالی منطقه اقدام به احداث زیرساخت‌های ساختمان کنونی مقام ایشان نمود. پس از سقوط رژیم بعث نیز در سال‌های اخیر، مقام ایشان تکمیل و ساختمان آن توسعه یافت.

اهمیت بارگاه مقام امام صادق (ع)

زائران و حتی گردشگران با حضور در این مکان و زیارت مقام این حضرت، علم و دانش امام صادق (ع) و تاثیرات فراوان ایشان بر جهان اسلام را یادآور می‌شوند. همانطور که در ابتدا هم به این موضوع اشاره شد، مقام امام صادق (ع) یکی از مکان‌های مهم زیارتی در کربلا است؛ مکانی که همواره در طول تاریخ مورد توجه دوست‌داران اهل بیت (ع)، تاریخ‌شناسان، عارفان، عالمان دینی و مذهبی بالاخص عالمان شیعه قرار داشته است.

• آدرس مقام امام صادق (ع): عراق، شهر کربلا، نزدیکی رود فرات، یک کیلومتری حرم امام حسین

حرم طفلان مسلم

حرم طفلان مسلم یکی دیگر از زیارتگاه‌های مهم تاریخی و معنوی در کربلا است که به یاد دو کودک مظلوم، ابراهیم و محمد، فرزندان «مسلم بن عقیل»، بنا شده است. مسلم بن عقیل، پسر عموی امام حسین (ع) بود که به‌عنوان سفیر این حضرت به کوفه رفت و ناجوانمردانه به قتل رسید. دو کودک مسلم بن عقیل نیز پس از به شهادت رسیدن پدرشان به دست سپاهیان یزید، به‌طرز فجیعی به قتل و شهادت رسیدند و در این مکان دفن شدند.

تاریخچه حرم طفلان مسلم

در ابتدا مقبره طفلان مسلم، ابراهیم و محمد در میان باغی قرار داشت. بعدها با فتح بغداد به دست شاه اسماعیل صفوی، آن را تجدید بنا کرد و بارگاهی با دو گنبد برای آن ساخت.

در دوره قاجار مرقد طفلان مسلم توسعه یافت و یکی از وزیران دربار قاجار، اقدام به ساخت ایوان‌ها و استراحتگاه‌هایی برای زائران ساخت و گنبدها را به‌مرور کاشی‌کاری کرد.

مدت‌ها بعد عدده‌ای از تاجران ایرانی مرقد این حرم را مرمت و توسعه دادند. کاشی‌های گنبدهای این حرم فیروزه‌ای رنگ هستند و درب اصلی آستانه به صحن بزرگی باز می‌شود که در مقابل آن، یک ایوان مستطیلی‌شکل سرپوشیده قرار دارد. در دو طرف این ایوان، کفشداری قرار دارد و ایوان این حرم، به‌واسطه دو در جداگانه به درون مرقد مستطیلی‌شکل متصل شده است. درون حرم طفلان مسلم، دو ضریح وجود دارد؛ ضریح شرقی به «ابراهیم بن مسلم بن عقیل» و ضریح غربی به «محمد بن مسلم بن عقیل» تعلق دارد و فاصله بین این دو ضریح حدود 6 متر است.

با تشکیل ستاد بازسازی عتبات عالیات در سال 1382 شمسی که سازمانی غیردولتی بود، از سال 1384 شمسی، مرمت و بازسازی مرقد طفلان مسلم در دستور کار قرار گرفت. طلاکاری گنبدها، مرمت و بازسازی مناره ساعت و تصفیه آب، ساخت و نصب دو ضریح، بازسازی کاشی‌ها و سنگ‌کاری‌های حرم بخشی از مهم‌ترین اموری است که با کمک خیران این مجموعه صورت گرفته است.

اهمیت حرم طفلان مسلم

حرم طفلان مسلم به‌دلیل یادآوری مظلومیت این دو کودک و ارتباط معنوی آن‌ها با واقعه عاشورا، محل زیارت بسیاری از زائران حسینی است. این مکان مقدس، نمادی از مظلومیت و ایثار در راه حق شناخته می‌شود و از همین رو است که زائران با حضور در حرم طفلان مسلم، به دعا و مناجات می‌پردازند.

• آدرس حرم طفلان مسلم: عراق، روستای طفلان مسلم، حومه شهرک مُسَیب، 30 کیلومتری کربلا

مرقد حر بن یزید ریاحی

مرقد حر بن یزید ریاحی یکی دیگر از مهم‌ترین زیارتگاه‌های مقدس در کربلا است که داستان زندگی و شهادت او از تاثیرگذارترین داستان‌های حماسی و آموزنده در تاریخ اسلام محسوب می‌شود. حر بن یزید ریاحی، یکی از فرماندهان مشهور لشکر «عبیدالله بن زیاد» بود که در ابتدا برای مقابله با امام حسین (ع) و یارانش به کربلا آمده بود.

اما در روز عاشورا، زمانی که اباعبدالله(ع) خطبه‌ای آتشین ایراد کرد و حر را متوجه حقیقت و حقانیت جبهه خود کرد؛ از همین رو حر بن یزید ریاحی از خواب غفلت بیدار شد و تصمیم به توبه گرفت و در ادامه نیز به صف یاران امام حسین (ع) پیوست.

تاریخچه ساخت و معماری مرقد حر بن یزید ریاحی

مرقد حر بن یزید ریاحی در فاصله 9 کیلومتری از کربلا قرار دارد و علت آن نیز قبیله بنی‌تمیم بوده است؛ بنی‌تمیم پس از حاضر شدن بر سر اجساد پاک شهیدان کربلا، جنازه او را برداشته و به مکان کنونی انتقال داده و دفن کرده‌اند. مرقد حر بن یزید ریاحی به دستور عضدالدوله دیلمی ساخته شده است و مساحت آن به 580 متر مربع می‌رسد. ضریح این مرقد همچون یک صندوق مشبک نقره‌ای در میان این عمارت ساخته شده است.

گنبدی بر فراز ضریح حر بن یزید ریاحی با قطر 7 متر و 10 متر ارتفاع از سطح زمین ساخته شده و نمای خروجی این گنبد کاشی‌کاری شده است. در اطراف این مرقد نیز صحن وسیعی وجود دارد که در چهار طرف آن، اتاق‌هایی با ایوان‌های کوچک مشرف بر آن ساخته شده‌اند. جالب آنکه بر فراز این ایوان‌ها هم طاق‌های نوک‌تیزی قرار دارد و همگی این اتاق‌ها برای اقامت و استراحت زائران در نظر گرفته شده است.

اهمیت مرقد حر بن یزید ریاحی

توبه حر بن یزید ریاحی به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین نمادهای بازگشت به سوی حقیقت، کنار زدن پرده غفلت و توبه در تاریخ اسلام شناخته می‌شود. در واقع مرقد حر بن یزید ریاحی محلی برای زیارت و تفکر است؛ تفکری که شاید تاریکی را به روشنایی، خواب را به بیداری و ناامیدی را به امیدواری تغییر دهد.

معماری ساده و در عین حال زیبای این مرقد به همراه فضای معنوی آن، زائران را به تامل و یادآوری درس‌های اخلاقی و دینی واقعه عاشورا دعوت می‌کند. زائران در این مکان مقدس به دعا و طلب مغفرت پرداخته و از خداوند طلب شفاعت می‌کنند تا شاید همچون حر بن یزید ریاحی مورد عنایت قرار گیرند.

• آدرس مرقد حر بن یزید ریاحی: عراق، 9 کیلومتری شهر کربلا، منطقه کمالیه، خیابان الحر، بعد از فلکه حر

مرقد سید ابراهیم مجاب

مرقد سید ابراهیم مجاب که در بخش غربی صحن حرم امام حسین (ع) قرار دارد، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین زیارتگاه‌های تاریخی و معنوی کربلا شناخته می‌شود. سید ابراهیم بن محمد بن موسی بن جعفر، نوه امام موسی کاظم (ع) بود که به‌دلیل تقوا و زهد فراوانی که داشت، تصمیم گرفت تا به کربلا مهاجرت کند. ایشان همچنین به‌دلیل ارتباط نزدیک با اهل بیت (ع) و خصوصیات برجسته معنوی و شخصیتی، جایگاه ویژه‌ای در میان مردم کربلا داشت.

نقل است که سید ابراهیم زمانی که برای عرض ادب به امام حسین (ع) در بارگاه ایشان حاضر شد، از جانب قبر ایشان پاسخی دریافت کرد. از همین رو پس از آن سید ابراهیم را مجاب نامیدند. (یعنی کسی که به او پاسخ داده شده است)

این واقعه به‌عنوان یکی از کرامات او در تاریخ ثبت شده و برای سالیان طولانی مرقد ایشان را به محلی برای دعا و توسل به اهل بیت (ع) تبدیل کرد. فضای معنوی این مرقد به‌صورتی است که زائران با حضور در مرقد منتسب به ایشان، آرامش روحی و معنوی پیدا می‌کنند و از برکات این مکان مقدس بهره‌مند می‌شوند.

• آدرس مرقد سید ابراهیم مجاب: عراق، شهر کربلا، بخش غربی صحن امام حسین

مرقد حبیب بن مظاهر

مرقد حبیب بن مظاهر اسدی در کربلا یکی از زیارتگاه‌های ارزشمند و محبوب برای شیعیان و زائران کربلا است که در سمت غربی رواق جنوبی حرم امام حسین (ع) قرار دارد. حبیب بن مظاهر اسدی، یکی از مشهورترین یاران وفادار و نزدیک امام حسین (ع) بود که نقش برجسته‌ای در واقعه عاشورا داشت.

سرگذشت حبیب بن مظاهر

حبیب یکی از اولین کسانی بود که به ندای امام حسین (ع) پاسخ در حق داد. ایشان با شجاعت و ایمان قوی خود در این مسیر پر تلاطم تا پای جان به مبارزه و رشادت پرداخت. درباره حبیب بن مظاهر روایات متفاوتی وجود دارد؛ برخی از عالمان همچون «ابن حجر عسقلانی»، او را صحابه پیامبر اکرم (ص) و برخی دیگر از جمله «شیخ طوسی»، او را از تابعین علی بن ابیطالب و امام حسن و حسین (علیهم‌السلام) می‌دانند.

حبیب بن مظاهر جزو شیعیانی بود که مسلم بن عقیل و مسلم بن عوسجه را پس از ورود عبیدالله بن زیاد به کوفه در خانه‌ای پنهان کردند؛ حبیب و جمع دیگری از شیعیان امام، پس از به شهادت رسیدن دو مسلم، از کوفه خارج شده و در روز ششم محرم در کربلا به لشکر امام حسین (ع) پیوستند.

حبیب بن مظاهر بعد از نماز ظهر که بسیاری از یاران امام به شهادت رسیده بودند، وارد میدان نبرد شد و در جنگی سخت تعدادی از سپاهیان دشمن را کشت. اما پس از چندی «بدیل بن صریم»، شخصی از بنی‌تمیم و در نهایت «حصین بن تمیم» با حملات مکرر حبیب را زمین‌گیر کرده و سر از بدن حبیب جدا کردند. پس از به شهادت رسیدن حبیب بن مظاهر، امام حسین (ع) چهره در هم شکست و در حقش چنین دعا کرد: «خود و یاران حامی خود را به حساب خدا می‌گذارم».

اهمیت مرقد حبیب بن مظاهر

مرقد حبیب بن مظاهر، نمادی از وفاداری، شجاعت و ایمان در تاریخ اسلام شناخته می‌شود. زائران با حضور در این مکان مقدس، یاد و خاطره این شهید بزرگوار را گرامی می‌دارند و از او طلب شفاعت می‌کنند. فضای معنوی و روحانی مرقد این بزرگوار به‌صورتی است که زائران را به تفکر و تعمق در مفهوم وفاداری و استقامت در راه حقیقت وامی‌دارد.

• آدرس مرقد حبیب بن مظاهر: عراق، شهر کربلا، در سمت غربی رواق جنوبی بارگاه امام حسین (ع)

مرقد ابن فهد حلی

مرقد ابن فهد حلی در کربلا، یکی دیگر از زیارتگاه‌های مهم تاریخی و جاهای دیدنی کربلا است که به یکی از علمای بزرگ شیعه در قرن نهم هجری تعلق دارد.

جمال‌الدین ابوالعباس احمد بن محمد بن فهد اسدی حلی مشهور به ابن فهد حلی، یکی از فقیهان، محدثان و عرفای برجسته شیعه در عصر خود بود؛ البته با توجه به آثار علمی و معنوی بسیاری که از ایشان به جا گذاشته شده، برای نسل‌های بعد از خود هم موثر بود. او نویسنده کتب معروفی چون «عُدّةُ الدّاعی و نَجاحُ السّاعی» است که درباره دعا و اصول عرفانی شیعه نوشته شده است.

تاریخچه مرقد ابن فهد حلی

ابن فهد حلی در سال 841 هجری قمری وفات یافت و بنابر نقلی که از منابع معتبر شده است، قبر وی مورد احترام صاحب ریاض قرار گرفته است. مرقد ابن فهد حلی در خیابان باب القبله امام حسین (ع) قرار دارد. بر روی مقبره ایشان گنبدی قدیمی ساخته شده که در سال 1384 هجری قمری مرمت و بازسازی شده است.

مقبره ابن فهد حلی در میان باغ نقیب علویین در کربلا، نزدیک به خیمه‌گاه حرم سیدالشهدا(ع) قرار دارد. البته بنابر اعتقاد برخی از بزرگان قبر کنونی ابن فهد حلی را به ابن فهد احسائی نسبت داده‌اند و بر این باورند که قبر حلی در حله قرار دارد.

اهمیت مرقد ابن فهد حلی

مرقد ابن فهد حلی به دلیل شخصیت علمی و معنوی برجسته‌ای که داشته است، مورد توجه بسیاری از زائران و طلاب علوم فقه قرار گرفته است. این مکان مقدس، محلی برای دعا و توسل به خداوند، مطالعه آثار علمی و عرفانی و تامل در تاریخ فقه شیعه است؛ تفکر در زمانی که ابن فهد حلی با درایت و گفتار گیرای خود نه با اجبار و زور، مذهب شیعه را اثبات می‌کرد. زائران با حضور در این مرقد، از شخصیت معنوی و علمی ابن فهد الهام گرفته و به دعا و نیایش پرداخته تا هدایت شده و در مسیر ایشان قرار گیرند.

• آدرس مرقد ابن فهد حلی: عراق، شهر کربلا، خیابان باب القبله امام حسین

مرقد امامزاده اخرس بن کاظم

مرقد امامزاده اخرس بن کاظم در کربلا یکی از زیارتگاه‌های مقدس و مهم شیعیان در حومه شهر کربلا است. اخرس بن کاظم از نوادگان امام موسی کاظم (ع) بود که به‌دلیل زهد و تقوای مثال زدنی، در میان مردم کربلا جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده بود. او با شخصیت معنوی و محبوبی که داشت، همواره در خدمت مردم و رفع نیازهای آنها بود.

مرقد امامزاده اخرس بن کاظم در منطقه معروفی بنام الابیتر در حومه شهر کربلا و در فاصله 3 کیلومتری از روستای ابراهیمیه قرار دارد. این منطقه جزو مناطق تابع غاضریات است که در جاده کشاورزی روستایی واقع شده و تا مرکز استان کربلا حدود 12 کیلومتر فاصله دارد.

تاریخچه مرقد امامزاده اخرس بن کاظم

بنای مرقد امامزاده اخرس بن کاظم در ابتدا به‌صورت مربعی بود و صحن کوچکی داشت که پس از چندی تخریب شد. اما پیش از اینکه مرقد امامزاده اخرس بن کاظم به‌صورت کنونی درآید، این مرقد در باغی از املاک خاندان کمونه قرار داشته است. در آن زمان، این مکان بنام «شکارة الامام» شناخته می‌شد که به‌منظور موقوفات قبر امام معروف شده بود.

هزینه بازسازی مرقد امامزاده اخرس بن کاظم را خادم این بارگاه، همراه با حمزه سلطان و برخی از ساکنان مناطق اطراف فراهم آورده‌اند. ساختمان کنونی مرقد امامزاده، مربعی‌شکل بوده و ابعاد هر ضلع آن، حدود 11 متر برآورد شده و ارتفاع آن حدود 4 متر است.

بر فراز مرقد متبرکه، گنبدی مخروطی‌شکل با ارتفاع تقریبی 4 متر قرار دارد روزنه باریکی در ساقه آن قابل مشاهده است. وسط اتاقک مرقد، ضریحی فلزی به رنگ سفید به ابعاد حدودی 1.65 و ارتفاع 2 متر ساخته و نصب شده است. اطراف این مرقد نیز همانند گذشته با درختان نخل و دیگر درختان زینت داده شده است و فضای مناسب و باصفایی را برای استراحت زائران فراهم دیده‌اند.

اهمیت مرقد امامزاده اخرس بن کاظم

این مرقد با معماری زیبا و فضای معنوی حاکم بر منطقه، محل مناسبی برای دعا و توسل به اهل بیت (ع) و طلب شفاعت است. زائران با حضور در این مکان مقدس، به دعا و مناجات پرداخته و از برکات معنوی ایشان بهره‌مند می‌شوند. اکنون بهتر می‌دانید که این زیارتگاه منتسب به شخصی است که نمادی از زهد، تقوا و خدمت به خلق در تاریخ شیعه بوده است؛ از این رو زائران با حضور در این مکان با متوسل شدن به ایشان از درگاه خداوند طلب اعطای آرامش روحی و معنوی می‌کنند.

• آدرس مرقد امامزاده اخرس بن کاظم: عراق، نزدیکی کربلا، محله الابیتر

چشمه امام علی (ع)

قطاره یا چشمه امام علی (ع) زیارتگاه مقدس و جاهای دیدنی کربلا در نزدیکی این شهر است که به باور عمومی بر اثر دعای امام علی (ع) پدید آمده است. این چشمه که به‌عنوان چشمه‌ای شفا‌بخش شناخته می‌شود، در میان زائران و مردم محلی جایگاه خاصی دارد. چشمه امام علی (ع) در شمال جاده کربلا به‌سمت عین‌التمر در نزدیکی دریاچه رزازه واقع شده است.

تاریخچه پیدایش چشمه امام علی (ع)

نقل است که امام علی (ع) در یکی از سفرهای خود به این منطقه، با دعای خود این چشمه را به وجود آورد تا مردم از آب قابل شرب آن بهره‌مند شوند. این چشمه در شمال جاده کربلا به‌سمت عین‌التمر واقع شده و بنابر روایات مختلف ایشان هنگام رفت و برگشت از جنگ صفین از میان بیابان بی‌آب و علفی می‌رسد؛ ایشان با اعجاز خود این چشمه پرآب را با دعا از پیشگاه خداوند پدید آورده که سبب اسلام آوردن راهبی مسیحی می‌شود که نظاره‌گر این واقعه بوده است.

البته گویا این چشمه زیر صخره‌‌ای سنگی قرار داشته که امام، آن صخره را از جا کنده و چشمه گوارایی از زیر آن پدیدار شده است. جالب آنکه امام و یارانش از نوشیدن آب چشمه سیراب شدند، علی بن ابیطالب صخره را بر جای قبلی خود قرار داد و دوباره چشمه را پنهان ساخت. گویا راهب هم که در نزدیکی این چشمه سکونت داشته، از وجود چنین چشمه‌ای خبر داشته، ولی از محل دقیق آن بی‌خبر بوده است؛ بنابراین باید به او حق داد که با مشاهده چنین معجزه‌ای اسلام بیاورد و در جنگ صفین در رکاب حضرت علی (ع) شهید شود.

هرچند برخی از مورخان از جمله قدیمی‌ترین آن‌ها، نصر بن حازم، چشمه امام علی (ع) را همان قطاره حضرت علی (ع) می‌داند که اکنون بر روی بنایی سبز رنگ ساخته شده است. این چشمه و بنای آن در جاده کربلا به‌سمت عین‌التمر و در نزدیکی دریاچه رزازه قرار دارد. بارگاهی که بر روی این چشمه ساخته شده است، در میان دیواره‌های صخره‌ای بلندی قرار دارد و بر روی چشمه، اتاقکی ساخته شده که گنبد کوچک سبزرنگی بر فراز آن قرار دارد.

اهمیت چشمه امام علی (ع)

اکنون پس از گذشت حدود 1,400 سال از این واقعه، چشمه امام علی (ع) به‌عنوان محلی مقدس و نمادی از کرامت و معجزه در فرهنگ شیعه شناخته می‌شود. زائران با حضور در این مکان مقدس، دست به دعا برداشته و از خداوند متعال طلب شفا کرده تا از برکات معجز این چشمه بهره‌مند شوند. فضای آرام و معنوی حاکم در فضای اطراف این چشمه، محلی مناسب برای تفکر و دعا است و زائران با استفاده از آب این چشمه، می‌توانند از برکات معنوی بی‌شمار آن بهره‌مند شوند.

• آدرس چشمه امام علی (ع): عراق، جاده کربلا به عین‌التمر، نزدیکی دریاچه رزازه

قبر آدم و حوا

قبر آدم و حوا در نجف یکی از نقاط مقدس و تاریخی است که به اعتقاد برخی، محل دفن اولین انسان‌ها، حضرت آدم و حضرت حوا، اجداد انسان‌ها در این منطقه است؛ هرچند فقط قبر حضرت آدم در شهر نجف قرار دارد و قبر منتسب به حضرت حوا در شهر جده است. این مکان نمادی از آغاز خلقت و تاریخ بشریت است و محلی برای زیارت و تأمل در معنای زندگی و خلقت انسان است. بنابر اطلاعات موجود در ادیان ابراهیمی، حضرت آدم پدر تمامی انسان‌های روی زمین است.

داستان آدم و حوا

آدم و همسرش حوا به‌دلیل افتادن در دام و فریب شیطان از بهشت به زمین نزول کردند و زمین تبعیدگاه ایشان و نسل‌های پس از آن‌ها شد. آدم نه‌تنها اولین انسان روی زمین بوده است، اولین پیامبر الهی هم بوده است که بنابر روایات حدود 930 سال عمر داشته است؛ گویا حوا هم یک سال پس از مرگ حضرت آدم بر اثر بیماری وفات می‌یابد.

تاریخچه و مکان قبر آدم و حوا

بنابر اطلاعاتی که از روایات اسلامی جمع‌آوری شده است، حضرت آدم در شهر مکه درگذشته است و در همان جا دفن شده است؛ ولی بعدها حضرت نوح (ع)، جسد بزرگ‌ترین جد خود را از مکه جابجا کرده است. البته هنوز هم درباره مکان دقیق قبر حضرت آدم (ع)، اولین انسان روی زمین اختلاف نظر وجود دارد و برخی از روایات معتبر نیز بر وجود قبر حضرت آدم در نجف تاکید دارد.

از طرفی بسیاری بر این باورند که قبر حضرت حوا هنوز در خاک جده دفن است؛ زیرا جده به‌معنای مادربزرگ بکار می‌رود و مقصود از آن حضرت حوا (س) بوده است. متاسفانه پس از حاکم شدن وهابیان بر جده، این مقبره و آرامگاه ساخته شده بر آن در سال 1344 هجری قمری ویران شده است.

آنچه که از روایات تاریخی بدست آمده، مقبره حضرت حوا در قبرستان بیرون شهر جده و در فاصله یک کیلومتری از دروازه شرقی این شهر قرار داشته است. در این منابع ذکر شده است که سه گنبد بر سر، شکم و پاهای ایشان وجود داشته است که همگی نابود شده‌اند. ابن مجاور عنوان داشته که آرامگاه حضرت حوا برای اولین بار در سال 690 هجری قمری توسط ایرانیان ساخته شده، هرچند در همان سال‌ها تخریب شده است.

اندازه قبر آدم و حوا

اما جدا از بحث صحت این مقابر، اندازه این قبور مورد توجه بسیاری قرار گرفته است؛ زیرا با مشاهده قبور آن‌ها متوجه می‌شوید که این قبور بیش از چند متر طول دارند. طول قبر آدم در منابع معتبر حدود 35 متر ذکر شده است و منابع قدیمی‌تر هم به طول قبر این حضرت را 70 قدم برآورد کرده‌اند. البته بنابر روایاتی که از حضرت علی (ع) نقل شده است، گویا قد حضرت آدم در ابتدای نزول به زمین بسیار بیشتر از 35 متر بوده است؛ به‌گونه‌ای که آن حضرت بر روی دو پای خود روی گردنه صفا قرار داشته و سر او زیر افق آسمان بوده است.

ایشان به خداوند از گرمای شدید شکایت می‌کنند و خداوند به جبرئیل دستور می‌دهد که جسم آدم را کوچک‌تر کند تا از گرما شکایت نکند؛ در نهایت جبرئیل، حضرت آدم را در هم فشرده و قد او را به 35 متر کاهش می‌دهد.

اهمیت قبر آدم و حوا

اگرچه قبر حضرت آدم در شهر نجف قرار دارد، ولی بسیاری از زائران پیش از سفر به کربلا از شهر نجف بازدید می‌کنند؛ بنابراین می‌توانند با حضور یافتن در این محل از اولین جد خود طلب شفاعت کنند. حضور در این مکان مقدس، می‌تواند علاوه‌بر ارزش‌های معنوی، انسان را به فکر وادارد که چگونه انسان اولیه می‌توانسته این چنین عظیم‌الجثه باشد؛ از آنجایی که روایات مذهبی و حتی اسناد مذهبی، معیار دقیقی برای مورخان و زمین‌شناسان محسوب نمی‌شود، به عظیم‌الجثه بودن انسان‌های اولیه باور ندارند.

قبر آدم و حوا نمادی از آغاز تاریخ انسانی، یادآور ارتباط انسان با خداوند و مسئولیت‌های او در قبال خالق و دیگر انسان‌ها است. از طرفی داستان آدم و حوا، داستانی آموزنده از تاوان است، تاوان اشتباهاتی که می‌تواند نه‌تنها برای فرد، بلکه برای نسل‌های بعد هم گران تمام شود.

آدرس قبر آدم	عراق، شهر نجف، قبرستان وادی‌السلام
آدرس قبر حوا	عربستان، جده، یک کیلومتری دروازه شرقی جده

رود فرات

رود فرات یکی از مهم‌ترین و تاریخی‌ترین رودهای منطقه بین‌النهرین است که نقش بسیار مهمی در زندگی مردم این منطقه و همچنین در تاریخ اسلام داشته است. این رود که از کوه‌های ترکیه سرچشمه می‌گیرد و پس از گذر از سوریه و عراق، در نهایت به خلیج همیشه فارس می‌ریزد. رود فرات حدود 2,900 کیلومتر طول دارد و یکی از منابع اصلی آب مورد نیاز برای کشاورزی و زندگی مردم مناطق اطراف آن است.

رود فرات در تاریخ اسلام به‌دلیل ارتباط با واقعه عاشورا و شهادت امام حسین (ع) و یارانش در کربلا جایگاه ویژه‌ای دارد؛ هرچند که آب این رود یا همان نهر علقمه که شاخه‌ای از این رود بوده است، امام حسین، حضرت عباس و اهل بیت ایشان (علیهم‌السلام) را سیراب نکرد. روایت‌های تاریخی حاکی از آن است که لشکر عبیدالله بن زیاد با محاصره این رود، دسترسی امام حسین (ع) و یارانش به آب را قطع کردند.

این رویداد یکی از تلخ‌ترین و دردناک‌ترین لحظات در واقعه عاشورا است که یادآور مظلومیت و شهادت اهل بیت (ع)، بالاخص حضرت عباس (ع) است؛ کسی که از آب فرات ننوشید تا به امام و خیمه برساند، هر چه دست داشت، از جان داد، با دندان‌هایش مشک آب را گرفت، ولی لشکر کفر مشک (جان) را هدف قرار داد. زائران با حضور در کنار این رود، به یاد شهدای کربلا و واقعه عاشورا افتاده و در آب غسل کرده و دست به دعا برمی‌دارند.

• آدرس رود فرات: عراق، ۳۵ کیلومتری شهر کربلا

موزه خاطرات اسلام

موزه خاطرات اسلام در کربلا یکی از مهم‌ترین و جذاب‌ترین موزه‌های مذهبی و جاهای دیدنی کربلا در جهان اسلام است. این موزه که به نگهداری و رونمایی تاریخ و فرهنگ اسلامی اختصاص دارد، در ابتدای جاده کربلا-بغداد نزدیک به ایستگاه‌های اتوبوس قرار دارد.

موزه خاطرات اسلامی، محلی برای نمایش آثار و اشیاء تاریخی و وقایع مرتبط با زندگی پیامبر اسلام (ص) و اهل بیت (ع) است. این آثار شامل دست‌نوشته‌ها، نسخ قدیمی قرآن، ابزارهای جنگی و اشیاء شخصی اهل بیت (ع) می‌شود که هر یک به نوعی بخش‌هایی از تاریخ پرافتخار اسلام را به نمایش می‌گذارند. از طرفی سعی شده است تا مهم‌ترین وقایع تاریخی اسلامی را به‌صورت نمایش در معرض دید قرار دهند.

موزه خاطرات اسلام به گونه‌ای طراحی شده که هر بخش آن نمایانگر دوره‌ای خاص از تاریخ اسلام است. از دوران پیامبر اکرم (ص) تا دوران امامان شیعه، هر یک از این بخش‌ها با آثار و اشیاء ارزشمندی تزیین شده‌اند؛ این موضوع باعث شده است تا بازدید از این موزه نه‌تنها برای زائران و مسلمانان بلکه برای تمامی علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ اسلامی جذاب باشد. برای مثال، در این موزه می‌توان کپی‌هایی از نسخه‌های قدیمی قرآن که به خط امام علی (ع) و امام حسین (ع) نوشته شده است، مشاهده و قرائت کرد.

این موزه علاوه‌بر نمایش آثار فرهنگی، فضایی برای آموزش و آگاهی‌بخشی در زمینه تاریخ اسلام نیز فراهم کرده است. بازدیدکنندگان می‌توانند با مشاهده نمایشگرهای تعاملی و فیلم‌های مستند، اطلاعات بیشتر و دقیق‌تری در رابطه با تاریخ اسلام بیاموزند. خوشبختانه فضای آرام و معنوی حاکم بر این موزه، فرصت مناسبی برای تأمل و یادگیری بیشتر در مورد تاریخ و فرهنگ اسلامی است.

• آدرس موزه خاطرات اسلام: عراق، ابتدای جاده کربلا-بغداد، جنب ایستگاه اتوبوس المحمودیة المسیب

ویرانه های بابل

ویرانه‌های بابل که در نزدیکی کربلا قرار دارند، جزو مهم‌ترین کشفیات و قدیمی‌ترین آثار باستانی جهان به‌شمار می‌روند که در فاصله 49 کیلومتری از شرق شهر کربلا قرار دارند. این ویرانه‌ها همچنین در فاصله 57 کیلومتری از جنوب بغداد، در امتداد رود فرات واقع شده‌‌اند. بابل یکی از بزرگ‌ترین و مشهورترین شهرهای جهان باستان بود که در سال 2300 پیش از میلاد مسیح ساخته شده است.

شهر بابل در برهه‌ای از تاریخ (بین سال‌های 2000 تا 1000 پیش از میلاد) و امپراتوری بابل جدید (قرون 7 تا 6 پیش از میلاد) به‌عنوان پایتخت تمدن بین‌النهرین و امپراتوری بابل شناخته می‌شد. بابل مرکز علم، هنر و فرهنگ شناخته می‌شد و آثار باقی مانده از آن هنوز هم نشانگر عظمت و شکوه این تمدن باستانی است. نبوکدنصر دوم تغییرات گسترده‌ای در این شهر باستانی انجام داد و این شهر را آنچنان بازسازی کرد که مساحت آن به بیش از 10,000 هکتار رسید.

از جمله مشهورترین آثار بابل می‌توان به برج 7 طبقه بابل، معبد مردوک با 91 متر ارتفاع و باغ‌های معلق بابل اشاره کرد. لازم به ذکر است که باغ‌های معلق به‌عنوان یکی از عجایب هفت‌گانه دنیای باستان در دوران هلنیسم شناخته می‌شوند. هرچند که بخش زیادی از این شهر در طول قرون متمادی تخریب شده است، اما هنوز هم ویرانه‌های باقی مانده از آن همچنان جزئیات و جذابیت زیادی برای باستان‌شناسان و گردشگران دارند.

در حال حاضر، ویرانه‌های بابل به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مقاصد گردشگری در عراق شناخته می‌شود. بازدیدکنندگان از این منطقه می‌توانند با مشاهده بقایای کاخ‌ها، معابد و دیوارهای عظیم شهر بابل، نقش برجسته‌های شیر، پایه‌های ستون‌ها و دروازه‌ها بخشی از تاریخ و فرهنگ غنی پادشاهی بابل را دریابند.

• آدرس ویرانه های بابل: عراق، ۴۹ کیلومتری شرق کربلا

موزه امام حسین (ع)

موزه امام حسین (ع) که در طبقه دوم حرم مطهر ایشان در کربلا قرار دارد که آثار مرتبط با زندگی و شهادت امام حسین (ع) و واقعه عاشورا را به نمایش می‌گذارد. بسیاری این موزه را به‌عنوان یک مرکز فرهنگی و مذهبی می‌شناسند که مجموعه‌ای از آثار و اشیاء تاریخی را در آن نگهداری و به نمایش گذاشته می‌شود. البته هر آنچه در این موزه نگهداری می‌شود، به نوعی با زندگی امام حسین (ع) و یاران وفادار ایشان ارتباط معنایی و نسبی دارد.

در موزه امام حسین (ع) می‌توان اشیائی نظیر لباس‌های جنگی، سلاح‌ها، ابزارهای زندگی روزمره و بقایای پرچم‌های مورد استفاده در واقعه عاشورا را مشاهده کرد. این آثار علاوه‌بر آنکه از نظر تاریخی ارزش بالایی دارند، از نظر معنوی نیز دارای ارزش والایی هستند؛ زیرا هر یک از این آثار، نمادی از فداکاری، شجاعت و ایثار امام حسین (ع) و یارانش در راه حفظ اسلام، حق و عدالت است.

یکی از جذاب‌ترین بخش‌های این موزه، نمایشگاه‌هایی است که آثار آن به تصویرسازی واقعه عاشورا و جزئیات آن می‌پردازد. بازدیدکنندگان می‌توانند از طریق تصاویر، نقاشی‌ها و مجسمه‌های مختلف، وقایع روز عاشورا را در ذهن خود بازسازی کرده و درک بهتری از این حماسه عظیم بدست آورند. در این موزه درب های قديم و ضريح قديم حرم امام حسين (ع) و نسخ خطی قدیمی و قرآنی که به خط امام علی (ع) نوشته شده است، نگهداری می‌شود.

موزه امام حسین (ع) فقط مکانی برای نگهداری و نمایش آثار تاریخی نیست و در واقع محلی برای ترویج فرهنگ عاشورا و معرفی ارزش‌های والای آن به نسل‌های آینده است؛ زیرا زائران با حضور در این موزه، علاوه‌بر مشاهده آثار تاریخی، می‌توانند به تعمق در معنای قیام سیدالشهدا (ع) و نقش آن در تاریخ اسلام بپردازند.

• آدرس موزه امام حسین (ع): عراق، شهر کربلا، طبقه دوم حرم مطهر امام حسین (ع)

سرداب حرم حضرت عباس (ع)

سرداب حرم حضرت عباس (ع) یکی دیگر از مکان‌های مقدس و جاهای دیدنی کربلا است که زیر حرم حضرت عباس (ع) جریان دارد. آب این سرداب هر ثانیه و هر دقیقه به دور حرم ابوالفضل‌العباس (ع) طواف می‌کند و این طواف اعجازآمیز آن مورد توجه بسیاری از زائران و شیعیان قرار گرفته است.

این سرداب که در زیر حرم مطهر حضرت عباس (ع) واقع شده است، مکانی برای دعا و نیایش و نیز محلی برای شفا گرفتن از قمر بنی هاشم (ع) شناخته می‌شود. آبی که در روز عاشورا به لب‌های تشنه نرسید، اکنون هر روز و هر لحظه به دور حضرت عباس (ع) می‌گردد.

اگرچه شاید بسیاری بر بعد اعجاز این سرداب تاکید داشته باشند، ولی دلایل علمی زمین‌شناسی برای این امر وجود دارد. بارگاه حضرت ابوالفضل‌العباس (ع) در ارتفاعات ساخته شده و با گذر سالیان دراز جریان آبی زیر آن شکل گرفته است. بااین‌حال اینکه چگونه جاری شدن این سرداب، باعث تخریب بنای حرم حضرت عباس (ع) نشده است، خود همچون یک معجزه جلوه می‌نماید.

در شمال شرقی حرم قمر بنی هاشم (ع)، یک درب چوبی وجود دارد که ورودی یک اتاق کوچک به مساحت 6 متر مربع است. کل فضای این اتاق با سنگ‌های مرمرین سفید رنگ و شیشه‌های آیینه‌کاری شده پر کرده است. بازدیدکنندگان برای رسیدن به سرداب حرم حضرت عباس (ع) باید در زیبای طلایی‌رنگی که در اتاق 6 متری وجود دارد را باز کنند؛ زیرا پشت این در، یک نردبان 10 پله‌ای وجود دارد که باید از آن پایین بروند تا به سرداب حرم دسترسی داشته باشند. البته لازم به ذکر است که متاسفانه برای چندین سال است که دسترسی زائرین به این سرداب قطع شده است و فقط می‌توان از پنجره کوچک رو به سرداب، آن را تماشا کرد.

• آدرس سرداب حرم حضرت عباس (ع): عراق، شهر کربلا، شمال شرقی حرم حضرت عباس (ع)

کربلا، سرزمینی پربلا و همچنان مشتاق دیدار

نینوا نام بیابانی بود که زمانی امام حسین (ع) به آن رسید، نامش را جویا شد تا در نهایت به نام کربلا رسید؛ از همانجا شروع و پایان داستان خود را می‌دانست. اکنون کربلایی که روزی از روزهای تاریخ دچار چنان بلایی شد که هنوز هم با رسیدن سالروز آن، تن و روح هر انسان فهمیده‌ای از یادآوری وقایع آن رنجور می‌شود؛ ولی باز هم از یادآوری آن دست نمی‌کشد، زیرا خوب می‌داند که کربلا هم درد است و هم درمان.

اگرچه زمانی کربلا میدان جنگی خونین بوده است، ولی مسلمان شیعه می‌داند، اگر تفاوت حق و باطل را می‌داند، آن را مدیون رشادت‌های شهیدان کربلا است؛ اگر از وقایع کربلا باخبر باشد و تفاوت این دو را نداند که کلاهش پس معرکه است.

سخن پایانی

کربلا بیش از آنکه شهری تاریخی باشد، شهری مذهبی و زیارتی تداعی می‌شود؛ زیرا اگر امام حسین در این بیابان کشته نمی‌شد، کربلا اعتباری از خود نداشت و این سرزمین هم هر آنچه دارد را مدیون اباعبدالله و یاران باوفایش است. ولی اگر به کربلا سفر کردید، از مکان‌های تاریخی و طبیعی آن هم چشم‌پوشی نکنید، زیرا بد نیست، ارزش‌های تاریخی و زیبایی‌های طبیعی آن را از نزدیک نظاره و لمس کنید.

سوالات متداول