جاهای دیدنی جلفا | شهر زیبای مرزی در تبریز
مبینا قراباغی جلفا، شهری مرزی بین ایران و جمهوری آذربایجان و ارمنستان در استان آذربایجان شرقی است که سال‌ها پیش به واسطه قرارداد ترکمنچای به‌عنوان آخرین شهر مرزی ایران و روسیه تعیین شد؛ البته نیمی از این شهر در آن سوی مرزها که همان رود ارس است، باقی ماند و اکنون به‌عنوان منطقه آزاد نخجوان شناخته می‌شود. این شهر مرزی که خوشبختانه در این سوی مرزها قرار گرفته است، به‌دلیل موقعیت جغرافیایی ویژه‌ای که دارد به یکی از مهم‌ترین مراکز تجاری و گمرکی ایران تبدیل شده است. البته این موارد تنها نقاط عطف شهر جلفا نیستند و جاهای دیدنی جلفا این شهر مرزی بسیار متنوع هستند و بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی را به مرز ایران و جمهوری آذربایجان می‌کشاند.
اما این تمام ماجرا نیست و شهر جلفا دارای زیبایی‌های طبیعی و جاذبه‌های گردشگری تاریخی و مذهبی متنوعی است. پس اگر شما هم قصد دارید تا سفری به شمال غرب ایران، آذربایجان شرقی داشته باشید یا به‌صورت زمینی به جمهوری آذربایجان یا ارمنستان سفر کنید؛ در ادامه با معرفی جاهای دیدنی این شهر با ما همراه باشید.
جاهای دیدنی جلفا؛ شهر تاریخ
شهر جلفا بیش از آنکه صرفا یک مرکز تجاری و گمرکی باشد، یک شهر تاریخی با گذشته‌ای پر افت و خیز است. در سراسر این شهر کوچک، می‌توان آثار باقی مانده از ادوار مختلف تاریخی را مشاهده کرد که شما را به سال‌های بسیار دوری با خود به گذشته می‌برند. حتی اگر به سادگی از کنار جاده مرزی ارس جلفا و مراکز خرید شلوغ این شهر بگذرید، شاید نتوانیم از کنار دو کلیسای سن استپانوس و چوپان به همان راحتی بگذرید.
این دو کلیسا مخصوصا کلیسای سن استپانوس برای اقلیت‌های مذهبی ایرانی، جایگاه ویژه‌ای دارند. همچنین کاروانسرای خواجه نظر، حمام عباس میرزا کردشت، حمام تاریخی جلفا، پل آهنی، امامزاده سید محمد آقا و مزار شهدا از دیگر جاذبه‌های تاریخی و مذهبی این شهر مرزی هستند.
البته از روستای دوزال، روستای اشتبین، مجموعه کردشت، پارک کوهستانی ارس، پارک ملی کنتال، پارک ساحلی جلفا و مجموعه کردشت هم نمی‌توان صرف نظر کرد که جزو مراکز گردشگری این شهر شمرده می‌شوند. در ادامه به معرفی تک تک این جاهای دیدنی می‌پردازیم و شما را با خود به دل تاریخ و طبیعت مثال زدنی جلفا خواهیم برد.
جاده مرزی ارس جلفا
جاده مرزی ارس در جلفا یکی از مسیرهای توریستی و مهم شمال غربی ایران در مرز با جمهوری آذربایجان است که در امتداد رود ارس قرار دارد. این جاده که مرز ایران و جمهوری آذربایجان را مشخص می‌کند، به‌دلیل مناظر طبیعی بی‌نظیر و دسترسی به آثار تاریخی و طبیعی متعدد، گردشگران زیادی را جذب می‌کند. از جمله جاذبه‌های گردشگری نزدیک به این جاده، می‌توان به پل آهنی جلفا و کلیسای چوپان اشاره کرد که هر دو از آثار تاریخی مهم منطقه به‌شمار می‌آیند.
همچنین نمی‌توان از چشم‌اندازهای جنگلی، کوهستانی و زیبای رود ارس چشم‌پوشی کرد. ضمنا شما باید توجه داشته باشید که به واسطه وجود این جاده، می‌توانید به حیات وحش متنوع منطقه دسترسی داشته باشید؛ حتی اگر خوش‌شانس باشید، شاید بتوانید جانوران و پرندگان اهلی و وحشی زنده کمیابی را تماشا کنید.
شاید برایتان جالب باشد که می‌توانید منازل مردم ساکن نخجوان ارمنستان را که در آن سوی مرزها قرار دارند را از مجاورت رودخانه ارش تماشا کنید. شما می‌توانید با استفاده از جاده مرزی ارس جلفا علاوه‌بر تماشای مناظر طبیعی زیبا و مراتع کوهستانی، از پل‌های تاریخی و کاروانسراهای قدیمی همچون پل خداآفرین و کاروانسرای خواجه نظر هم بازدید کنید.
در آخر هم لازم به ذکر است که فصل‌های بهار و تابستان، بهترین زمان برای سفر به این منطقه هستند؛ زیرا جاده مرزی ارس جلفا و مناطق اطراف آن تحت تاثیر آب و هوای معتدل قرار می‌گیرند و مناظر طبیعی اطراف جاده مرزی ارس به اوج زیبایی خود می‌رسند.
- آدرس جاده مرزی ارس جلفا: استان آذربایجان شرقی، جلفا
آبشار آسیاب خرابه
آبشار آسیاب خرابه یکی از مشهورترین جاهای دیدنی جلفا و منطقه آزاد ارس است. این آبشار که در حدود 30 کیلومتری شرق شهر جلفا و 27 کیلومتری هادیشهر واقع شده، در زمان‌های گذشته به‌دلیل وجود آسیاب‌های متعدد در این منطقه به نام «آسیاب خرابه» شهرت یافت. گویا در گذشته آسیابی در این منطقه وجود داشته است که برای آسیاب گندم‌ها و تبدیل گندم‌ها به آرد مورد استفاده قرار می‌گرفته است. این آسیاب با نیروی حاصل از آب چشمه به گردش در می‌آمد و تاثیر بسزایی در زندگی روزمره اهالی منطقه داشته است.
البته اهالی جلفا این آبشار را در زبان آذری «خارابا دییرمان» یا «کهنه دییرمان» هم می‌خوانند. علت این نام‌گذاری دره‌ای است که آبشار زیبای آسیاب خرابه به آن می‌ریزد. آبشار آسیاب خرابه همان آبشاری است که از چشمه‌ای در کوه کیامکی سرچشمه می‌گیرد و ارتفاع آن به 15 نیز متر می‌رسد.
این آبشار یا همان آب چشمه‌ای که به دره می‌ریزد، در میان سنگ‌هایی پر از بوته‌های خاردار و سبزه قرار گرفته و در پهنای صخره سرازیر می‌شود. اگرچه اکنون از آن آسیاب‌ها فقط خرابه‌ای باقی مانده است، اما همچنان زیبایی طبیعی این مکان برای گردشگران بسیار جذاب و محل تفریح آنان است.
برای دسترسی به این آبشار باید مسیر پیاده‌روی کوتاهی را پس از پارکینگ طی کنید که در طول این مسیر می‌توانید از تماشای مناظر زیبای اطراف آن هم بهره‌مند شوید. ضمنا فراموش نکنید که آبشار آسیاب خرابه در نزدیکی جاذبه‌های گردشگری دیگری همچون کلیسای سنت استپانوس نیز قرار دارد که فرصت بازدید از آن را هم از دست ندهید.
- آدرس آبشار آسیاب خرابه: استان آذربایجان شرقی، ۳۰ کیلومتری شرق جلفا، ۲۲ کیلومتری جاده جلفا به سیه‌رود، جاده فرعی به‌سمت آسیاب خرابه
کلیسای سن استپانوس
کلیسای سن استپانوس یکی از مهم‌ترین بناهای تاریخی و جاهای دیدنی جلفا و ایران است که در نزدیکی شهر جلفا و در فاصله 17 کیلومتری از این شهر قرار دارد. کلیسای سن استپانوس در قرن نهم میلادی ساخته شده و به‌عنوان دومین کلیسای مهم ارامنه در ایران شناخته می‌شود.
سن استپانوس به نام یکی از نخستین شهیدان مسیحیت که توسط یهودیان سنگسار شد، نام‌گذاری شده است. کلیساهای ارمنی به‌دلیل مهاجرت جمعیت زیادی از ارمنی‌ها در طول ادوار مختلف در ایران ساخته شده‌اند؛ مخصوصا از این دست کلیساها در مناطق شمال غربی ایران می‌توان مشاهده کرد که نشان از فعالیت ارمنی‌ها در آن منطقه می‌دهد.
معماری کلیسای سن استپانوس تلفیقی از سبک‌های معماری ارمنی و ایرانی است که شامل برج ناقوس، کلیسای کوچک، نمازخانه اصلی، اجاق دانیال، دیوارهای سنگی حجاری‌شده و گنبد مخروطی می‌شود. همچنین تعدادی آثار هنری زیبا از جمله نقاشی‌های زیبایی از عیسی مسیح (ع) و سن استفان، شهید اول مسیحیت که بر روی دیوارهای کلیسا نصب شده‌اند، توجه بسیاری از گردشگران را به خود جلب می‌کنند.
این بنا در محوطه‌ای سرسبز و محصور در میان کوه‌ها قرار دارد که منظره‌ای زیبا و آرامش‌بخش را برای بازدیدکنندگان و ارمنی‌های ساکن جلفا فراهم می‌کند. علاوه‌بر اهمیت مذهبی، این کلیسا به‌دلیل نزدیکی به رود ارس و دیگر آثار تاریخی منطقه مانند آبشار آسیاب خرابه که پیش‌تر معرفی شد، جزو جاذبه‌های پرطرفدار گردشگری جلفا شمرده می‌شود.
برای دسترسی به این کلیسا، از مسیر جلفا به سمت پلدشت یا همان مرز نوردوز باید حرکت کنید که شرایط جاده‌ای نسبتا مناسبی هم دارد. کلیسای سن استپانوس در سال ۱۳۴۱ هجری شمسی به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
- ساعت بازدید: تمامی روزهای هفته از ساعت 9 الی 19 (در فصل زمستان تا ساعت 17)
- آدرس کلیسای سن استپانوس: استان آذربایجان شرقی، ۱۷ کیلومتری غرب شهر مرزی جلفا به پلدشت، روستای دره‌شام
رود و سد ارس
رود ارس یکی از مهم‌ترین رودهای شمال غربی ایران است که به‌عنوان مرز طبیعی بین ایران و جمهوری آذربایجان در نظر گرفته شده است. این رود از کوه‌های مین‌گول در ترکیه سرچشمه گرفته و پس از عبور از مرزهای ایران و نخجوان، به دریای خزر می‌ریزد. رود ارس علاوه‌بر اهمیت جغرافیایی، از نظر اقتصادی و زیست‌محیطی نیز برای منطقه بسیار حیاتی است. آب این رود در مصارف کشاورزی و تامین آب شرب مناطق اطراف نقش مهمی ایفا می‌کند.
بهتر است بدانید که رود ارس به‌عنوان مرز ایران و شوروی سابق معین شده است و پس از مدتی، مناطقی که از ایران جدا شده بودند، اعلام استقلال کردند. حتی اگر به مناطق آن سوی رود ارس که در کشورهای جمهوری آذربایجان و ارمنستان قرار دارند، خیره شوید، می‌توانید یک خط ریل باقی‌مانده از دوره شوروی را مشاهده کنید. تونل‌های این خط ریل که اکنون متروکه شده‌اند، هنوز هم به همان صورت باقی مانده‌اند. چندین پل آجری شکسته و ناسالم نیز بر روی رود ارس مشاهده می‌شود که برای بسیاری از گردشگران جالب بنظر می‌رسند.
در رابطه با سد ارس نیز لازم است به این موضوع اشاره کنیم که این سد بر روی رود ارس، در فاصله 40 کیلومتری شهر جلفا ساخته شده است. اساسا سد ارس و دریاچه آن برای مدیریت و مهار آب رود ارس و استفاده بهینه از منابع آبی آن ساخته شده و علاوه‌بر تامین آب شرب و کشاورزی، در تولید برق نیز کاربرد دارد. در ضمن این سد یکی از دو سد مشترک ایران و جمهوری آذربایجان است. سد ارس و رود آن به یکی از جاذبه‌های گردشگری اطراف تبریز تبدیل شده‌اند و شما می‌توانید از مشاهده مناظر طبیعی زیبای منطقه و انجام تفریحاتی مانند قایق‌سواری و ماهیگیری لذت ببرید.
- آدرس رود و سد ارس: استان آذربایجان شرقی، ۴۰ کیلومتری شهر جلفا
پارک ملی کنتال
پارک ملی کنتال در استان آذربایجان شرقی و بین نوردوز و جلفا قرار دارد و با مساحتی حدود ۷ هزار هکتار یکی از مهم‌ترین مناطق حفاظت‌شده این منطقه محسوب می‌شود. این پارک ملی به‌دلیل موقعیت جغرافیایی خاص و قرار گرفتن در مرز ایران و جمهوری آذربایجان، به‌عنوان یک منطقه استراتژیک طبیعی و زیست‌محیطی مورد توجه بسیاری قرار گرفته است. پارک ملی کنتال دارای تنوع گیاهی و جانوری گسترده‌ای است و زیستگاه گونه‌های جانوری کمیاب و حفاظت‌شده‌ای مانند قوچ و میش ارمنی و پلنگ ایرانی است.
صرف نظر از ارزش بالای زیست‌محیطی، پارک ملی کنتال به‌دلیل داشتن مناظر طبیعی زیبا و کوهستانی، مقصدی جذاب برای علاقه‌مندان به طبیعت‌گردی و کوهنوردی است. جلوه‌های ژئوپارکی و بقایای سنگ‌های آسیاب های آبی قدیمی توجه بسیاری از بازدیدکنندگان را به خود جلب می‌کنند. شما هم می‌توانید از مسیرهای پیاده‌روی استفاده کرده و در دل طبیعت بکر پارک ملی کنتال غرق لذت شده و شاید هم توانستید در طول مسیر گونه‌های جانوری و گیاهی خاصی مشاهده کردید. با فرا رسیدن فصل بهار، لاله‌های واژگون و رنگارنگ منطقه چهره گشوده و جلوه زیبایی به مطلقه می‌بخشند.
شاید برایتان جالب باشید که به‌دلیل نبود روستا یا دهکده در این منطقه، می‌توانید گوزن‌های بومی کنتال را در کنار چشمه‌ها، آبراهه‌های پرآب و رودخانه ارس مشاهده کنید؛ البته سعی کنید تا به آرامی و از دور نظاره‌گر این حیوانات باشید، زیرا سریعا متوجه شما خواهند شد و پا به فرار می‌گذارند.
این پارک همچنین در مجاورت رودخانه ارس قرار دارد که خود یک جاذبه طبیعی دیگر در منطقه جلفا محسوب می‌شود. ضمنا با توجه به اهمیت پارک ملی کنتال از نظر زیست‌محیطی و گردشگری، حفاظت از این منطقه در دستور کار سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد.
- آدرس پارک ملی کنتال: استان آذربایجان شرقی، شهرستان جلفا، سیه رود
کلیسای چوپان
کلیسای چوپان، که شباهت زیادی به کلیسای سنت استپانوس هم دارد، یکی دیگر از بناهای تاریخی و مذهبی مهم در نزدیکی شهر جلفا است که در ساحل رودخانه ارس قرار دارد. این کلیسا در دوران صفویه و در قرن 16 میلادی برای چوپان‌های ارمنی ساخته شد که در مناطق کوهستانی اطراف این منطقه زندگی می‌کردند؛ از این رو اهالی منطقه، این عبادتگاه را «کلیسای چوپان» نام‌گذاری کرده‌اند، هرچند که برخی از اهالی بومی، این کلیسا را با نام «ناخیرچی» نیز می‌شناسند.
ساختمان کلیسای چوپان از جنس سنگ ساخته شده و معماری آن ترکیبی از سبک ارمنی و ایرانی است. گویا این کلیسا محل عبادت چوپانان ارمنی ساکن روستاهای اطراف دره‌شام بوده است و در سال 1836 میلادی مورد بازسازی و مرمت قرار گرفته است. پلان کلیسا از بیرون به‌صورت مربعی‌شکل و فضای داخلی آن به‌صورت یک صلیب طراحی و ساخته شده است. گنبدی که بر روی کلیسای چوپان قرار دارد، دارای چهار نورگیر در چهار طرف آن است که نور را به داخل کلیسا هدایت می‌کند. ضمنا در محوطه این کلیسا چندین سنگ صلیب وجود داشته که برای محافظت و نگهداری از آن‌ها به موزه شهر تبریز منتقل شده‌اند.
بنای کلیسا به‌دلیل موقعیت دورافتاده خود و نزدیکی به رود ارس، کمتر مورد تخریب و آسیب قرار گرفته است و همچنان به‌عنوان یک بنای تاریخی ارزشمند باقی مانده است. کلیسای چوپان در مه 2008 در فهرست میراث جهانی یونسکو و در اسفند سال 1381 شمسی نیز در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
گردشگران می‌توانند با بازدید از این کلیسا، تاریخ کهن ارامنه و سبک معماری خاص آن دوران را مشاهده کنند. همچنین می‌توان اهمیتی که در آن زمان به این جمعیت می‌داده‌اند را با ساخت کلیسایی برای چوپانان منطقه متوجه شد.
- آدرس کلیسای چوپان: استان آذربایجان شرقی، ۵ کیلومتری غرب جلفا، ساحل رودخانه ارس
مجموعه کردشت
مجموعه تاریخی کردشت در شهرستان جلفا، یکی از ارزشمندترین و زیباترین آثار تاریخی و جاهای دیدنی جلفا و ایران با معماری مثال زدنی ایرانی و یادگاری از دوران صفویه و قاجاریه است. این مجموعه در نزدیکی رودخانه ارس و در فاصله 70 کیلومتری شرق جلفا، در روستای تاریخی کردشت قرار دارد.
مجموعه کردشت شامل بناهای متعددی بالاخص 8 بنای مهم مانند حمام بزرگ و کوچک کردشت، عمارت، مسجد غریب، دیوانخانه، قلعه کردشت (عباس میرزا)، یخچال و پادگان نظامی (ساخلو) است. واضح است که هر کدام از این بخش‌ها از نظر تاریخی و معماری دارای اهمیت ویژه‌ای هستند. قدمت حمام کردشت به دوره صفویه و دوران حکومت شاه عباس بازمی‌گردد و فقط مختص پادشاهان بوده است و از این رو به آن، «حمام خانی» می‌گفته‌اند.
یکی از مهم‌ترین بخش‌های این مجموعه، حمام تاریخی کردشت است که در زمان عباس میرزا و در جریان جنگ‌های ایران و روس ساخته شده است. این حمام با سبک معماری سنتی ایرانی طراحی شده و دارای بخش‌هایی مانند سربینه، گرمخانه، خزینه، شاه‌نشین و تون حمام است. تزئینات داخلی حمام شامل نقوش اسلیمی و آهک‌بری‌های زیبا است که شکوه خاصی به این بنا بخشیده است.
این مجموعه علاوه‌بر ارزش‌های معماری، دارای اهمیت تاریخی نیز است؛ چرا که در دوران حکومت قاجار به‌عنوان یکی از پایگاه‌های نظامی مهم عباس میرزا ولیعهد فتحعلی شاه قاجار شناخته می‌شد. جالب آنکه قدمت مسجد غریب که قدیمی‌ترین بنای این مجموعه است، به دوره زندیه برمی‌گردد و از دیدنی‌ترین بخش‌های آن محسوب می‌شود.
- آدرس مجموعه کردشت: استان آذربایجان شرقی، ۷۰ کیلومتری جلفا، روستای کردشت
حمام تاریخی جلفا
حمام جلفا یکی دیگر از بناهای تاریخی و البته حمام‌های قاجاری است که بر پایه معماری سنتی ایرانی ساخته شده است. اگرچه از تاریخ دقیق ساخت این حمام اطلاعات دقیقی وجود ندارد؛ ولی از آنجایی که سبک معماری آن شبیه به سبک معماری بناهایی است که در دوره قاجار ساخته شده‌اند، احتمال می‌رود که متعلق به همان دوران باشد. به هر صورت آنچه از تحلیل و بررسی‌های معماران و مورخان درباره معماری این حمام برآورد می‌شود، نشانگر قدمت بیش از صد ساله آن است.
حمام تاریخی جلفا در جاده تبریز به جلفا در ناحیه‌ای که کاروان‌های تجاری برای عبور از رودخانه ارس توقف می‌کردند و نیاز به استراحت داشتند بنا شده است. البته صرف نظر از تجار و بازرگانان، کارمندان، کارگران گمرک، نظامیان و مردم ساکن شهر جلفا از آن استفاده می‌کردند.
این حمام که بیشتر در جنگ‌های بین ایران و روسیه مورد استفاده قرار می‌گرفته است، همچون حمام کردشت دارای بخش‌های مختلفی است. حمام تاریخی جلفا شامل سربینه، گرمخانه و چندین اتاق جانبی است که اکنون بخشی از آن به یک موزه کوچک و بخش دیگری نیز به یک قهوه‌خانه سنتی تبدیل شده است. با توجه به استقبال گسترده گردشگران از این حمام تاریخی، طی سال‌های گذشته مرمت‌های قابل توجهی در این سازه انجام شده است.
- آدرس حمام تاریخی جلفا: استان آذربایجان شرقی، منطقه آزاد ارس، جلفا، جنب اداره گمرک
امامزاده سید محمد آقا
امامزاده سید محمد نوجه مهر یکی دیگر از جاذبه‌های مذهبی و جاهای دیدنی جلفا و استان آذربایجان شرقی است. این امامزاده در روستای نوجه مهر واقع شده و مقصد زیارتی بسیاری از مردم محلی و گردشگران علاقه‌مند به مقاصد مذهبی است. امامزاده سید محمد نوجه مهر محل دفن یکی از نوادگان امام موسی کاظم (ع) است.
دسترسی به بارگاه مطهر امامزاده سید محمد آقا از طریق جاده‌ای از شهر جلفا به سمت هادیشهر و در مجاورت رودی است که به رودخانه ارس می‌ریزد. این مسیر همچنین به پایانه مرزی نوردوز منتهی می‌شود و تابلوهای راهنمای امامزاده در این منطقه قابل مشاهده است.
ساختمان این بقعه تاریخی با معماری ساده و سنتی خود، بالاخص آینه‌کاری فضای داخلی بارگاه جلوه‌ای آرامش‌بخش را به بازدیدکنندگان ارائه می‌کند. در محوطه بارگاه امامزاده، امکانات رفاهی مناسبی در نظر گرفته شده است که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- زائرسرای 3 طبقه
- فروشگاه
- سرویس بهداشتی مردانه و زنانه
- پارکینگ
امامزاده سید محمد نوجه مهر از ادوار مختلف تاریخی حفظ شده و به‌عنوان مکانی مقدس و زیارتی در شمال غرب ایران شناخته می‌شود. سالانه بسیاری از زائران اعم از داخلی و خارجی (اهالی نخجوان)، از این مکان بازدید می‌کنند و ضمن زیارت، به یاد پیشوایان مذهبی خود ادای احترام می‌کنند.
از آنجایی که بارگاه امامزاده سید محمد آقا در میان طبیعت زیبای جلفا قرار گرفته است، علاقه‌مندان به طبیعت‌گردی نیز می‌توانند از طبیعت اطراف بهره‌مند شوند. پس اگر قصد دارید تا علاوه‌بر زیارت، از طبیعت بکر و زیبای منطقه بهره ببرید، مکان‌هایی همچون آبشار گل‌آخور در نزدیکی این امامزاده قرار دارند که می‌تواند سفر شما را کامل کند.
- آدرس امامزاده سید محمد آقا: استان آذربایجان شرقی، جلفا، روستای نوجه مهر، جاده ورزقان به نوردوز
پارک ساحلی جلفا و کاروانسرای خواجه نظر
پارک ساحلی جلفا، در کنار رودخانه ارس و نزدیک به مرزهای جمهوری آذربایجان و ارمنستان، در فاصله 5 کیلومتری جلفا، یکی از جاذبه‌های طبیعی و گردشگری منطقه است. این پارک با فضای آرام و مناظر زیبای کوهستانی، محلی مناسب برای تفریح و استراحت را برای گردشگران فراهم آورده است. وجود امکانات رفاهی و تفریحی مانند قایق‌سواری و نقاط مناسب برای پیک‌نیک، تجربه‌ای به یاد ماندنی را برای بازدیدکنندگان به ارمغان می‌آورد. نزدیکی این پارک به سد ارس و پل ضیاءالملک نیز باعث شده تا علاقه‌مندان به ماهیگیری و تفریحات آبی، توجه ویژه‌ای به این منطقه داشته باشند.
در نزدیکی این پارک، کاروانسرای تاریخی خواجه نظر قرار دارد که یکی دیگر از مهم‌ترین بناهای تاریخی جلفا است. این کاروان‌سرا در دوران حکومت صفویان، توسط خواجه نظر، یکی از تجار معروف ارمنی، ساخته شد که بعدها به دستور شاه عباس، به کلانتر ملت ارامنه هم انتخاب شد. کاروانسرای خواجه‌نظر به‌عنوان محل استراحت کاروان‌های تجاری مورد استفاده قرار می‌گرفت.
توجه ویژه شاه عباس صفوی به خواجه نظر به علت نقشی بود که در رشد و ترقی تجارت ایران در این منطقه ایفا می‌کرد؛ حتی برخی از مورخان اظهار داشته‌اند که اصلا دلیل ساخت این کاروان‌سرا همین توجه شاه عباس به خواجه نظر بوده است.
ضمنا شاید برایتان جالب باشد که این کاروان‌سرا، فقط یکی از 999 کاروان‌سرایی است که در دوران حکومت شاه عباس صفوی، پنجمین شاه این سلسله ساخته شده است. معماری این کاروان‌سرا ترکیبی از سبک‌های معماری ایرانی و ارمنی است و نشانگر اهمیت تجاری و فرهنگی منطقه در آن دوره است. بهترین زمان برای بازدید از این جاذبه‌های دیدنی، فصول بهار و تابستان است که طبیعت و آب‌وهوای منطقه در بهترین حالت خود قرار دارد و امکانات گردشگری به‌طور کامل در دسترس هستند.
- آدرس پارک ساحلی جلفا و کاروانسرای خواجه نظر: استان آذربایجان شرقی، جلفا، جاده کلیسا، پارک درنا
پل آهنی و مزار شهدا
یکی دیگر از جاهای دیدنی جلفا و البته تاریخی آن، پل آهنی است که در زمان جنگ جهانی دوم نقش مهمی در انتقال ادوات و مهمات جنگی به شوروی ایفا کرده است. این پل بر روی رود ارس ساخته شده و در آن زمان، نیروهای شوروی برای عبور از این مسیر به ایران هجوم آوردند. سه مرزبان ایرانی به نام‌های «مصیب محمدی»، «سید محمد راثی هاشمی»، و «عبدالله شهریاری» در مقابل حمله دشمن، رشیدانه ایستادگی کردند و جان خود را در این راه فدا نمودند.
لازم به ذکر است که این سه سرباز برای دو روز در مقابل ارتش شوروی مقاومت به خرج دادند و در نهایت هم به شهادت رسیدند. این سه نفر به نماد مقاومت در جلفا شناخته می‌شوند و مزار شهدا در نزدیکی پل آهنی به‌عنوان یادبودی از این شهدا ایجاد شده است.
اما اگر این سوال برایتان پیش آمده که چرا فقط سه نفر از این پل محافظت می‌کردند، دلیل آن روند جنگ جهانی دوم در روزهای پایانی و شکست آلمان‌های نازی و متحدانش است. از آنجایی که ایران در دوره رضا شاه پهلوی و در طول جنگ جهانی دوم، اعلام بی‌طرفی کرده بود، ولی با آلمان رابطه نزدیکی داشت؛ از این رو، متحد هیتلر و دشمن نیروهای شوروی، انگلیسی و آمریکایی که با یکدیگر متحد بودند هم تلقی می‌شد و با اشغال ایران، ارتش از هم فرو پاشیده بود.
با هجوم نیروهای انگلیسی به جنوب ایران و اشغال و غارت منابع ارزشمند ایران، نیروهای شوروی هم تمام سعی خود را کردند تا از رقیب سنتی خود عقب نمانند و به شمال ایران حمله‌ور شدند. اما بهترین راه ورود به ایران از شمال، کجا بود؟ قابل حدس است که همین پل آهنی است که فقط سه سرباز از آن دفاع می‌کردند. پل آهنی جلفا که با عنوان «پل راه‌آهن» نیز شناخته می‌شود، یکی از بهترین مکان‌ها برای آشنایی با تاریخ جنگ جهانی دوم و مقاومت ایرانیان در برابر متجاوزان است.
- آدرس پل آهنی و مزار شهدا: استان آذربایجان شرقی، شهرستان جلفا، در نزدیکی رودخانه ارس و ایستگاه راه‌آهن جلفا
پارک کوهستانی ارس
پارک کوهستانی ارس یکی از جاذبه‌های طبیعی و تفریحی مهم در منطقه جلفا است که در دل طبیعتی زیبا و بکر واقع شده است. این پارک با توجه به موقعیت مکانی خاصی که دارد، در منطقه آزاد ارس و در فاصله نزدیکی به رودخانه ارس، مناظر کوهستانی منحصربه‌فرد و چشم‌نوازی را به بازدیدکنندگان ارائه می‌دهد. از جمله نقاط عطف این پارک، مسیرهای پیاده‌روی، محل‌های پیک‌نیک و چشم‌اندازهایی فوق‌العاده از کوه‌ها و دره‌هاست که آن را به میعادگاهی برای علاقه‌مندان به طبیعت و کوهنوردی تبدیل کرده است. از طرفی این پارک که به آلاچیق‌های چوبی، دریاچه مصنوعی، قفس خرگوش‌ها، زیپ‌لاین و سینمای سه بعدی مجهز است، نهایت رفاه را برای بازدیدکنندگان فراهم آورده است.
ارتفاعات کوهستانی پارک، آب‌وهوای خنکی دارد که مخصوصا در فصول گرم سال گردشگران زیادی را به خود علاقه‌مند می‌کنند. همچنین درختان سرسبز و پوشش گیاهی متنوع این پارک، فضایی دلپذیر برای استراحت و تفریح فراهم می‌آورد. این پارک به‌دلیل موقعیت استراتژیکش در کنار رودخانه ارس و نزدیکی به مرزهای کشور، از اهمیت تاریخی و جغرافیایی ویژه‌ای نیز برخوردار است. بازدید از پارک کوهستانی ارس که در فاصله 4 کیلومتری از مرکز شهر جلفا قرار دارد، دسترسی به سایر جذبه‌های گردشگری جلفا را سهولت می‌بخشد.
- آدرس پارک کوهستانی ارس: آذربایجان شرقی، منطقه آزاد ارس، جلفا، نزدیکی رودخانه ارس، حوالی مرزهای شمالی ایران، 4 کیلومتری مرکز شهر جلفا
آبشار ماهاران
آبشار ماهاران، یکی از جاهای دیدنی جلفا و استان آذربایجان شرقی است که در منطقه حفاظت شده کیامکی و روستای قشلاق واقع شده است. این آبشار در دامنه‌های شمالی کیامکی داغ و در جنوب شرقی لیوارجان واقع در کوه‌های مرزی ایران و جمهوری آذربایجان قرار دارد.
آبشار ماهاران که ارتفاع آن به 15 متر هم می‌رسد، با طبیعتی بکر و چشم‌اندازهای خیره‌کننده، یک مقصد طبیعت‌گردی فوق‌العاده در جلفا به‌شمار می‌رود. آبشار ماهاران با جریان آب زلال و خنک خود در فصول مختلف سال جذابیت زیادی برای بازدیدکنندگان ایجاد می‌کند؛ مخصوصا در فصول بهار و تابستان که طبیعت اطراف آن سرسبز و دلنشین می‌شود، خیل زیادی از طبیعت‌گردان به این آبشار هجوم می‌آورند.
آب این آبشار حدودا ۱۵ متری به درون دره‌ه‌ای عمیق و زیبا بنام دره ماهاران می‌ریزد و مناظر حیرت‌آوری از بالای آن می‌توان مشاهده کرد. کوهستان‌های اطراف آن چشم‌اندازهای غیرقابل توصیفی را برای عکاسی، پیاده‌روی و کوهنوردی فراهم کرده است.
دسترسی به این آبشار از طریق جاده جلفا–سیه‌رود امکان‌پذیر است و بازدید از آن نیازمند مقداری پیاده‌روی است که خود فرصتی برای لذت بردن از طبیعت پیرامون فراهم می‌آورد. از طرفی آبشار ماهاران به‌دلیل نزدیکی به رود ارس و آثار تاریخی متعدد، مانند کلیساهای سن استپانوس و چوپان و بازارچه مرزی جلفا، مورد توجه بسیاری از گردشگران قرار گرفته است.
- آدرس آبشار ماهاران: استان آذربایجان شرقی، جلفا، منطقه حفاظت شده کیامکی، روستای قشلاق
پل ضیاءالملک
پل ضیاءالملک در حدود 6 کیلومتری غرب شهر جلفا و بر روی رودخانه مرزی ارس قرار دارد. این پل یکی از قدیمی‌ترین بناهای تاریخی این منطقه است و به دوران اورارتوها برمی‌گردد. پل ضیاءالملک در زمان شاه عباس صفوی بازسازی شده و از آن زمان به‌عنوان یکی از آثار ارزشمند دوره صفویه شناخته می‌شود. نام این پل به‌دلیل تلاش‌های ضیاءالملک نخجوانی، وزیر دوره سلجوقی که در قرن پنجم هجری به بازسازی آن پرداخت، بر روی آن نهاده شده است.
پل ضیاءالملک در طول تاریخ بارها تخریب و بازسازی شده و شاهد رویدادهای تاریخی مهمی مانند عبور لشکرکشی‌های تیمور لنگ و شاهان صفوی از این مسیر بوده است. ارتفاع پایه‌های جنوبی پل ضیاءالملک از سطح رودخانه حدود ۱۰ متر، قطر آن‌ها ۶.۵ متر و ارتفاع برج‌های آن به ۲۰ متر می‌رسد.
از ویژگی‌های معماری این پل، استفاده از بلوک‌های سنگی مکعبی هم‌اندازه است که جلوه خاصی به آن می‌بخشد. در حال حاضر، تنها بخشی از پایه‌های پل که یک دیوار بلند و شبیه به ستون است، در خاک ایران باقی مانده است. پروفسور ولفرام کلایس بر این باور است که این پل قدیمی‌ترین پل ساخته‌شده در ایران است.
پل ضیاءالملک صرف نظر از آنکه یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های تاریخی جلفا محسوب می‌شود، با قرار گرفتن در نزدیکی کاروانسرای خواجه نظر، اهمیت گردشگری آن دوچندان شده است. این پل که به‌عنوان یکی از اولین جاذبه‌های مسیر تاریخی ارس شناخته می‌شود، همواره مورد توجه بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی بوده است؛ لازم به ذکر است که اکنون پس از گذشت سالیان دراز، این پل به‌عنوان یک نقطه تاریخی ارزشمند در تاریخ ایران و نخجوان باقی مانده است. پل ضیاءالملک در تاریخ 10 دی 1381 با شماره 6673 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
- آدرس پل ضیاءالملک: استان آذربایجان شرقی، ۶ کیلومتری غرب جلفا، مجاورت پاسگاه مرزی عباسی
روستای اشتبین
روستای اشتبین، یکی از زیباترین و تاریخی‌ترین روستاهای استان آذربایجان شرقی، در شهرستان جلفا و در نزدیکی رودخانه ارس واقع شده است. این روستا با معماری پلکانی و تاریخی خود، از جمله روستاهای با اهمیت گردشگری منطقه محسوب می‌شود. خانه‌های قدیمی اشتبین با استفاده از مصالح بومی مانند سنگ و چوب ساخته شده‌اند و معماری آن‌ها به‌گونه‌ای است که نمای خانه‌های بالاتر بر روی سقف خانه‌های پایین‌تر قرار گرفته‌اند؛ کسانی که به ماسوله سفر کرده‌اند یا تصاویری از این روستا مشاهده کرده‌اند، قطعا با این سبک معماری آشنا هستند.
روستای اشتبین علاوه‌بر معماری خاص، به داشتن طبیعت بکر و آب و هوای مطبوع نیز مشهور است. باغ‌های میوه متنوع از جمله گردو، سیب، و زردآلو و همچنین کوه‌ها و رودخانه‌هایی که اطراف روستا را احاطه کرده‌اند، به جذابیت‌های طبیعی این منطقه افزوده‌اند. این روستا همچنین زادگاه هنرمندان و نویسندگان مشهوری همچون «میرزا فتحعلی آخوندزاده» است که نقش مهمی در ادبیات و فرهنگ ایران داشته است.
اشتبین به‌عنوان یک منطقه گردشگری طبیعی و تاریخی نمونه، به گردشگران امکان تجربه تماشا مناظر زیبا و قدم زدن در طبیعت و فرهنگ بومی منطقه را می‌دهد. روستای اشتبین در تاریخ 17 خرداد سال 1379 هجری شمسی با شماره 2692 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
- آدرس روستای اشتبین: استان آذربایجان شرقی، شهرستان جلفا، توابع بخش سیه‌رود و دهستان نوجه‌مهر
روستای دوزال
روستای دوزال، دیگر روستای توریستی آذربایجان شرقی و از جاهای دیدنی جلفا است که در نزدیکی رود ارس و مرز کشور ارمنستان، درست در بخش سیه‌رود جلفا قرار دارد. اول از همه بهتر است، این را بدانید که این روستا از نظر تاریخی و فرهنگی اهمیت زیادی دارد. دوزال به‌دلیل داشتن آثار تاریخی متعدد و مناظر طبیعی زیبا، یکی از جاذبه‌های گردشگری شهرستان جلفا به‌شمار می‌آید. از مهم‌ترین بناهای تاریخی این روستا می‌توان به برج دوزال اشاره کرد که مقبره‌ای منسوب به امامزاده شعیب است. این مقبره بنابر اظهارات خادمان آن، محل دفن فرزند امام موسی کاظم، یعنی برادر امام رضا علیهم‌السلام است.
این برج هشت‌ضلعی با معماری زیبای دوره ایلخانی در اواخر قرن هفتم هجری، بر روی قاعده‌ای سنگی ساخته شده در هر ضلع آن می‌توان طاق‌نمایی بلند با طاق جناغی مشاهده کرد. برج دوزال دارای تزئینات معرق‌کاری در حاشیه‌های بنا است که با کاشی‌های لاجوردی و فیروزه‌ای است که زیبایی آن را دوچندان می‌کند. گویا در بخش غربی این برج، اتاقی وجود دارد که به مسجد قدیمی دوزال متصل می‌شود و از طریق آن می‌توان به زیرزمین و محل اصلی مقبره وارد شد.
این روستا همچنین در گذشته اقامتگاه زمستانی بایندر بیگ، حاکم دیزمار بوده و به‌دلیل قرارگیری در منطقه‌ای سرسبز و خوش‌آب‌وهوا، مورد توجه گردشگران است. جمعیت روستای دوزال طبق سرشماری سال ۱۳۸۵، حدود ۴۹۶ نفر بوده که نشان از یک جامعه محلی کوچک، اما پر جمعیت نسبت به دیگر روستاهای این شهرستان دارد.
در بازدید از روستای دوزال، علاوه‌بر برج دوزال، می‌توان از سایر امامزاده‌های قدیمی موجود در روستا نیز بازدید کرد. بهترین زمان برای سفر به این روستا، فصول بهار و تابستان است، زمانی که طبیعت سرسبز منطقه به اوج زیبایی خود می‌رسد. روستای دوزال در آبان ماه سال 1362 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
- آدرس روستای دوزال: استان آذربایجان شرقی، شهرستان جلفا، روستای دوزال
مراکز خرید
اما همیشه یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی هر شهر و روستایی، مراکز خرید مدرن و بازارچه‌های قدیمی آن هستند. گردشگران می‌توانند بازارگردی را با خرید سوغاتی‌های آن شهر یا تست خوراکی‌ها و غذاهای محلی آن تنوع قابل توجهی ببخشند. در واقع این مراکز خرید با افتتاح منطقه آزاد ارس و ورود کالاهای برند خارجی رونق چشم‌گیری داشتند.
حتی بسیاری از گردشگران می‌توانند با مراجعه به مراکز خرید جلفا کالاهای کمیاب و ارزشمند را با قیمت کمتری نسبت به شهر و روستاهای دیگر خریداری کنند. از جمله کالاهای مصرفی پرطرفدار بازارهای جلفا می‌توان به خوراک، پوشاک، لوازم خانگی و مبلمان اشاره کرد. در ادامه لیستی از مهم‌ترین مراکز خرید شهرستان جلفا را با ذکر آدرس برای شما آورده‌ایم:
| مرکز خرید | آدرس |
| مرکز تجاری ستارخان | شهرستان جلفا، جاده کلیسا، نرسیده به پارک کوهستانی ارس |
| مشاهیر آذربایجان | شهرستان جلفا، 5 کیلومتری جاده مرند-جلفا، منطقه شکار ممنوع یکانات، در مجاورت کارخانه آمیکو |
| بازارچه مرزی روس | شهرستان جلفا، میدان عاشورا، بلوار امام صادق، خیابان گمرک |
| سهند | شهرستان جلفا، جاده جلفا به پلدشت، نرسیده به پارک کوهستانی ارس |
| لاچین سنتر | شهرستان جلفا، جاده جلفا به پلدشت، درست نرسیده به پارک کوهستانی ارس |
| آنالند | شهرستان جلفا، مسیر جاده کلیسای سنت استپانوس |
| آراز | شهرستان جلفا، بلوار امام صادق، نرسیده به میدان گمرک |
| سیتی سنتر جلفا | شهرستان جلفا، بلوار امام صادق، نرسیده به میدان گمرک |
| ابریشم | شهرستان جلفا، امیرالمومنین، نظامی شاهمار، منطقه شکار ممنوع یکانات |
بازارچه مرزی جلفا
بازارچه مرزی جلفا در کنار رودخانه ارس در شهرستان جلفا، درست در مرز ایران با جمهوری خودمختار نخجوان قرار دارد و در سال 1373 شروع به فعالیت کرد. هم‌اکنون با گذشت سالیان متمادی، این بازارچه مرزی به یکی از بازارهای پر رونق استان آذربایجان شرقی و صد البته یکی از جاهای دیدنی پرطرفدار جلفا تبدیل شده است.
این تغییر، زمانی اتفاق افتاد که جلفا به منطقه آزاد ارس تغییر ماهیت داد و سبب رشد و گسترش تجارت در شمال غرب ایران شد. شما می‌توانید با بازدید از بازارچه مرزی جلفا، انواع لوازم خانگی، مواد خوراکی، پوشاک، وسایل ورزشی، تجهیزات سفر و هر آنچه تصور می‌کنید را خریداری کنید.
- آدرس بازارچه مرزی جلفا: استان آذربایجان شرقی، جلفا، خیابان گمرک، بازارچه مشترک مرزی جلفا
جلفا؛ شهری تاریخی آمیخته با زیبایی‌های طبیعی
اگرچه در ابتدا شهر جلفا را به‌عنوان یک شهر تاریخی به شما معرفی کردیم، ولی به‌‌مرور متوجه شدید که این شهر را می‌توان از جوانب دیگر هم ایده‌آل دانست. شهر جلفا که در مرز ایران و جمهوری آذربایجان قرار دارد، از طبیعت بی‌نظیر منطقه بهره برده و جریان داشتن رودخانه ارس در نزدیکی این شهر نیز بر گیرایی طبیعت آن افزوده است. از طرفی در این شهر کلیساهای تاریخی و بارگاه امامزاده‌هایی وجود دارند که برای پیروان دین مسیحیت و اسلام بالاخص ارامنه و شیعیان حائز اهمیت هستند.
ضمنا لازم به ذکر است که در صورتی که تمایل داشتید که پا را فراتر از مرزها گذاشته و وارد نخجوان شوید، می‌توانید با همراه داشتن پاسپورت (حداقل 6 ماه) و ویزا اقدام کنید. در آخر نیز مانند همیشه نظر خود را درباره شهر توریستی جلفا با ما به اشتراک بگذارید.
سوالات متداول
ثبت دیدگاه اولین نفر باشید که نظر می‌دهید.