تپه سیلک کجاست؟ | ردپایی از تمدن در تاریخ باستان کاشان
نسا پاکباز اگر اهل گشت و گذار در سایت‌های تاریخی و تماشای آثار باستانی باشید، حتما تپه سیلک کاشان را می‌شناسید یا حداقل نام آن را شنیده‌اید. تپه سیلک کاشان یکی از جذاب‌ترین مناطق تاریخی و خصوصا باستانی ایران است. در این منطقه تاریخی، سازه‌ها و نشانه‌های فرهنگی جذابی وجود دارد که آن را خاص و منحصر به فرد می‌کند و با ما در خصوص گذشته‌ی بشری سخن می‌گوید. برای آشنایی و سفر به این تپه تاریخی با ما همراه باشید.
تپه سیلک کجاست؟
چنان که مشخص است تپه سیلک در استان اصفهان و شهر کاشان قرار دارد. اگر بخواهیم آدرس را دقیق‌تر عنوان کنیم باید بگوییم این سایت تاریخی در خیابان امیرکبیر، خیابان امیرالمؤمنین، انتهای ذوالفقار دهم، پایگاه میراث فرهنگی سیلک واقع شده است. در حقیقت تپه باستانی سیلک در جنوب غربی کاشان و در سمت راست جاده کاشان به فین که خیابان امیرکبیر باشد، قرار دارد.
مسیر دسترسی به تپه سیلک
خب تپه سیلک در مسیر خیابان امیر کبیر یعنی جاده کاشان به فین قرار دارد. اگر از هر جهتی خود را به این جاده برسانید می‌توانید به تپه سیلک برسید. از سمت تهران به کاشان، باید به بزرگراه خلیج فارس بروید و به سمت بلوار امام رضا برانید. در آزادراه تهران قم و سپس خیابان امیرکبیر مسیر را ادامه بدهید تا به بلوار امام رضا برسید. در آخر از سمت بلوار امیرالمؤمنین به تپه‌های سیلک کاشان می‌رسید.
اگر بخواهید از طریق خرید بلیط هواپیما سفر کنید، باید بلیط هواپیما کاشان را تهیه کرده و هواپیماهای عازم این فرودگاه را بیابید. از آن جایی که کاشان شهر کوچکی است، تعداد پروازهای آن کم است. اما به هر حال گزینه خوبی هست. فرودگاه کاشان دوازده کیلومتر با تپه‌های سیلک فاصله دارد که باید برای رسیدن به آن از تاکسی استفاده کنید. علاوه بر این‌ها می‌توانید با قطار نیز به کاشان سفر کنید. اگر از تهران، مشهد، بندرعباس، یزد، شیراز یا اصفهان راه می‌افتید می‌توانید به قطار هم فکر کنید.
تاریخچه تپه سیلک
تاریخچه تپه سیلک به هشت هزار سال پیش باز می‌گردد که این خود نشان‌دهنده‌ی وجد شواهد هنری، صنعتی و… از سال‌های بسیار دور است. کشف سفال‌های ابتدایی و سفال‌های پیچیده‌تر، دوک ریسندگی، ابزارهای فلزی و… از این ناحیه نشانه تمدن‌های متنوع و سفر تاریخی جذایی در تپه سیلک است.
در حقیقت تپه سیلک اعصار مختلف نوسنگی، مس، سنگ، شهرنشینی و… را به خود دیده است. بنابراین تپه سیلک هزاران سال شاهد تغییر و تحول تمدن بشری و رشد انسان‌ها بوده است. طبق یافته‌های باستان‌شناسان تپه سیلک باقی‌مانده‌ای از قدیمی‌ترین زیگورات جهان است. حدود یک صد سال پیش بود که بر اثر سیل این شهر باستانی سر برآورد. همین امر باعث شد که بسیاری از آثار باستانی در این تپه باستانی به غارت برود.
در سال‌های ۱۳۱۲، ۱۳۱۲، ۱۳۱۶ طی دفعات مختلف تپه سیلک توسط شرق‌شناسان فرانسوی کاوش شد و در نهایت کتابی سه جلدی از این ناحیه به زبان فرانسوی به نگارش درآمد و چاپ شد. بعد از این ماجرا تا سال‌ها شاهد بی‌توجهی به تپه سیلک هستیم. تا این که در سال ۱۳۸۰ هیئتی جدید برای کاوش در تپه سیلک تشکیل شد و سرپرست آن نیز دکتر صادق ملک شهمیرزادی بود. حاصل کاوش این هیئت نیز بسیار مهم بود و باعث کشف قدیمی‌ترین زیگورات بشری شد. نتیجه این تحقیق نیز در شش مجلد کتاب چاپ شد.
علت نام گذاری تپه سیلک
اطلاعات دقیقی در خصوص علت نام‌گذاری این ناحیه در دست نداریم. گمانه‌زنی‌های مختلفی در خصوص این نام‌گذاری وجود دارد. یکی از مواردی که ممکن است بتوانیم به آن تکیه کنیم آن است که در قدیم به پیاله، سیاله گفته می‌شده است. در این ناحیه نیز پیاله ساخته می‌شد. در نتیجه سیاله نام داشته و به مرور هم به سیلک تغییر پیدا کرده است.
دوره های تاریخی تپه سیلک
چنان که عنوان کردیم تپه سیلک طی سال‌های دراز بشر را به اشکال مختلف به خود دیده است. باستان‌شناسان با توجه به یافته‌های این تپه‌ها شش دوره فرهنگی برای تپه سیلک قائل شده‌اند. در ادامه به این شش دوره اشاره خواهیم کرد.
دوره اول
دوره اول تاریخی تپه سیلک به هشت هزار سال پیش برمی‌گردد و تا هفت هزار و سیصد سال پی ادامه پیدا می‌کند. اولین قدم‌ها برای کشاورزی، دامداری و ساخت تمدن اولیه در این سال‌ها برداشته شده است و آثار آن در بین اشیای باقی‌مانده دیده می‌شود.
دوره دوم
در ۷۲۰۰ سال پیش تا ۶۷۰۰ سال پیش تپه‌های سیلک فضای تاریخی شگفت انگیزی را تجربه کرده است. در این دوره دیگ برای پخت غذا یافت شده است. این نشان‌دهنده میزان سطح بالای تمدن و پیشرفت آن دوره است . از دیگر اکتشافات این دوره سردوک‌ها است که در صنعت نخریسی استفاده می‌شود. گل‌های این دوره به رنگ قرمز است. گویا در آن‌ها از انار نیز استفاده شده است. دیدن این آثار و آشنایی با آن‌ها بسیار جذاب است و به اطلاعات ما در حوزه تاریخ یاری می‌کند.
دوره سوم
۶۲۰۰ تا ۵۳۰۰ سال پیش را می‌توان دوره دیگری از گذشت تمدن فرهنگی سیلک دانست. در این دوره چرخ سفالگری اختراع شده است و با اختراع آن سفال ها تزیینی‌تر و زیباتر شده است. این پیشه سفالگری برای تجارت مورد نیاز بوده است و آن‌ها را صادر کرده است.
در این دوره تجارت در تمدن سیلک رو به افزایش گذاشت. حضور ژتون‌هایی در راستای تجارت در این دوره نیز نشانه‌ای از بهبود اقتصاد در تمدن آن دوره است.
دوره چهارم
این دوره از ۵۳۰۰ سال پیش تا ۴۹۰۰ سال پیش شروع می‌شود. در این دوره تجارت در تپه سیلک رو به فزونی گذاشته است. با زیاد شدن تجارت یک جانشینی زیادتر شد و به مرور زمان تپه سیلک کاشان؛ سفری کوتاه به تاریخ باستان را برای انسان متصور ساخت. در این دوره برخی از الواح گلی و نوشته‌های مختلف بر روی الواح زیادتر شد و در نتیجه این افزایش سطح دانش نیز بهبود یافت. با کمال تعجب زیورآلات لب نیز در همین دوره ارزشی دیگر پیدا کرد و در کنار سفال از دیگر جذابیت‌ها و نوآوری‌های دیگر این دوره گردید.
دوره پنجم
در این دوره از تاریخ ما با خشک سالی به عنوان مشکلی بزرگ برای نابودی فرهنگ یک جانشینی مواجه هستیم و باعث می‌شود تا چندی نتوانیم اطلاعات معتبری از ساکنان این تمدن داشته باشیم. ادامه زیست تپه سیلک کاشان؛ از ۳۶۰۰ تا ۳۰۰۰ سال پیش دوباره رونق می‌گیرد. این رونق حاصل حضور قومی است که آن‌ها را آریایی به شمار می‌آوریم.
از جمله نشانه‌های این دوره آریایی حضور سفال خاکستری به عنوان نشانه‌ای از زیست این قوم در تپه سیلک هست. نکته دارای اهمیت در مورد این دوره آن است که بسیاری از آثار باستانی این دوره نابود شده و دسته‌ای که مانده نیز در زمان‌های قدیم گویی به سرقت رفته است.
دوره ششم
این دوره را می‌توان آخرین دوره اسکان ساکنان سیلک در این تپه به شمار آورد. بازه تاریخی مد نظر در دوره ششم را می‌توان از ۳۰۰۰تا ۲۷۰۰ سال قبل تخمین زد. پس از گذر این زمان افراد زیسته از این تپه کوچ کرده و به بخش‌های دیگر کاشان می‌روند. ظروف در این دوره به مرور زمان دارای لوله می‌شوند و شکل‌های متناسب با فرهنگ آریایی در این دوره رو به افزایش می‌رود. برای نمونه به نقش شیرو و خورشید و… می‌توان اشاره کرد.
بخش زیادی از اطلاعات موجود این دوره حاصل کاوش ۲۱۷ گور است که تنها ۷۰ عدد از آن‌ها از سلامتی کامل برخوردار است. از جمله نوآوری‌های تاریخی دیگر این دوره نیز وجود دارد باید به ایجاد سفال‌های منقوش در این بازه زمانی اشاره نمود. که خود نیز نمودی از شکوفایی تمدن آریایی می‌باشد.
بهترین زمان بازدید از تپه سیلک کاشان
بهترین زمان در میان فصل‌ها برای رفتن به سیلک کاشان برای بازدید را می‌توان تابستان و پاییز به شمار آورد. در این زمان توریست‌ها می‌توانند در کنار بازدید از تپه سیلک برای گلاب گیری کاشان نیز اقدام کنند و شادی سفر را دوچندان کنند.
زمان و ساعت مجاز برای بازدید تپه سیلک از ساعت ۹صبح تا ساعت ۱۷ به صورت همه روزه از سوی میراث فرهنگی اعلام شده است. توصیه می‌شود برای رفتن سمت صبح را انتخاب کنید تا بیشتر بتوانید از زیبایی و عظمت این فضای تاریخی استفاده کنید و لذت ببرید.
قیمت موجود برای حضور در محیط تاریخی سیلک در سال ۱۴۰۱ برای هر ایرانی ۱۰ هزار تومان و برای هر غیر ایرانی در حدود ۱۰۰ هزار تومان بوده است که به احتمال زیاد با گذر سالیان این قیمت دستخوش تغییراتی شده است اما با وجود این تغییرات باز هم برای دیدن این شگفتی تاریخی هر مبلغی می‌ارزد.
امکانات رفاهی تپه سیلک
تپه سیلک کاشان؛ سفری کوتاه به تاریخ باستان است که امکانات آینده را نیز برای شما در دسترس قرار داده است. برای نمونه هتل‌هایی بسیار زیبا و راحت در حوالی این محل تاریخی قرار دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به هتل‌سرای کاسیان، خانه ایران، هتل سنتی نگین و دیگر هتل‌ها اشاره نمود که اقامتی آسان را برای گردشگران محقق می‌سازد.
برای شیرین شدن سفر نباید از رستوران‌های زیبای نزدیک سیلک و کاشان غافل شد. رستوران اکرمی، پیانو و البرز از جمله این رستوران‌هاست که برای آسایش هرچه بیشتر توریست در نزدیکی این فضای تاریخی قرار گرفته است.
جاهای دیدنی نزدیک به تپه سیلک کاشان
بخش مهمی از دیدنی‌های اطراف تپه سیلک را می‌توان نتیجه و نمودی از فرهنگ آریایی آن دوره به حساب آورد. باید گفت بسیاری از اجناس تاریخی این مکان باستانی هنوز هم به درستی کشف نشده است. در نتیجه باید پذیرفت یکی از جذاب‌ترین یا اصلا جذاب‌ترین جاذبه در اطراف سیلک ردپای فرهنگ آریایی در اطراف تپه سیلک است.
حمام فین کاشان
شاید بیان این حقیقت تلخ باشد که حمام فین اثری تاریخی به شمار می آید. این حمام از نظر کاشی‌کاری و ساخت دارای ارزش تاریخی است و بسیار زیبا است و می‌توان از دل آن به معماری یک دوره تاریخی پی برد، اما تلخی ماجرا آن جاست که تاریخی بودن حمام فین به همین جا ختم نمی‌شود. گویی خون امیر کبیر هنوز در این حمام جاری است و می‌توان درد را از تک تک کاشی‌های این مکان تاریخی احساس نمود.
باغ فین کاشان
باغ فین کاشان جبرانی برای از بین بردن تلخی دیدار حمام فین است. این اثر معماری آنقدر دارای اهمیت و ارزش بوده است که یونسکو آن را به عنوان یک اثر مهم تاریخی ثبت بین المللی کرده است. حضور درختان سر به فلک کشیده و کوتاه و بلند زیبایی دو چندانی به این معماری داده است . تکمیل کننده این هنر جاری بودن آب در میان جوی است که با صدای آب آن می‌توان آرامشی دوچندان را تجربه کرد.
موزه ملی کاشان
در آخر باغ فین به موزه ملی کاشان می‌رسیم. این موزه بسیار مهم در سه بخش باستان شناسی و مردم شناسی و صنایع دستی تقسیم پذیر است. بسیاری از آثار باستانی موجود در این موزه نیز از حفاری‌های سیلک و مهارلو و… به دست آمده است. صنایع دستی و مردم شناسی این موزه نیز سیر تحول تاریخی صنایع دستی و مردم این ناحیه را به نمایش می‌گذارد.
کوشک صفوی
کوشک صفوی یا همان عمارت شترگلوی صفوی از ساخته های دوره صفویه است. دستور ساخت این عمارت را شاه عباس اول صفوی به خاک کاشان آقا خضر نهاوندی داده است. این عمارت در سراسر خود جریان آب را جای داده و تجلی آینه گونه‌ای را به عمارت داده است.
توصیه‌هایی برای بازدید از تپه سیلک
برای رفتن به این مکان قطعا باید وسایلی را همراه داشته باشید. در ابتدا حضور کرم ضد آفتاب مورد نیاز است. این کرم از آن جهت دارای اهمیت است که تپه سیلک چندان دارای دار و درخت نیست و تابش آفتاب می‌تواند باعث سوختگی شود.
توصیه می‌شود برای رفتن به این مکان باستانی با همراهی تور لیدر یه این مکان بروید تا بهتر بتوانید با تاریخچه آثار تاریخی سیلک ارتباط بیابید. توصیه نهایی آن که یا جمعیت بروید تا هم بیشتر به شما خوش بگذرد و هم بتوانید اطلاعات هم را افزایش داده و به یکدیگر یاری رسانید.
سخن پایانی
تپه سیلک مکانی دیدنی برای بازدید است و باید در حفظ و حراست و آشنایی با آن کوشا بود. از جانب دیگر این اثر به عنوان حلقه ای از تمدن ما و واسطه ای برای شناخت این تمدن دارای اهمیت بسیار است. پس باید در شناخت و حفظ و معرفی هرچه بهتر آن کوشید.
سوالات متداول
ثبت دیدگاه اولین نفر باشید که نظر می‌دهید.