کاخ خورشید کلات مشهد کجاست؟

ایران کشوری تاریخی و با قدمت است که به هر گوشۀ آن سرک بکشی برگ‌های مختلفی از کتاب تاریخ را در آن می‌بینی. قسمت شمال شرقی ایران مرکز حکمرانی یکی از سلسله‌های پرقدرت دوران یعنی افشاریان بوده، افشاریان با نادرشاه بزرگ به اوج قدرت و کشورگشایی می‌رسند. نادر شاه که بیشتر در میدان جنگ بود از ابتدای حکومتش دستور به ساخت بنایی در شهر کلات را داد که ساخت آن تا پایان عمر او ادامه داشت و البته نیمه کاره رها شد. اگر قصد تهیه پرواز مشهد و سفر به مشهد را دارید حتما با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.

دربارۀ کاخ خورشید که یکی از جاهای دیدنی مشهد است روایات متعددی وجود دارد. این بنای تاریخی شکوهمند که یکی از معدود آثار به‌جا مانده از افشاریان است، خیلی کم مورد توجه قرار گرفته،با خرید بلیط هواپیما می توانید برای دیدن این جاذبه سفر کنید. پته در ادامه درباره کاخ خورشید و روایات آن بیشتر توضیح می‌دهد.

عمارت خورشید تلفیقی از معماری هند و ایران (کاخ نادر شاه کجاست)

نادرشاه پس از فتح هند، عده‌ای از معماران و سنگ‌تراشان هندی را به ایران آورد و از آن‌ها برای ساخت عمارت خورشید بهره برد. نمای بیرونی این بنا، نقاشی‌هایی از میوه‌های گرمسیری و طوطی دارد و با تراش‌‌هایی که متعلق به معماری هند است جلوه‌ای از هند را به تصویر می‌کشد اما هرچه بیشتر به تماشای عمارت بپردازی معماری ایرانی بیش از پیش روبروی چشمتان قرار می‌گیرد. وقتی وارد مجموعه کاخ خورشید می‌شوید، ردیف درختان چناری را می‌بینید که فضای بسیار دلنشینی را فراهم کرده پس از گذر از میان درختان سر به فلک کشیده، بنای کاخ خورشید را می‌بینید که در مرکز باغ قرار گرفته است.

بنای کاخ خورشید شامل سه طبقه است که از یک ورودی 8 ضلعی وارد عمارت می‌شوید. در هنگام گذر از ورودی با نقاشی‌های زیبا، طلاکاری و نقوش هندسی تزئیین شده روبرو می‌شوید. قسمت داخلی عمارت 12 اتاق وجود دارد که هرکدام از اتاق‌ها گچ‌بری‌های مخصوص خود را دارد در هر کدام از اتاق‌ها نیز نقاشی‌هایی از شاهزادگان افشاری به چشم می‌خورد.

حالا نوبت به آن رسیده بیشتر راجع‌به خود بنا و کلیات سازه صحبت کنیم. همانطور که پیشتر ذکر شد این عمارت شامل سه طبقه است. طبقه زیر همکف که بیشتر شبیه زندانی تاریک و مخوف است، البته این طبقه می‌تواند جایگاهی برای نگه‌داری غنایم و جواهرات قیمتی نیز باشد. طبقه همکف که که حدود یک و نیم متر از سطح باغ ارتفاع دارد با پنج پله شما به محوطۀ داخلی عمارت می‌رسید. در این طبقه قطعا حیرت زده خواهید شد. زیبایی نقوش و طلاکاری‌ها چشم هر بیننده‌ای را مبهوت می‌کند.

طبقه بالایی که با میل‌های خیاری شکل به جای گنبد بنا قرار گرفته در قسمت بیرونی در بعضی میل‌ها فضای خالی‌ای مشاهده می‌شود که برای تامین نور داخل به این شکل ساخته شده‌اند. گچ‌بری‌های سر ستون این میل‌ها کامل نشده که این موضوع یکی از نشانه‌های ناتمام ماندن کاخ خورشید است. در قسمت داخلی طبقه بالایی دورتادور سورۀ نبأ نوشته شده است. برای رسیدن به طبقه بالا پله‌های بسیار کوچکی از جرز دیوارها درست شده که به سختی می‌‌توان از آن‌ها بالا رفت.

موقعیت استراتژیک کلات نادری

شهر کلات در مرز ایران و ترکمستان و در 145 کیلومتری شمال مشهد درمیان کوه‌های هزارمسجد قرار دارد. موقعیت جغرافیایی آن با دخالت عوارض طبیعی زمین، مثل کوه‌ها و تپه ماهورها خیلی خاص و نفوذ ناپذیر شده. این حصار طبیعی دور این منطقه باعث شده که حکام منطقه تقریبا با خیالی آسوده به حکومت بپردازند زیرا که خیالشان از موقعیتشان راحت است.

تیمور لنگ برای فتح این شهر 14 بار تلاش کرده و هر 14 بار هم شکست خورده. همۀ این عوامل دست به دست هم داده که نادر شاه افشار دستور به ساخت کاخی به اسم خورشید را بدهد. خورشید نام یکی از همسرهای نادرشاه افشار بوده که احتمالا محبوبیت بسیاری نزد او داشته.

پیشنهاد می کنیم بخوانید:

جاهای تفریحی مشهد؛ هیجان در سفری زیارتی سیاحتی

دلیل ساخت  عمارت خورشید

تمامی نکاتی که دربارۀ این عمارت بیان می‌شود اکثرا بر اساس مستندات باستان‌شناسی و مشاهده بنا به دست آمده. همانطور که می‌دانید نادرشاه با لشگرکشی به هند دو جواهر ارزشمند کوه نور و دریای نور را به غنیمت گرفت. این دو جواهر پس از بازگشت نادر به ایران احتیاج به مأمنی برای نگهداری داشتند. موقعیت کاخ خورشید می‌توانست محل مناسبی برای نگهداری این دو جواهر باشد. عده‌ای معتقدند که نادرشاه از کاخ خورشید برای نگهداری کوه نور و دریای نور استفاده کرده. نادرشاه در سال 1151 هجری قمری دستور به ساخت عمارت خورشید را داد و تا پایان دوران حکومتش ساخت این بنا به طول انجامید.

نادرشاه در اواخر عمرش مردی تندخو و بسیار بداخلاق شده بود که همۀ اطرافیانش از دست وی به ستوه آمده بودند. به خاطر همین موضوع در سال 1160 به طور ناگهانی به قتل رسید. عده‌ای معتقدند که نادرشاه این عمارت را برای آرامگاه خودش ساخته اما به دلیل مرگ او کار ساخت این عمارت نیمه تمام ماند.

شرایط بازدید کاخ خورشید

شما قادرید با پرداخت ورودی‌ای با مبلغ اندک ۵ هزار تومان وارد کاخ خورشید شوید و از جای جای این بنای زیبا و تاریخی دیدن کنید. در حال حاضر شما می‎توانید بین ساعات هشت صبح تا هشت شب بازدید خود را از این کاخ بااهمیت انجام دهید. بد نیست بگوییم که کاخ خورشید در خیابان امام خمینی شهر کلات قرار گرفته است و از دور نیز نمایان است.

موزه کاخ خورشید

علاوه بر فضای داخلی خود کاخ، در زیرزمین این کاخ فضایی تعبیه شده است که امروزه از آن به عنوان موزه مردم‌شناسی کلات استفاده می‌شود. این موزه بیشتر از ۲۷۰ متر مربع وسعت دارد و در خود اشیا و سازه‌های بسیار جذابی را جا داده است. در این فضا الگوهایی از نحوه زندگی، مشاغل، حرفه‌ها، سنت‌ها و… در شهر کلات ترسیم شده است. شما می‌توانید با تماشای این موزه نه تنها به سبک زندگی مردم کلات بلکه تا حد بسیار زیاد به سبک زندگی مردم خراسان بزرگ نیز پی ببرید.

دیدنی های اطراف کاخ خورشید

در شهر کلات علاوه سازه خاص و جذاب کاخ خورشید، سازه‌های دیگری نیز وجود دارد که جاذبه‌های گردشگری این شهر هستند. با تماشای این بنا است که می‌توان به قدمت تاریخی و غنای فرهنگی این ناحیه پی برد و هر چه بیشتر با سنت و آداب و رسوم رایج در این نواحی از خراسان آشنا شد. در ادامه بد نیست که به چند مورد از دیدنی‌های اطراف کاخ خورشید نیز اشاره کنیم تا بتوانیم دید بهتری نسبت به شهر کلات بیابیم.

بند نادری

یکی از عجیب‌ترین نقاطی که در شهر کلات وجود دارد، بند نادرس است. این سد، بندی است که در دوران سلجوقی در این ناحیه ساخته شده است. حال اگر بپرسید پس چرا نام آن نادری است باید بگوییم این به آن دلیل بوده که پس از این مدت زمان، نادرشاه افشار این سد را بازسازی و بهره‌برداری کرد. این سد بسیار محکم و بزرگ بوده و در طول زمان خود را حفظ کرده است تا امروز ما شاهد زیبایی آن باشیم. بهتر است بدانید که این بند چهار کیلومتر با کاخ فاصله دارد و محدودیت به خصوصی برای بازدید نخواهد داشت.

آدرس: ۴ کیلومتر بعد از شهر کلات

کتیبه نادری

در دل کوه‌های کلات نادری می‌توانید به یک کتیبه حجاری شده برسید که بسیار جذاب و خاص است. این کتیبه را می‌توان یکی از مهم‌ترین میراث دوران افشاریه دانست. بر روی این کتیبه ۲۴ بیت شعر سنگ‌نگاری شده است. جالب است بدانید که چهار بیت اول آن فارسی و الباقی ترکی هستند. اگر به تاریخ و اشیای تاریخی علاقه‌مند هستید می‌توانید به تماشای این کتیبه بروید. این بنا نیز بیرون از شهر کلات است و حدود یک کیلومتر با کاخ فاصله دارد.

آدرس: استان خراسان رضوی، جاده کلات

مسجد کبود گنبد کلات

این مسجد بسیار به کاخ خورشید نزدیک است و باز هم بنایی که پیش از دوره نادر شاه یعنی در دوره سلجوقی ساخته شده است. در ادامه نیز توسط نادرشاه افشار بازسازی می‌شود تا بیش از پیش مورد کاربری شهروندان کلات باشد. این مسجد امروزه نیز همچنان به عنوان مسجد جامع شهر استفاده می‌شود. معماری این بنا مانند بسیاری از مساجد در ایران، یک هشتی، چند ایوان و یک شبستان بزرگ دارد. لازم به ذکر است که در ساعات برگزاری نماز و در طول روز می‌توان از این مسجد دیدن کرد و محدودیتی برای ورود ندارد.

آدرس: شهرستان کلات، خیابان امام خمینی

دربند ارغونشاه کلات

دو راه برای رسیدن به شهر کلات وجود دارد. در مسیر اول با عبور از یک تونل به شهر خواهید رسید. اما اگر بخواهید از مسیر دوم استفاده کنید،‌ اولین اثر تاریخی‌ای که با آن مواجه خواهید شد، دربند ارغونشاه یا دروازه ارغونشاه خواهد بود. این بنا در حقیقت دروازه شهر کلات بوده است و با استفاده از ورود و خروج‌های شهر کنترل می‌شده است.

با تماشای این بنا می‌توانید در دنیای خیال به چند سال پیش سفر کنید. این دربند ۲۰۰ متر با کتیبه نادری فاصله دارد که حدود یک کیلومتر با کاخ نیز فاصله خواهد گرفت. شما می‌توانید بدون پرداخت هزینه و محدودیت به خصوصی از این دربند دیدن کنید.

آدرس: شهرستان کلات، ۲۰۰ متری کتیبه نادری

سخن پایانی

این کاخ، عمارت، اقامگاه یا آرامگاه بنایی بسیار زیبا و چشم‌نواز است که دیدن آن بسیار توصیه می‌شود. اما اینکه کاربری بنا برای چه چیزی بوده همگی در حد حدس و گمان است. قوی‌ترین فرضیه این است که نادرشاه افشار دستور به ساخت عمارت خورشید را برای کاربری مقبره داده و دلیل اینکه این بنا را مقبره می‌دانند این است که مقبره‌های با این شکل و شمایل با فاصله زمانی کمی از این منطقه پیدا شده‌اند. یکی دیگر از دلایل مقبره بودن این سازه، نوشتن سوره نبأ بر دیوارۀ بالایی کاخ است، البته می‌توان چنین فرض کرد که نادر پس از فتح هند و آوردن غنیمت‌های ارزشمند به این فکر افتاده که می‌‌تواند از موقعیت این بنا برای حفظ این جواهرات ارزشمند هم استفاده کند.

سوالات متداول