راهنمای کامل سفر به بازار بزرگ تهران هم فال و هم تماشا

چه ساکن شهر تهران باشید، چه مسافری که نام بازار بزرگ تهران را بارها شنیده باشد، این بازار یکی از مهم‌ترین و پرطرفدارترین مکان‌هایی است که باید از آن بازدید کنید. بازار بزرگ تهران برای تمامی اقشار جامعه اعم از ثروتمند، متوسط و فقیر، پیر و جوان، مرد و زن می‌تواند به‌عنوان محلی برای رفع نیاز باشد. بازاری که از شیر مرغ تا جان آدمیزاد در آن پیدا می‌شود، اکنون به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین و جامع‌ترین بازارهای ایران محسوب می‌شود.

بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی که به خرید بلیط هواپیما تهران به این شهر سفر می‌کنند، حتما یک بار از این بازار بازدید و خرید می‌کنند. در دوره‌ای که بازار مراکز خرید لوکس و جامع داغ است و بسیاری برای خریدهای خود به این هایپرمارکت‌ها مراجعه می‌کنند، بازار بزرگ تهران که یادگار قاجار است، هنوز هم به کار خود ادامه می‌دهد. اگر قصد دارید تا با بازار تهران که مرکز خریدی قدیمی با پاساژهای چند طبقه جدید است، بیشتر آشنا شوید در ادامه با ما در پته همراه شوید.

تاریخچه بازار بزرگ تهران

برای بررسی تاریخچه بازار بزرگ تهران باید به سه دوره تاریخی پیش از انقلاب اسلامی بازگشت، هرچند هنوز هم بین زمان دقیق تاسیس بازار بزرگ تهران اختلاف‌نظرهایی وجود دارد. اگرچه بازار امروزی تهران که با لقب بازار بزرگ تهران شناخته می‌شود، متعلق به دوره قاجاریه است، ولی بسیاری بر این باورند که موسس اصلی بازار تهران شاه طهماسب صفوی است. شاه طهماسب صفوی یکی از مهم‌ترین شاهان ایرانی است که تهران امروزی به همت وی به شکوه کنونی رسیده است، وگرنه تهران روستایی در اطراف شهر ری بیش نبود.

در بخشی از سفرنامه جهانگرد معروف انگلیسی، «سر توماس هربرت» درباره بازاری سخن گفته است که در سال 1108 هجری قمری در تهران وجود داشته است؛ اما بنابر روایتی که جناب سر توماس هربرت در سفرنامه نقل کرده است، این بازار در آن دوره روباز بوده است و بعدها در دوره ناصرالدین شاه قاجار این بازار مسقف شده است. ضمنا بهتر است بدانید که بازار بین‌الحرمین تهران در دوره محمدشاه قاجار، بازار کفاش‌ها و سرای امیر در دوره ناصرالدین شاه قاجار بنا شده‌اند.

دلیل نسبت دادن این بازار به دوره صفویه به واسطه علاقه‌ای است که شاه طهماسب صفوی به روستای تهران داشته است. شاه طهماسب صفوی به واسطه وجود آرامگاه جد بزرگوارش «سید حمزة بن موسی» در روستای تهران حوالی شهر ری، دستور ساخت حصاری در اطراف تهران را صادر کرده است. این حصار شامل چهار دروازه می‌شده است که به دروازه‌های قزوین، شمیران، عبدالعظیم و دولاب خوانده می‌شدند. این چهار دروازه تا دوره قاجار هنوز پایدار بودند، ولی در دوره پهلوی دستور تخریب حصار با هدف گسترش شهر تهران صادر گردید.

پیشنهاد می کنیم بخوانید:

برج آزادی تهران | نمادی استوار در معماری ایران

اما قبل از آن با روی کار آمدن آقا محمدخان قاجار و فروپاشی زندیه، دوره قاجاریه آغاز شد و تهران به‌عنوان پایتخت ایران انتخاب شد.  آقا محمدخان قاجار که توجه ویژه‌ای به شهر تهران داشت، دستور بازسازی دالان‌ها و حجره‌های بازار تهران را صادر کرد. به تدریج بازار تهران با پیشرفت قابل توجهی همراه شد و بسیاری از مردم تهران به خرید و فروش در این بازار روی آوردند. شروع پروسه ساخت بازار بین‌الحرمین از همان دوران آقا محمدخان آغاز گردید، ولی بخش‌های دیگر این بازار حاصل اقداماتی است که در دوره فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه قاجار انجام گردید.

فتحعلی شاه در دوران حکومت خود، یک مسجد با نام خود در این بازار ساخت و بازار اصلی را تا مسجد جامع امتداد داد. از طرفی در دوره همین شاه، بازار از جهت غرب و شمال غرب با اضافه شدن بازارهای مروی، چهارسوق بزرگ و کوچک و بازار چهل تن گسترش یافت.

از طرفی ناصرالدین شاه علاوه‌بر ساماندهی ورودی‌های بازار تهران، یک ورودی اصلی را به این بازار اضافه کرد که به بازار بزرگ شهرت یافت. ساخت بازار کفاش‌ها، بازار امیر و سرای امیر همگی در دوره ناصرالدین شاه به بازار تهران اضافه شدند. بازارچه‌های معیر و قوام‌الدوله که برگرفته از نام وزرای قاجار هستند نیز در همین دوران در اطراف این بازار ساخته شدند. بخش‌های مهمی از بازار تهران شامل بازار کفاشان، بازار چهار سوق بزرگ و کوچک، بازار زرگرها، بازار عباس‌آباد، بازار آهنگران و بازار مسگران از دوره قاجار به این بازار اضافه شدند.

پیشنهاد می کنیم بخوانید:

بازدید از بهترین پارک های اصفهان | تجربه ای در شهر گنبدهای فیروزه‌ای

بازار بزرگ تهران در دوره مشروطیت و کودتای 28 مرداد، نشان داد که علاوه‌بر اهمیت اقتصادی می‌تواند در تحولات سیاسی و اجتماعی و بهبود اوضاع نابسامان کشور نقش پررنگی را در اوضاع کشور ایفا کند. مردم در دوران مشروطیت همراه با بازاریان در مسجد امام که در آن زمان مسجد شاه یا فتحعلی شاه نام داشت، تحصن کردند. بازاریان حتی در دوره‌ای که مردم بر علیه پهلوی دوم قیام کرده بودند نیز به مردم پیوستند و به‌وضوح می‌توان ردپای مردم را در دوران مختلف در کوچه بازار تهران مشاهده کرد.

بعضی از بخش‌های بزرگ تهران به مرور و طی گذران دوران ارزش خود را از دست دادند که از جمله این بخش‌ها می‌توان به بازار زرگرها، بازار توتون فروش‌ها و بازار حلبی‌سازها اشاره کرد. هم‌اکنون نیز سه کاروانسرای تاریخی از جمله کاروانسرای گلشن شکن در بازار وجود دارند که به‌عوان مغازه مورد استفاده قرار می‌گیرند. بیشتر بخش‌های بازار تهران که نسبت به دیگر بخش‌های تهران جدیدتر هستند، حاصل اقداماتی است که در دوره پهلوی صورت گرفته است؛ این اقدامات به مرور ساختار و کارکردهای سنتی، فرهنگی و اجتماعی این بازار را کاهش دادند.

بازار بزرگ تهران کجاست؟

بازار بزرگ تهران یکی از قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین بازارهای ایران است که در منطقه 12 شهر تهران قرار دارد. این بازار از شمال به خیابان 15 خرداد، از غرب به خیابان خیام، از جنوب به خیابان مولوی و از شرق به خیابان مصطفی خمینی منتهی می‌شود. این خیابان‌ها در تقاطع با میدان محمدیه، چهارراه مولوی و چهارراه سیروس قرار گرفته‌‌اند. مساحت این بازار بیش از 1 کیلومتر مربع برآورد شده است و شامل بناهایی قدیمی از دوره قاجاریه و پهلوی می‌شود.

آدرس بازار بزرگ تهران: استان تهران، شهر تهران، میدان 15 خرداد، بازار بزرگ تهران

ساعات کاری بازار بزرگ تهران

به‌طورکلی ساعات کاری بازار تهران در روزهای شنبه تا چهارشنبه از ساعت 8:30 صبح آغاز می‌شود و تا ساعت 17 عصر به اتمام می‌رسد و بازار به مرور تعطیل می‌شود؛ البته مغازه‌های خارج از بازار و بعضی پاساژهای داخل بازار تا ساعت 20 به کار خود ادامه می‌دهند.

در روزهای پنج‌شنبه فروشگاه‌های داخل بازار فقط تا ساعت 14 باز هستند و این در حالی است که فروشگاه‌های خارج از بازار تا ساعت 17 به کار خود ادامه می‌دهند.

پیشنهاد می کنیم بخوانید:

بام تهران کجاست؟ | آشنایی با امکانات و تفریحات بام

ضمنا بازار تهران در روزهای جمعه و تعطیلات رسمی تقویم شمسی بسته است و فقط بعضی پاساژهای واقع در خیابان اصلی بازار در این روزها باز هستند. بهترین زمان برای بازدید از بازار تهران، اوایل صبح است که بازار خلوت‌تر و آب و هوا خنک است.

مسیرهای دسترسی به بازار بزرگ تهران

با اینکه شهر تهران از وسعت زیادی برخوردار است و ترافیک غیرقابل تحمل آن، دسترسی به نقاط مهم شهر را محدود کرده است، ولی برای دسترسی به بازار بزرگ تهران چندین روش وجود دارد. در واقع شما برای رفتن به بازار تهران مجبور به انتخاب یک گزینه مشخص نیستید و بنابر نیاز و ارجحیت، می‌توانید از خودروی شخصی، تاکسی، اتوبوس و مترو استفاده کنید. در ادامه چگونگی دسترسی به بازار بزرگ تهران از طریق مترو، تاکسی و اتوبوس بی‌آرتی را آورده‌ایم:

دسترسی به بازار بزرگ تهران با استفاده از مترو

برای دسترسی به بازار بزرگ تهران از طریق مترو باید از خط 1 متروی تهران یا همان خط تجریش- کهریزک در ایستگاه 15 خرداد پیاده شوید. شما همچنین می‌توانید با استفاده از نقشه مترو تهران از دیگر خطوط مترو، راه خود را به خط 1 مترو تهران و ایستگاه 15 خرداد پیدا کنید. از ایستگاه پانزده خرداد تا بازار بزرگ تهران فاصله چندانی وجود ندارد و شما می‌توانید با پیاده‌روی به این بازار برسید. برای بازگشت از این بازار می‌توانید از همین ایستگاه مترو برای رفتن به محل زندگی خود استفاده کنید.

دسترسی به بازار بزرگ تهران با استفاده از تاکسی

برای دسترسی به بازار بزرگ تهران می‌توانید سوار تاکسی‌های بازاری شوید که در آزادی و صادقیه منتظر مسافر هستند. برای بازگشت از بازار تهران می‌توانید از طریق تاکسی‌های آزادی و صادقیه که از مسیر بازار می‌گذرند، اقدام کنید. شما همچنین می‌توانید با استفاده از تاکسی‌های خطی میدان انقلاب، فاطمی و آزادی به مقصد چهارراه گلوبندک در نزدیکی بازار تهران حرکت کنید.

پیشنهاد می کنیم بخوانید:

برج میلاد تهران | نماد پیشرفت و شکوه شهر در قرن معاصر

دسترسی به بازار بزرگ تهران با بی‌آرتی

برای دسترسی به بازار بزرگ تهران می‌توانید از طریق اتوبوس‌های بی‌آرتی استفاده کنید که از پایانه آزادی-خاوران حرکت می‌کنند و باید در ایستگاه چهارراه مولوی از اتوبوس پیاده شوید. راه دیگری که در مقابل شماست استفاده از اتوبوس‌های خط تجریش-راه‌آهن است. برای این کار باید در ایستگاه منیریه یا امام خمینی از اتوبوس پیاده شوید و در ادامه با استفاده از تاکسی یا اتوبوس بی‌آرتی خود را به خیابان 15 خرداد برسانید.

دسترسی به بازار بزرگ تهران با خودروی شخصی

راه دیگری که برای دسترسی به بازار بزرگ تهران وجود دارد، استفاده از خودروی شخصی است که برای مسافران لازمه داشتن مجوز ورود به طرح ترافیک است؛ زیرا باید از خیابان‌های مولوی، پانزده خرداد و مصطفی خمینی گذر کنید و در غیر این صورت خودروی خود را در یکی از پارکینگ‌های توقیف خودروی تهران پیدا می‌کنید. از طرفی به دلیل عدم وجود پارکینگ در اطراف بازار بزرگ تهران، باید خودروی خود را در یکی از کوچه پس کوچه‌های تهران پارک کنید.

راهنمای خرید از بازار بزرگ تهران

بازار بزرگ تهران را می‌توان قلب تپنده شهر تهران و به‌عنوان قدیمی‌ترین مرکز خرید شهر تهران به‌شمار آورد که نیاز تمامی افراد را از کوچک و بزرگ برطرف می‌کند. یکی از مشکلاتی که مسافران یا شهروندان تهران با آن مواجه می‌شوند، عدم یافتن مغازه‌ها و حجره‌هایی است که قصد خرید از آن‌ها را دارند. در واقع بزرگی بازار تهران سبب ایجاد چنین مشکلی شده است و اگر افراد با این بازار آشنایی لازم را نداشته باشند با این قبیل مشکلات مواجه می‌شوند. هر کدام از بخش‌های بازار تهران مختص به گروه خاصی از فروشندگان کالا و ارائه خدمات است؛ از این رو در ادامه با استفاده از نقشه بازار بزرگ تهران شما می‌توانید راه خود را در این بازار پیدا کنید.

نقشه بازار بزرگ تهران

نقشه بازار بزرگ تهران را در زیر مشاهده می‌کنید که از چهار جهت با خیابان‌های پانزده خرداد، خیام، مولوی و مصطفی خمینی احاطه شده است:

نقشه صنوف بازار تهران

نقشه اصناف بازار تهران را در زیر مشاهده می‌کنید و با استفاده از جزئیاتی که درباره اصناف ذکر می‌شود، می‌توانید مغازه‌هایی که کالاهای مورد نیاز شما را می‌فروشند را شناسایی کنید:

خرید لوازم آرایشی و بهداشتی و مواد غذایی: برای خرید لوازم آرایشی و بهداشتی و خرید مواد غذایی و خوراکی می‌توانید سری به کوچه‌بازار مروی بزنید تا دیگر سردرگم در این بازار بیهوده نچرخید. پاساژهای شمس و صدف نیز برای خرید لوازم آرایشی و بهداشتی توصیه می‌شوند.

خرید کفش و چرم: برای خرید بهترین کفش‌های ایرانی و خارجی می‌توانید به بازار کفاش‌ها مراجعه کنید. کوچه سید ولی برای خرید کفش و چرم و پاساژ منوچهرخانی واقع در کوچه‌ای با همین نام برای خرید صندل، کفش و چرم محل‌های مناسبی هستند.

خرید آجیل و خشکبار: برای خرید انواع خشکبار، شکلات و آبنبات می‌توانید به بازار چهل تن و بازار آهنگران مراجعه کنید. چهارسوق بزرگ و سرای دالان دراز از دیگر مراکز خرید آجیل و خشکبار هستند.

خرید طلا، جواهر و بدلیجات: راسته اصلی بازار و راسته زرگرها برا خرید و فروش طلا و جواهرات پیشنهاد می‌شوند که نسبت به سایر طلافروشان اجرت کمتری دریافت می‌کنند. بازار سلطانی نیز به‌عنوان مرکز خرید بدلیجات نام برده می‌شود.

خرید لوازم خیاطی، کیف و چمدان: برای خرید لوازم خیاطی یا خرازی و خرید کیف و چمدان می‌توانید سری به سرای مشیر خلوت بزنید. بسیاری از مغازه‌های سرای مشیر عمده فروش هستند و شما می‌توانید در کوتاهترین زمان ممکن، لوازم و کالاهای مورد نیاز خود را به‌صورت عمده یا تک خریداری کنید. خیابان پانزده خرداد و خیابان خیام به‌عنوان مرکز خرید وسایل خیاطی و قاب‌سازی نشانه می‌شوند.

خرید پوشاک و شال و روسری: خرید لباس از سرای ملی و بازار کویتی‌ها و به‌طورکلی برای خرید پوشاک می‌توانید به جنوب مسجد امام خمینی پایین‌تر از بین‌الحرمین مراجعه کنید. برای خرید شال و روسری نیز بازارهای بین‌الحرمین، سلطانی و راسته جعفری پیشنهاد می‌شود. کوچه‌های هفت تن و حمال تن و بازار مسگرها دیگر محل‌هایی هستند که می‌توانید برای خرید پوشاک به آن‌ها مراجعه کنید.

خرید لباس زیر و جوراب: کوچه مزینی و کوچه رضایی برای خرید لباس زیر و جوراب شناخته می‌شوند.

خرید لوازم‌خانگی: بازار کفاش‌ها، بازار سید اسماعیل و بازار حاجب‌الدوله به‌عنوان مرکز خرید لوازم خانگی بین مردم تهران جا افتاده‌اند. تیمچه حاجب‌الدوله جنب مسجد جامع قرار دارد و معماری آن منحصربه‌فرد است.

خرید فرش و تابلو فرش: در انتهای جنوبی بازار کفاش‌ها و شمال پاچنارها و سرای بوعلی می‌توانید بازار فرش و تابلو فرش را پیدا کنید.

خرید لوازم‌التحریر: برای خرید لوازم‌التحریر باید به مغازه‌های اطراف مسجد جامع تهران و شمال سرای قزوینی‌ها مراجعه کنید. البته در بازار بین‌الحرمین نیز می‌توانید این اقلام را پیدا کنید. بازار بین‌الحرمین را می‌توان یکی از اصلی‌ترین بازارهای لوازم‌التحریر شهر تهران به‌شمار آورد. ضمنا لوازم‌التحریر ضروری برای تحصیل در این بازار نسبت به سایر فروشگاه‌های لوازم‌التحریر شهر تهران قیمت مناسب‌تری دارند.

خرید نخ و ابزار بزازی: برای خرید نخ و ابزار بزازی می‌توانید به خیابان خیام مراجعه کنید.

خرید پارچه: سرای امیرکبیر و بازار عباس‌آباد مرکز خرید پارچه هستند.

خرید لوازم پلاستیکی: خرید لوازم پلاستیکی اعم از مشما و ظروف پلاستیکی می‌توانید به انتهای شرقی بازار، نرسیده به بازار سید اسماعیل مراجعه کنید.

خرید ظرف و ظروف آشپزخانه: تیمچه حاجب‌الدوله برای خرید ظرف و ظروف آشپزخانه بالاخص برای خرید جهیزیه عروس پیشنهاد می‌شود.

خرید عطر و ادکلن: بازار مسجد جامع

خرید لوستر: شمال خیابان 15 خرداد

خرید یراق آلات: جنب بازار فراش باشی

خرید حلبی و گالوانیزه: خیابان شهید مصطفی خمینی

خرید محصولات مواد غذایی: دروازه محمدیه واقع در جنوب خیابان خیام

خرید گونی: بازار گونی‌فروش‌ها در بازار تهران

عطاری: پله نوروزخان

تنباکو و دخانیات: کوچه احمدی واقع در بازار حضرتی

پاساژهای بازار بزرگ تهران

بازار بزرگ تهران علاوه‌بر مغازه‌های بافت قدیمی و جدید آن، دارای چندین پاساژ نوساز و قدیم است که خرید را برای مردم تهران و مسافران این شهر آسان‌تر کرده است. برخی از افراد ترجیح می‌دهند تا در عوض گردش در کوچه‌بازارهای تهران، سریعا خود را به مراکز خرید تهران برسانند تا از سردرگمی در بازار بزرگ تهران در امان باشند. در ادامه مهم‌ترین پاساژهای بزرگ تهران را به شما معرفی می‌کنیم و اطلاعاتی درباره این پاساژها ارائه می‌کنیم تا نسبت به نیاز خود به این پاساژها مراجعه کنید:

پاساژ چهارسوق

پاساژ چهارسوق شامل دو پاساژ چهارسوق بزرگ و کوچک می‌شود و در خیابان بازار مسگرها قرار گرفت است. پاساژ چهارسوق به‌ عنوان مرکز خرید انواع کالا اعم از پوشاک مردانه و زنانه، عطر و ادکلن، کیف، کف و کلاه شناخته می‌شود. این پاساژ همچنین در مسیر دسترسی به تالار الماس و شمس‌العماره قرار دارد و رستوران شرف‌الاسلامی که در نزدیکی این پاساژ قرار دارد در بازار تهران معروف است. بسیاری از بازدیدکنندگان پاساژ چهارسوق از پاساژ حکیم هاشمی و آرامگاه لطفعلی‌خان زند که در اطراف این پاساژ قرار دارند نیز بازدید می‌کنند.

پاساژ رضا

پاساژ رضا یکی از بازارهای نوساز بازار تهران است که در سال 1380 شمسی با زیربنای 10 هزار متر مربع در 5 طبقه ساخته شد. پاساژ رضا با حدود 600 واحد تجاری در این مرکز خرید در خیابان 15 خرداد ساخته شده است. بعدها این بازار به‌دلیل نزدیکی به بازار بزرگ تهران به بازار کویتی‌ها شهرت یافت. شما می‌توانید برای خرید پوشاک، کیف و کفش، لوازم خانگی و ورزشی، لوازم آرایشی و بهداشتی و انواع بدلیجات به این پاساژ مراجعه کنید.

بسیاری از کارگاه‌های تولیدی ایران در این پاساژ حجره‌ای به خود اختصاص داده‌اند و به‌صورت مستقیم کالاهای خود را با قیمتی مناسب به فروش می‌رسانند. همچنین به علت وجود فروشگاه‌هایی بعضا زنانه، این پاساژ میان خانم‌های تهران محبوب شده است.

پاساژ قائم

در کوچه عباس‌آباد واقع در بازار عباس‌آباد پاساژ دیگری بنام پاساژ قائم وجود دارد که فروشگاه‌های این پاساژ متمرکز بر فروش پارچه، لباس مردانه و زنانه هستند. این پاساژ از ساعت 10 صبح تا 10 شب باز است.

پاساژ مریم

پاساژ مریم یکی دیگر از پاساژهای بازار بزرگ تهران واقع در بازار کفاش‌ها است که فروشگاه‌های آن به فروش انواع پوشاک، پارچه، حوله و روتختی می‌پردازند.

پاساژ مریم به‌دلیل موقعیت مکانی و قرار گرفتن در بازار کفاش‌ها، به‌عنوان یکی از پرطرفدارترین پاساژهای تهران به‌شمار می‌رود و قیمت مناسب فروشگاه‌های این پاساژ مزید بر علت محبوبیت این پاساژ شده است. پاساژ مریم از ساعت 9 صبح تا 7 شب باز است و محل دقیق آن در بازار کفاش‌ها، خیابان کیلویی است.

کارکردهای بازار تهران

به‌طورکلی بازار تهران شامل چهار کارکرد اصلی می‌شود که در ادامه به آن می‌پردازیم:

• کارکرد اقتصادی: اساسا شاید مهم‌ترین کارکرد تهران را بتوان بعد اقتصادی آن دانست که در واقع گردش مالی حاصل از خرید و فروش در این بازار است.
• کارکرد سیاسی: بازار بزرگ تهران بارها در طول تاریخ نقش مهمی را در تاریخ ایران داشته است؛ در دوره قاجاریه و در تشویش پیروزی مشروطیت بازاریان در کنار مردم بر علیه اوضاع نابسامان کشور در مسجد فتحعلی شاه قاجار تحصن کردند. در دوره حکومت پهلوی دوم نیز در کودتای 28 مرداد 1332 شمسی، اهالی کسبه و مردم در کنار دولت مصدق ایستادند که در نهایت کودتا با پیروزی برای شاه و انگلیسی‌ها همراه شد.
• کارکرد اجتماعی–فرهنگی: به‌دلیل ساختار و معماری بازار تهران که بخش زیادی از آن در دوره قاجار طراحی شده است، فرهنگ غنی ایرانی را می‌توان به وضوح مشاهده کرد. علاوه‌براین وجود بخش‌‌های مختلف این بازار باعث شده است که اهالی کسبه به واسطه شغل مشترک و مکمل با یکدیگر ارتباط کاری داشته باشند. مردم تهران و گردشگرانی که برای خرید و گردش در کوچه‌بازار تهران به این بازار مراجعه می‌کنند نیز سبب نزدیک شدن اقشار مختلف جامعه به یکدیگر می‌شود.
• کارکرد مذهبی: اهالی کسبه در بازار بزرگ تهران به واسطه ارتباط نزدیکی که با روحانیت جامعه داشته‌اند، خمس و زکات خود را به ارگان مربوطه پرداخت می‌کردند. مزید بر این مورد، با ساخت مساجد در بازار و اطراف بازار از جمله بازار فتحعلی شاه قاجار و مدارس ساخته شده در اطراف بازار، ارتباط بین جامعه و مذهب افزایش یافته است. برای مثال در ایام محرم هر سال در بازار تهران بازاریان و مردم شهر، اقدام به پخش غذاهای نذری می‌کرده‌اند. از جمله غذاهایی که در این بازار پخش شده است، سیب زمینی پخته با نان و گلپر است. مراسم حلواپزان که در روز تاسوعا در چهارراه گلوبندک نزدیک به بازار تهران برگزار می‌شود نیز در نوع خود جالب است.

معماری و ساختار بازار تهران

بازار بزرگ تهران همانند دیگر بازارهای قدیمی کشور ایران از طاق‌های ضربی، گنبد، راهروهای متعدد باریک و شیب‌دار تشکیل شده است و در گذر زمان دچار تغییراتی شده است. بسیاری از بخش‌های قدیمی بازار تهران در دوره پهلوی بازسازی گردید، ولی هنوز هم بخش‌هایی از این بازار دست‌نخورده باقی مانده‌اند و بافت سنتی خود را حفظ کرده‌اند. در واقع بازسازی بازار تهران در نوع خود اقدامی مثبت است، ولی این کار باید به‌گونه‌ای انجام شود که با بافت سنتی این بازار تطابق داشته باشد و اصالت خود را حفظ کند. طاق‌های ضربی و برخی گنبدهای این بازار که نمای بسیار زیبایی دارند، قدیمی و سنتی هستند؛ اوج هنرنمایی معماران این طاق‌ها و گنبدها را می‌توان در روزنه‌ها و حفره‌هایی مشاهده کرد که سبب گردش هوا و تهویه طبیعی آب و هوا می‌شوند.

بازار تهران کنونی دارای مساحتی بیش از 100 هکتار است که با بازاری که از ابتدا در دوره صفوی ساخته شد، تفاوت چشم‌گیری دارد؛ در واقع بسیاری از بخش‌های این بازار در دوران قاجاریه ساخته شد و در دوره پهلوی بخش‌های قدیمی بازار، بازسازی و بخش‌هایی هم به این بازار افزوده شد. البته با تمام این تفاسیر نمی‌توان سبک معماری بخش‌های مختلف این بازار را به‌طور کامل به یک دوره خاص نسبت داد؛ ولی بخش‌های زیادی از بازار تهران از سبک معماری تهرانی پیروی می‌کنند. متاسفانه بخش‌های جدید و بازسازی شده این بازار فاقد هیچگونه معماری خاصی هستند و صرفا با استفاده از مصالح ساختمانی بازسازی شده‌اند. در دوره ناصرالدین شاه قاجار بخش‌های جدید این بازار جهت جلوگیری از گرمای شدید آب و هوای شهر در تابستان، مسقف شدند و بخش‌هایی جهت ارائه خدمات به تدریج به این بازار اضافه شدند:

• مسجد
• حسینیه
• حمام
• قهوه‌خانه
• زورخانه
• سقاخانه

راسته‌های بازار تهران به مرور به این بازار اضافه شدند که هر کدام مختص به فروش یک کالای به‌خصوص است. این بخش‌ها که هر کدام به تکیه، مسجد و حمام مجهز بودند، برای برگزاری اعیاد و مراسمات مذهبی محل تجمع کسبه و مردم بودند. در این بین حتی رقابت سنگینی بین این راسته‌ها شکل گرفت که در نوع خودش جالب بود. معماری سنتی بازار بزرگ تهران شامل دو راسته مهم می‌شود که در محل تقاطع این دو راسته، چهارسوق بزرگ قرار دارد.

محورهای شمالی، جنوبی، شرقی و غربی چهارسوق به‌ترتیب به خیابان‌های پانزده خرداد، مولوی، خیام و مصطفی خمینی منتهی می‌شوند. چهارسوق بزرگ در محوطه‌ی هشت‌ضلعی قرار دارد و قدمت آن به سال 1222 هجری قمری بازمی‌گردد و گنبد دایره‌ای‌شکل کوتاهی با گچ‌کاری‌های ظریفی جلوه زیبایی به آن بخشیده است. علاوه‌بر بازار چهارسوق بزرگ، بازار امیر، سر در سبزه میدان و بخش‌هایی از مسجد جامع از بخش‌های قدیمی و سنتی این بازار قدیمی هستند.

بخش‌های مختلف بازار تهران

بازار بزرگ تهران شامل چندین ورودی می‌شود که در بخش مسیرهای دسترسی به بازار بزرگ تهران به تفسیر به آن‌ها پرداخته شد، در ادامه به مهم‌ترین بخش‌های مختلف این بازار می‌پردازیم:

•  سراها: به محوطه‌ای شامل حجره‌های به هم پیوسته در دور تا دور آن سرا گفته می‌شود. این سراها دارای قالب، تعداد طبقات، رواق، راهروها و نوع ایوان متفاوتی هستند. از جمله سراهای این بازار می‌توان به سراهای ابوتراب، امیرکبیر، اسلامی، بوعلی، تهرانچی، دلگشا، قدیانی، جواهریان، دالان دراز، شیخ جعفر، مصباح، کرباسی، میرزا اسماعیل، گلشن‌شکن، وزیری، مهدی زاده، یزدی‌ها، نو قزوینی‌ها اشاره کرد.
• راسته: راسته به کوچه‌ای گفته می‌شود که به مثابه یک گذرگاه طولانی است و در دو طرف این کوچه، مغازه‌های کوچک و بزرگ متعددی قرار دارند. در بخش نقشه صنوف بازار تهران، راسته‌های این بازار با نوع کاربری ذکر کرده‌ایم.
• چهارسوق: چهارسوق یا چهارسو به محل تقاطع دو راسته گفته می‌شود که دارای معماری و نوع کاربری متفاوتی هستند. منظور از نوع کاربری، نوع اجناسی است که در فروشگاه‌های این راسته‌ها فروخته می‌شود. بازار چهار سوق شامل چهار سوق بزرگ و کوچک و پاساژ تجاری چهارسوق می‌شود.
• بازارها و بازارچه‌ها: بازارهای بین‌الحرمین، عباس‌آباد، زرگرها، مسگرها، نجارها، امیر، خلیج فارس، مسجد جامع، کیلویئی‌ها، دروازه نو و …
• تیمچه‌ها: فضاهای سرپوشیده کوچکی که مختص به فروش و عرضه یک کالای خاص هستند و معماری و نمای متفاوتی نسبت به دیگر بخش‌ها دارند. تیمچه‌های حاجب‌الدوله، حاجی ابوتراب، ملاعلی کنی، باوفا، فرد و توجه
• پاساژها: آزادی، جعفری، احمدی، شمس، صدقیانی، اسلامیه، کاووسی، دربنده، ایران‌یراق، مهتاش، مهدی، وحدت و …
• مرکز و مجتمع تجاری: ایران، بازار کویتی‌ها، توحید، گلستان، خیام، میلاد، سرپولک، قائم و …

سبزه میدان

سبزه میدان در شمال بازار تهران قرار دارد که در واقع بخش‌های اصلی بازار تهران از همین نقطه آغاز می‌شوند. فضای سبز اطراف سنگ فرش آن زیبایی خاصی به این منطقه بخشیده است و دلیل نام‌گذرای این میدان، کاشت سبزی خوردنی نوع کاربری این منطقه بوده است؛ اگرچه قدمت سبزه میدان به ابتدای دوره صفویه می‌رسد، ولی در دوره قاجاریه و زندیه با رسیدگی بیشتر به این بازار، در این منطقه به کاشت سبزی خوردنی پرداختند.

فروشگاه‌های واقع در سبزه میدان به فروش لوازم دکوراسیون داخلی خانه، طلا و جواهرات، غذاهای سنتی و فست‌فود می‌پردازند. امیرکبیر در سال 1268 هجری قمری با صدور کاشت سبزی در اطراف این میدان و ایجاد تغییرات گسترده در ساختار آن، این میدان را به محل مهمی تبدیل کرد؛ محلی که به‌عنوان مرکزی برای برگزاری مراسم مذهبی، سیاسی و اجتماعی در شهر تهران شناخته می‌شد. در ضلع جنوبی سبزه میدان، یک سردر زیبا و خوش‌ساخت وجود دارد که دروازه ورودی بازار تهران است.

• آدرس سبزه میدان: تهران، خیابان پانزده خرداد، سبزه میدان

تیمچه مهدیه

اولین بازاری که پس از عبور از سبزه میدان با آن مواجه می‌شوید، بازار کفاش‌ها است. در ابتدای بازار کفاش‌ها، تیمچه مهدیه با معماری منحصربه‌فرد، لایه‌های پوششی ضربی و آرایشی از یزدی‌بندی چشمان تماشاگر را خیره می‌کند. مغازه‌های این تیمچه به‌صورت اختصاصی قالی و ترمه می‌فروشند. البته علاوه‌بر قالی و ترمه، لباس زیر زنانه در این تیمچه به فروش می‌رسید که اخیرا منحل شده است.

• آدرس تیمچه مهدیه: تهران، خیابان پانزده خرداد، سبزه میدان، بازار کفاش‌ها، تیمچه مهدیه

تیمچه حاجب الدوله

تیمچه حاجب‌الدوله یکی از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین بناهای بازار بزرگ تهران است که در مجاورت مسجد امام خمینی یا مسجد فتحعلی شاه قرار دارد. این تیمچه توسط فراش‌باشی بنام حاج علی حاجب‌الدوله در دوره ناصرالدین شاه قاجار ساخته شد. نام تیمچه حاجب‌الدوله در سال 1356 شمسی در فهرست آثار ملی ثبت شد. مغازه‌های این تیمچه به فروش ظروف دکوری اختصاص دارند و در صورت تمایل پس از خرید از این تیمچه، می‌توانید وارد بازار بزازها شوید.

• آدرس تیمچه حاجب الدوله: تهران، خیابان پانزده خرداد، سبزه میدان، بازار کفاش‌ها، تیمچه حاجب الدوله

امامزاده سید ولی (ع)

از تیمچه حاجب‌الدوله که بازدید کنید، می‌توانید در مسیر رفتن به بازار کفاش‌ها، مسیر خود را به‌طرف بازار سید ولی عوض کنید. شما در مسیر این بازار با امامزاده سید ولی (ع) مواجه می‌شوید که از نوادگان امام نهم شیعیان، امام محمد تقی (ع) است. بنای امامزاده سید ولی بسیار ساده است، ولی کاشی‌کاری و آینه‌کاری‌های آن به زیبایی طراحی شده‌اند.

در شمال غرب آرامگاه امامزاده، مسجدی از فتحعلی شاه قاجار برای تاریخ ایران به یادگار مانده است؛ نکته جالبی که درباره این بقعه وجود دارد، درخت چناری است که تا چندین سال پیش در کنار بقعه قرار داشت و به آن «چنار خون بار» می‌گفتند. این درخت سال‌ها پیش از تیزی تبر انسان‌هایی که همیشه ادعای انسانیت می‌کنند، خون گریید؛ در واقع هنگام بریدن این درخت از آن یک ماده شیره‌مانند قرمز رنگ خارج شده است و لقب کنونی آن بدین سبب است.

درختی مشابه این درخت در زرآباد قزوین وجود دارد که همه ساله در صبح عاشورا، این ماده قرمز رنگ را که به اعتقاد بسیاری گریه خون‌آلود درخت است، خارج می‌شود. تفاوتی ندارد زمستان باشد یا تابستان، بهار باشد یا پاییز، با وجود تفاوت بین ماه‌های قمری و شمسی، این درخت سالی یک بار و دقیقا در صبح روز عاشورا خون می‌گرید. از درخت خون بار که بگذریم، شما می‌توانید از طریق بازار سید ولی، مسیر خود را به طرف بازار پاچنار هموار کنید و در نهایت به خیابان خیام برسید.

• آدرس امامزاده سید ولی (ع): تهران، خیابان خیام، پاچنار، سید ولی، بین بازار سید ولی و زورخانه، بازار بزرگ تهران، امامزاده سید ولی (ع)

قهوه‌خانه حاج علی درویش

قهوه‌خانه حاج علی درویش در نوع خود عجیب و جالب است؛ براساس اطلاعات در دسترس، این قهوه‌خانه کوچک‌ترین قهوه‌خانه جهان است. برای بازدید از این قهوه‌خانه، شما باید با گذر از تیمچه حاجب‌الدوله به بازار بزازها بروید و پس از آن به سوی شمال حرکت کنید. موقعیت مکانی دقیق این قهوه‌خانه راسته زرگرها واقع در جنب مسجد عبدالله خان است و جالب آنکه قهوه‌خانه حاج علی درویش از سال 1297 شمسی تاکنون برپا است. دکوراسیون این قهوه‌خانه تغییر خاصی نکرده است و فضای نوستالژیک خود را حفظ کرده است.

بر روی دیوارهای این قهوه‌خانه اشعار و جملات قصار قابل توجهی نوشته شده‌اند و کتاب‌های زیادی در این قهوه‌خانه جمع‌آوری شده است. حاج عبدالله خان این قهوه‌خانه را برای پسر خود حاج کاظم به ارث گذاشته است. این حجره در فهرست آثار ملی میراث ناملموس ایران ثبت شده است. قهوه‌خانه حاج علی درویش هر روز هفته از ساعت 8 صبح الی 6 بعدازظهر بجز روزهای جمعه و ایام عزاداری باز است و به مشتریان خدمت‌رسانی می‌کند.

• آدرس قهوه‌خانه حاج علی درویش: تهران، خیابان 15 خرداد، بازار بزرگ تهران، راسته زرگرها، پلاک 78، قهوه‌خانه حاج علی درویش

مسجد جامع تهران

مسجد جامع تهران به‌عنوان قدیمی‌ترین بناهای بازار شهر تهران شناخته می‌شود و با نام‌های مسجد عتیق و مسجد جامع بازار بزرگ تهران نیز از این مسجد یاد می‌شود. اگرچه اطلاعات دقیقی از زمان ساخت این مسجد وجود ندارد، ولی براساس شواهدی که از معماری بخش‌های مختلف این مسجد جمع‌آوری شده است، قدمت این مسجد به ادوار صفویه و آل بویه نسبت داده شده است.

درباره این مسجد یک سند قدیمی وجود دارد و آن نقشه رومن گیرشمن باستان‌شناس فرانسوی است؛ نقشه مذکور در سال 1275 هجری قمری از تهران جمع‌آوری گردیده است. مساحت مسجد جامع تهران حدود 4,500 متر مربع برآورد شده است و بنای زیرساخت این مسجد، حدود 20,000 متر مربع با هفت شبستان، حوض و سقاخانه می‌شود. این مسجد در سال 1375 شمسی در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

• آدرس مسجد جامع تهران: تهران، خیابان 15 خرداد، بازار بزرگ تهران، پله نوروزخان، مسجد جامع تهران

مسجد امام خمینی

مسجد امام خمینی، مسجد شاه یا مسجد سلطانی که به دستور فتحعلی شاه قاجار ساخته شده است در جنوب شرقی میدان 15 خرداد قرار دارد؛ منظور از مسجد شاه همان فتحعلی شاه قاجار است که دستور ساخت آن را در سال 1203 هجری شمسی صادر کرده است. مسجد امام خمینی پس از مسجد جامع بازار تهران به‌عنوان دومین مسجد جامع بزرگ تهران به‌شمار می‌رود.

با توجه به معماری و تزئینات بنای این مسجد، از مسجد بازار وکیل شیراز الگوبرداری شده است. این مسجد در دوره ناصرالدین شاه قاجار مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت و در دو طرف گلدسته این مسجد، دو مناره بنا شده است. ساعتی فعلی موجود در مسجد امام خمینی نیز در دوره ناصرالدین شاه قاجار اضافه گردیده است.

این مسجد در ادوار مختلف به‌عنوان مکانی برای ارتباط میان روحانیان و اهالی کسبه بوده است و ردپای انقلابیون مشروطه و طرفداران جنبش تنباکو در تاریخ این مسجد دیده می‌شود.

• آدرس مسجد امام خمینی: تهران، خیابان 15 خرداد، روبروی خیابان ناصرخسرو، بازار بزرگ تهران، مسجد امام خمینی

بازار بین الحرمین

بازار بین‌الحرمین یکی دیگر از بخش‌های مهم و تاریخی بازار بزرگ تهران است که به‌عنوان مرکز فروش لوازم‌التحریر شناخته می‌شود. این بازار که در نزدیکی مسجد امام خمینی قرار دارد، در حوالی ایام بازگشایی مدارس با استقبال گسترده خانواده‌ها روبرو می‌شود.

بسیاری از خانواده‌ها برای خرید لوازم‌التحریر باکیفیت و ارزان قیمت برای فرزندان خود این بازار را انتخاب می‌کنند. تنوع بالای خودکارها، خودنویس‌ها، مدادها و قلم‌های فانتزی فروشگاه‌های این بازار کودکان را غرق تماشا می‌کند و انتخاب را برای آنان تا حدودی سخت می‌کند برای دسترسی به این بازار می‌توانید از خیابان 15 خرداد به‌طرف پله نوروزخان حرکت کنید و با عبور از ورودی مسجد امام به سوی چپ رهسپار شوید تا وارد بازار بین‌الحرمین شوید.

• آدرس بازار بین‌الحرمین: تهران، خیابان 15 خرداد، بازار بزرگ تهران

خانه ملک

در بازار بین‌الحرمین جاذبه‌ای تاریخی یا به نوعی کتابخانه و خانه‌ای تاریخی بنام خانه ملک وجود دارد که بسیاری از گردشگران تهران حین گردش در بازار تهران از آن بازدید می‌کنند. در واقع این خانه، خانه پدری حاج حسین آقا ملک بوده است که از پدر خود محمد کاظم به ارث برده است. از حاج حسین آقا ملک به‌دلیل وقف کردن خانه خود برای برپایی کتابخانه مقدس رضویه در سال 1316 به‌عنوان بزرگ‌ترین واقف قرن معاصر یاد می‌شود. این کتابخانه که در واقع یک خانه قدیمی است، حدود 150 سال پیش ساخته شده است و در سال 1316 برای تغییر کاربری آن، بازسازی و مرمت گردید.

این کتابخانه پس از بازسازی در سه طبقه ساخته شده است و شامل یک کتابخانه و موزه ملی ملک می‌شود. خانه ملک همچنین به‌دلیل قرارگیری بین مسجد امام خمینی و مسجد جامع نیز حائز اهمیت است. در معماری این خانه می‌توان کاشی‌کاری، آجرکاری، منبت‌کاری، حجاری، گچ‌بری، دیوارپوش‌های قاجاری و تزئینات فلزی را مشاهده کرد و غرق زیبایی آن شد. برای بازدید از خانه ملک می‌توانید در تمامی روزهای هفته از ساعت 9 تا 16 اقدام کنید؛ البته برای بازدید از این خانه، همراه با تورهای گردشگری در روزهای جمعه، باید با مسئولین کتابخانه و موزه ملی ملک هماهنگ شود.

• آدرس خانه ملک: تهران، خیابان 15 خرداد، بازار بزرگ تهران، بازار بین‌الحرمین

چهارسوق بزرگ

چهارسوق بزرگ یکی دیگر از قدیمی‌ترین بخش‌های بازار بزرگ تهران است که در پلانی هشت‌ضلعی بنا شده است و گنبدی مدور بر فراز آن نمای زیبایی به این بازار بخشیده است.

چهارسوق بزرگ در تقاطع چهارسوق، بازار مسجد جامع، بازار مسگرها و کوچه هفت تن قرار دارد و نام آن در سال 1357 شمسی فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است. چهارسوق که به چهارسو نیز شهرت دارد، شامل دو بخش چهارسوی بزرگ و کوچک می‌شود، که چهارسوی کوچک در تقاطع بازار مسگرها و بازار امامزاده زید (ع) قرار دارد.

• آدرس چهارسوق بزرگ: تهران، خیابان پانزده خرداد، بازار بزازها، چهارسوق کوچک، انتهای چهارسوق دست چپ، چهارسوق بزرگ

امامزاده زید (ع)

یکی دیگر از مکان‌های تاریخی بازار تهران، بقعه متبرکه امامزاده زید (ع) است که در واقع سومین بقعه قدیمی شهر و بزرگ‌ترین زیارتگاه شهر تهران است. این زیارتگاه در بازار بزازها جنب آرامگاه لطفعلی خان زند قرار دارد. این بقعه محل دفن سید زید بن زین‌العابدین بن حسین (ع) است و در سال 1315 هجری شمسی، نام این مکان تاریخی در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

آرامگاه امامزاده زید (ع) در دوره صفویه ساخته شده است و در دوره قاجاریه مورد بازسازی و مرمت قرار گرفت؛ در واقع بخش‌هایی از معماری این بقعه شامل کاشی‌کاری و آینه‌کاری مربوط به دوره قاجار است. نکته جالبی که در مورد این بقعه وجود دارد، صندوق مرقد این بقعه است که تاریخ 902 هجری قمری بر روی آن نشانگر قدمت بالای آن است.

• آدرس امامزاده زید (ع): تهران، بزرگراه آیت اله سعیدی، حدفاصل چهارراه یافت‌آباد و سه‌راه نعمت‌آباد، محله وصفنارد، کوچه امامزاده زید (ع)

سرای امیر

سرای امیر یا سرای اتابکیه یکی دیگر از بخش‌های بازار بزرگ تهران است و یادگاری از یادگاری‌های متعدد امیرکبیر است. سرای امیر در واقع یک بازارچه قدیمی است که در سال 1229 شمسی در غرب بازار بزرگ تهران ساخته شد و شامل مغازه‌ها و حجره‌های متعددی می‌شد. با ساخت این بازار تغییرات گسترده‌ای در وضعیت اقتصادی بازار ایجاد شد.

سرای امیر و بازار عباس‌آباد هم‌اکنون به خرید و فروش پارچه اختصاص دارد و منسوجات این بازار در بین عموم مردم شهرت دارد. پس از ورود به این بازار، با مجسمه امیرکبیر روبرو می‌شوید که در حیاط اول آن قرار دارد. برای خرید عمده پارچه می‌توانید به کوچه عباس‌آباد یا همان بازار عباس‌آباد بازدید کنید که پارچه را به‌صورت عمده می‌فروشند.

• آدرس سرای امیر: تهران، خیابان خیام، بازار کفاش‌ها، بازار خیاط‌ها، پلاک 67، بازار بزرگ تهران، سرای امیر

کلیسای تادئوس و بارتوقیمئوس مقدس

کلیسای تادئوس و بارتوقیمئوس مقدس در کوچه موسوی و پس از حمام چال قرار دارد که به‌عنوان تنها کلیسای شهر تهران به‌شمار می‌رود. این کلیسا در دوره زندیه ساخته شده است و در سال 1378 شمسی در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد. البته روایت دیگری نیز وجود دارد که این کلیسا در دوره شاه عباس اول صفوی برای ارامنه‌ای که همراه خود به تهران آورده بود، ساخته شده است.

کلیسای تادئوس و بارتوقیمئوس مقدس در یک طبقه ساخته شده است و شامل حیاط، ایوان و تالار مراسم می‌شود؛ علاوه‌براین موارد، یک اتاق در جنوب شرقی تالار و محوطه‌ای در شرق تالار وجود دارند. معماری و نمای این کلیسا شباهت چشمگیری به کلیساهای جلفای اصفهان دارد.

این کلیسا در دوره فتحعلی شاه قاجار مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت و سبک معماری قاجاری را در به این کلیسا افزودند؛ حتی بر روی نقاشی‌های مینیاتوری که بر روی دیواره‌های کلیسای تادئوس و بارتوقیمئوس مقدس با گچ پوشانده شد که اخیرا با از فرو ریختن این گچ‌ها، بخشی از نقاشی‌ها نمایان شدند.

• آدرس کلیسای تادئوس و بارتوقیمئوس مقدس: تهران، خیابان مولوی، بازار حضرتی، خیابان موسوی، کوچه جارچی باشی

امامزاده سید اسماعیل (ع)

در بخش شرقی بازار بزرگ تهران و در نزدیکی خیابان مصطفی خمینی و چهارراه مولوی، پایین‌تر از چهارراه سیروس، بقعه امامزاده سید اسماعیل (ع) از نوادگان امام دهم شیعیان (هادی) قرار دارد. البته درباره نسب امامزاده سید اسماعیل روایات متفاوتی وجود دارد و بعضی از این روایات، ایشان را به امامزاده زکریا که خود فرزند امام موسی کاظم (ع) است، نسبت داده‌اند؛ ولی در زیارتنامه موجود در بقعه متبرکه ایشان را اسماعیل بن جعفر بن محمد تقی (ع) معرفی کرده است.

بقعه امامزاده سید اسماعیل (ع) شامل بخش‌های مختلفی می‌شود و علاوه‌بر صحن، ایوان، رواق، بقعه و مسجد، شامل یک آب‌انبار با مساحت 1,600 متر مربع می‌شود. ایوان مرتفع این مسجد با دو مناره بلندبالا تماشایی است. در معماری این بقعه می‌توانید کاشی‌کاری و آینه‌کاری سبک معماری قاجار را مشاهده کنید، زیرا این بقعه در دوره محمدشاه قاجار بازسازی شده است.

البته با توجه کاشی‌های طلایی رنگ این بقعه می‌توان حدس زد که ساخت این بقعه در قرون هفتم و هشتم هجری قمری شروع شده است. بنابر شواهد موجود ساخت این بقعه در نهایت در سال 886 هجری قمری روند ساخت این مرقد به پایان رسیده است. سرانجام این بقعه متبرکه در سال 1334 شمسی در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

• آدرس امامزاده سید اسماعیل (ع): تهران، چهارراه مولوی، خیابان مصطفی خمینی، کوچه غفاری، کوچه سید اسماعیل، زیارتگاه امامزاده سید اسماعیل (ع)

خانه موزه شهید چمران

حوالی بازار سرپولک واقع در کوچه صراف، یک خانه موزه مختص به شهید مصطفی چمران وجود دارد؛ البته این موزه در اصل خانه پدری مصطفی چمران، حسن چمران بوده است.

اکنون این خانه به‌عنوان محلی برای نمایش وسایل شخصی مصطفی چمران و نقاشی‌هایی که با دستان هنرمند ایشان کشیده شده است، مبدل شده است. خانه موزه شهید چمران 244 متر مربع وسعت دارد و از معماری قاجاریه تبعیت می‌کند و وسایل از دوران کودکی تا شهادت وی در جای‌جای این خانه قرار گرفته‌اند.

• آدرس خانه موزه شهید چمران: تهران، خیابان پانزده خرداد، محله سرپولک، کوچه کمال شیرازی، پلاک 7، خانه موزه شهید چمران

رستوران‌های بازار بزرگ تهران

خرید و گردش در بازار بزرگ تهران نیازمند صرف زمان زیادی است و گاهی ممکن است این گردش به قدری طولانی شود که افراد خسته و گرسنه شوند. از این رو در بازار بزرگ چندین رستوران و غذاخوری برپا شده است که از بهترین رستوران‌های تهران هم هستند، انواع غذاهای ایرانی را آماده می‌کنند. در ادامه تعدادی از این رستوران‌ها را که با غذاهای باکیفیت از مشتریان خود پذیرایی می‌کنند به شما معرفی می‌کنیم.

رستوران مسلم

در نبش سبزه میدان با کوچه حاج رحیم خان واقع در محوطه اصلی بازار تهران یک رستوران باسابقه دو دهه وجود دارد که یکی از رستوران‌های معروف شهر تهران است. این رستوران که با چلوکباب‌های خوشمزه و ته‌چین‌های منحصربه‌فردش از کف رهگذران می‌برد و آنان را به مشتری ثابت تبدیل می‌کند. رستوران مسلم به حدی پرطرفدار است که حوالی ظهر برای ناهار، یک صف طولانی در مقابل آن شکل می‌گیرد.

ساعت کاری	روزهای شنبه تا چهارشنبه از ساعت 11 تا 18:30 و در روزهای جمعه و تعطیل تا ساعت 17:30
آدرس رستوران مسلم	تهران، بازار بزرگ تهران، خیابان 15 خرداد، نبش سبزه میدان، کوچه حاج رحیم خان، پلاک 4، رستوران مسلم
شماره تلفن	02155899834

رستوران شرف‌الاسلامی

رستوران قدیمی‌تری نسبت به رستوران مسلم بنام رستوران شرف‌الاسلامی در بازار تهران وجود دارد که از سال 1317 شمسی شروع به کار کرده است. رستورانی که نزدیک به 100 سال در بازار تهران فعال است و دقیق پشت مسجد امام خمینی و در سرای اردیبهشت قرار دارد. شیشلیک، ته‌چین، زرشک پلو و باقالی پلو با ماهیچه این رستوران در بین مشتریان طرفداران زیادی دارند و کیفیت بالای غذاهای این رستوران برای جذب مشتری کافی است.

ساعت کاری	تمامی روزهای هفته از ساعت 11:30 تا 16
آدرس رستوران شرف‌الاسلامی	تهران، بازار بزرگ تهران، نزدیک به مسجد امام خمینی، سمت راست حیاط مسجد امام، رستوران شرف‌الاسلامی
شماره تلفن	02155620957

رستوران قدح

رستوران قدح یکی دیگر از رستوران‌های بازار بزرگ تهران است که در در بورس اصلی فرش‌های دستباف تهران در راسته فرش‌فروشان قرار دارد. کباب‌های این رستوران که یکی از قدیمی‌ترین رستوران‌های تهران است، از گوشت و کره محلی تهیه می‌شوند و بیشتر مشتریان این رستوران طرفدار آن هستند. انواع غذاهای ایرانی، ته‌چین زعفرانی و میرزاقاسمی این رستوران نیز از طرف مشتریان این رستوران پیشنهاد شده است.

ساعت کاری	تمامی روزهای هفته از ساعت 12 تا 17
آدرس رستوران قدح	تهران، بازار بزرگ تهران، خیابان خیام شمالی، کوچه کربلائی، پلاک 76، رستوران قدح
شماره تلفن	02155801911

رستوران شمشیری

یکی دیگر از رستوران‌های بازار تهران، رستوران شمشیری است که در ضلع جنوب شرقی سبزه میدان و در نزدیکی رستوران مسلم قرار دارد. این رستوران که در ابتدا صرفا یک چلوکبابی بوده است، توسط شخص حاج محمدحسن شمشیری در سال 1320 شمسی در یک سالن اجاره‌ای ساخته شده است.

حاج محمدحسن شمشیری در جریان نهضت ملی شدن صنعت نفت همراه با دکتر مصدق نقش مهمی را ایفا کرد و پس از کودتای 28 مرداد دستگیر و زندانی شد. ایشان در سال 1340 بر اثر یک عارضه قلبی درگذشت.

این چلوکبابی پس از مرگ حاج محمدحسن شمشیری به‌دلیل عدم داشتن ورثه به خواهران وی رسید؛ اما خواهران وی از پس مدیریت این چلوکبابی برنیامدند و در سال 1349 شمسی، این چلوکبابی را به فردی بنام عابدی حیاتی فروختند. عابدی حیاتی پس از خرید این چلوکبابی، آن را به یک فروشگاه پوشاک تبدیل کرد. اما سال‌ها بعد در دهه 80 شمسی، فرزندان حیاتی اقدام به راه‌اندازی رستوران شمشیری کردند. در بین منوی جذاب این رستوران، چلوکباب‌های خوشمزه، باقالا پلو با ماهیچه، زرشک پلو، چلو خورشت، آلبالو پلو و شیرین پلو طرفداران بیشتری دارند.

ساعت کاری	تمامی روزهای هفته از ساعت 11:30 تا 22:30
آدرس رستوران شمشیری	تهران، سبزه میدان، ضلع جنوب شرقی سبزه میدان، پلاک 824، رستوران شمشیری
شماره تلفن	02155621051

رستوران نایب بازار

رستوران نایب بازار یک رستوران قدیمی با قدمتی بیش از 150 سال است که در بازار بزرگ تهران در بازار زرگرها و بازار صحاف‌ها قرار دارد. این رستوران در بیشتر روزهای هفته شلوغ است و برای افرادی که به دنبال یک جای دنج می‌گردند، می‌تواند آخرین انتخاب ممکن باشد؛ ولی غذاهای خوشمزه و باکیفیت این رستوران از جمله کباب‌ها و چلوکبابی‌های آن زبانزد مشتریان این رستوران است. شعبه‌های دیگری از این رستوران در سطح شهر تهران وجود دارند.

ساعت کاری	تمامی روزهای هفته از ساعت 11:30 تا 22:30
آدرس رستوران نایب بازار	تهران، بازار زرگرها، بازار صحاف‌ها، خیابان وزراء، کوچه یازدهم، پلاک 30
شماره تلفن	02188707272

هتل‌ های نزدیک به بازار تهران

اساسا آشنایی با هتل‌های نزدیک به بازار تهران برای ساکنین شهر تهران شاید بی‌معنا باشد، ولی برای گردشگران داخلی و خارجی که به این شهر سفر می‌کنند، شناسایی بهترین هتل‌های تهران مفید و کارآمد است. تنوع بالای هتل‌های نزدیک به بازار بزرگ تهران، دست گردشگران را برای انتخاب هتل باز گذاشته است تا اقامتگاهی متناسب با میزان بودجه سفر به تهران انتخاب کنند. از جمله هتل‌های نزدیک به بازار تهران می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

هتل بزرگ فردوسی تهران ⭐⭐⭐⭐

هتل هرندی تهران ⭐⭐⭐

هتل شیراز ⭐⭐⭐

هتل شهریار تهران ⭐⭐

هتل امیرکبیر ⭐⭐

هتل زیبا⭐⭐

هتال فارس ⭐⭐

هتل آرمان تهران ⭐⭐

هتل گلستان تهران ⭐⭐

هتل اخوت تهران ⭐

دیدنی‌های اطراف بازار بزرگ تهران

بازار تهران بزرگ آنقدر وسعت دارد که بتواند هر گردشگری را خسته کند و تنوع بالای آن هر سلیقه‌ای را راضی می‌کند؛ ولی برای آن دسته از افرادی که قصد دارند تا پس از بازدید از بازار بزرگ تهران، جاذبه‌های دیدنی اطراف آن را نیز از دست ندهند، آشنایی با موارد زیر خالی از لطف نیست.

پارک شهر

پارک شهر یکی از قدیمی‌ترین پارک‌های شهر تهران است که در میان ساکنین شهر تهران پرطرفدار است. این پارک با وسعت 25 هکتار و 8 درب ورودی یکی از بزرگ‌ترین تفریحگاه‌های شهر تهران به‌شمار می‌رود. بازدید از باغ پرندگان، سایت پرنده‌نگری، آکواریوم، موزه صلح تهران، کتابخانه‌ مرکزی و دریاچه مصنوعی این پارک به بازدیدکنندگان پارک شهر پیشنهاد می‌شود.

• آدرس پارک شهر: استان تهران، شهر تهران، محدوده خیابان‌های خیام و شهید فیاض‌بخش

کاخ گلستان

کاخ گلستان یکی از جاهای دیدنی در اطراف بازار بزرگ تهران، کاخ گلستان است که یکی از قدیمی‌ترین کاخ‌های تهران با قدمتی حدود 400 سال است. این کاخ در واقع مجموعه‌ای از بناهای تاریخی است و در زمینی به مساحت 5 و نیم هکتار بنا شده است.

کاخ گلستان، شاهان بسیاری را به خود دیده است و از فتحعلی شاه قاجار گرفته تا آقامحمدخان قاجار و از ناصرالدین شاه تا شاهان پهلوی همگی در این کاخ اوقات را سپری کرده‌اند. شامل شمس‌العماره، عمارت بادگیر، ایوان تخت مرمر، تالار سلام، تالار عاج، تالار آینه، کاخ اختصاصی و خلوت کریمخانی می‌شود.

ساعت بازدید	تمامی روزهای هفته از ساعت 9 تا 19 بجز روزهای تعطیل رسمی و مناسبتی
هزینه بلیط	46 هزار تومان
آدرس کاخ گلستان	استان تهران، شهر تهران، محله پامنار، خیابان 15 خرداد، قسمت شمالی میدان ارگ

خانه موزه مقدم

خانه موزه مقدم که در نزدیکی میدان حسن‌آباد قرار دارد، در واقع در یکی از مسیرهای منتهی به بازار بزرگ قرار دارد. موزه تاریخی مقدم در گذشته یکی از خانه‌های تاریخی شهر تهران بوده است و قدمت آن به دوره قاجاریه برمی‌گردد؛ زمانی که شخصی بام محمدتقی خان احتساب‌الملک، مالک حقیقی این خانه در قید حیات بوده است.

این خانه بعد از مرگ محمدتقی خان به فرزندان وی بنام‌های حسن و محسن به ارث رسید. حسن مقدم برادر بزرگ‌تر که از فعالان حوزه‌های ادبی، اجتماعی و سیاسی بوده است و در همان سنین جوانی، جوانمرگ می‌شود. نمایشنامه «جعفرخان از فرنگ آمده» یادگاری از حسن مقدم است.

فرزند کوچک‌تر محسن مقدم که پس از اتمام تحصیلات در رشته‌های نقاشی، تاریخ هنر و باستان‌شناسی در سال 1315 هجری شمسی به ایران بازگشت، همراه با همسر فرانسوی خود در منزل پدری خود ساکن شد. ایشان که بعدها به استاد مقدم معروف شد از بنیانگذاران دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران و استاد ممتاز این دانشگاه به‌شمار می‌رود.

ایشان طی سال‌ها زندگی در این خانه، آثار ارزشمند تاریخی زیادی از جمله، کاشی، قطعات سنگی، تابلو نقاشی، سفالینه، شیشه، کلکسیون پارچه و چپق و قلیان را در بخش‌های مختلف این خانه نصب کرد. ایشان در سال 1351 تمامی آثار جمع شده را همراه خانه پدری به دانشگاه تهران واگذار کرد.

ساعت بازدید	تمامی روزهای هفته در شش ماهه اول سال از ساعت 10 تا 18 و در شش ماهه دوم از ساعت 9 تا 17
هزینه بلیط	30 هزار تومان
آدرس موزه مقدم	استان تهران، تهران، خیابان امام خمینی، بعد از خیابان شیخ هادی، جنب بانک ملت، پلاک 251، خانه موزه مقدم

آرامگاه لطفعلی‌ خان زند

آرامگاه لطفعلی‌خان زند جنب زیارتگاه امامزاده زید (ع) قرار دارد، یکی از دو آرامگاهی است که از شاهان ایرانی در تهران دفن شده‌اند و پابرجا مانده‌اند. متاسفانه با اینکه آرامگاه لطفعلی‌خان زند در ضلع شرقی امامزاده زید قرار دارد، ولی امکان بازدید از آن وجود ندارد. لطفعلی‌خان زند آخرین پادشاه حکومت زندیه بود و نسخه این سلسله نیز همانند بسیاری از سلسله‌های ایران در نهایت پیچیده شد.

لطفعلی‌خان زند بر اثر خیانت حاجی ابراهیم کلانتر که از نزدیکان وی و مامور برقراری امنیت و نظم در شهر شیراز بوده است، حکومت را پس از جنگ‌های فراوان با آقامحمدخان قاجار، واگذار کرد. ماجرای کشتن لطفعلی‌خان زند خود گویای بسیاری از حقایق درباره تاریخ ایران است، تاریخی پر از حکومت‌های مختلف که بارها با خون، خیانت و جنگ از هم پاشیده شده‌اند؛ آقامحمدخان قاجار پس از دستگیری لطفعلی‌خان زند آن هم به واسطه خیانت حاکم کرمان به وی، او را کور، شکنجه و در نهایت در پاییز 1173 شمسی اعدام کرد.

• آدرس آرامگاه لطفعلی‌خان زند: بزرگراه آیت اله سعیدی، حدفاصل چهارراه یافت‌آباد و سه‌راه نعمت‌آباد، محله وصفنارد، کوچه امامزاده زید (ع)، آرامگاه لطفعلی‌خان زند

تجربه خریدی متفاوت در بازار قدیمی تهران

بازار بزرگ تهران را می‌توان یکی از چندین قلب تپنده تهران به‌شمار آورد، شهری که چندین قلب به بدن بی‌جان آن پیوند زده‌اند تا بلکه نفسش به‌گرمی درآید. شهری که از زمان حکومت شاه طهماسب صفوی شروع به رونق کرد و در دوره قاجار به‌عنوان پایتخت منصوب شد، بار گرانی را به دوش می‌کشد. مردمی که در دکان‌های خود برای بردن نان بر سر سفره خانواده تلاش می‌کنند، چشم انتظار مردمی هستند که خود محتاج نان شب برای خانواده خود هستند.

هر چیزی هم که تغییر کرده باشد، بازار بزرگ تهران همان بازار قدیم است؛ کسبه‌اش باید برای گذران زندگی روز و شب تلاش کنند و رهگذرانش بار مشکلات را بر دوش کشیده و با اندک پول باقی‌مانده در جیبشان باز هم از این دکان‌ها خرید کنند. شاید برای مردم تهران تماشای این صحنه‌ها سنگین باشد، ولی بازار قدیمی تهران دل بزرگی برای تحمل مشکلات دارد.

در روزهایی که چراغ دل مردمان ایران و تهران کم‌فروغ شده است، بازار بزرگ تهران هنوز هم چراغ‌های روشنی دارد؛ هنوز هم به تغییر و به بهبود شرایط موجود امید دارد، بااینکه بازار تهران سن کمی ندارد، هنوز هم قلبش برای تهران و ایران می‌تپد.

سوالات متداول