آرامگاه فردوسی، جاذبه دیدنی مشهد

یکی از مقاصد گردشگری در راهنمای سفر به مشهد، که هر ساله تعداد زیادی گردشگر را به خود جذب می‌کند تعداد زیادی از گردشگران به محض ورود به مشهد، دنبال این هستند که آرامگاه فردوسی کجاست؟ چطور به آن دسترسی پیدا کنیم، آیا برای بازدید نیاز به تهیه بلیت است یا خیر. در ادامه به بررسی این جاذبه بی نظیر، آرامگاه شاعر بزرگ، فردوسی می پردازیم.

معرفی آرامگاه فردوسی

آرامگاه فردوسی یکی از زیباترین جاهای دیدنی مشهد است. بنای آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی در سال ۱۳۱۳ به بهره‌ برداری رسید. این آرامگاه به‌ عنوان یک مجموعه فرهنگی هنری شناخته می‌ شود که هرساله پذیرای بسیاری از گردشگران است. این مقبره در بخش شمالی بزرگراه مشهد به قوچان و در شهر توس قرار دارد. ظاهر آرامگاه فردوسی شباهت بسیاری به مقبره کوروش کبیر و بنای پرسپولیس دارد.

این بنا که از سه قسمت تشکیل‌شده آرامگاه فردوسی را در خود جای‌ داده است. آرامگاه فردوسی به سه بخش سنگ‌ قبر مرمر، تالار سنگ مرمر و محوطه پلکانی تقسیم می‌ شود. محوطه پلکانی بنای آرامگاه فردوسی، دارای حکاکی‌ هایی است که بر روی سنگ انجام‌ شده و داستان‌ های شاهنامه را روایت می‌ کند.

مساحت آرامگاه فردوسی در ابتدا ۹۴۵ متر بود. این بنا به دلیل اینکه از ابتدا طبق محاسبات فنی دقیق ساخته نشده بود، در سال‌ های ابتدایی به دلیل جذب رطوبت نشست کرد و به‌ مرور زمان نیاز به تجدید بنا پیدا کرد. در سال ۱۳۴۳ تا ۱۳۴۷، مرمت آرامگاه فردوسی به پایان رسید. در نهایت در سال ۱۳۴۸ یک باغ در اطراف آرامگاه و موزه‌ ای نیز به بنا اضافه شد. امروزه فردوسی به همراه باغ اطراف آن، کتابخانه و موزه، مساحتی نزدیک به ۶ هکتار دارد. چایخانه‌ های سنتی و مکان‌ هایی برای استراحت گردشگران نیز در نزدیکی آرامگاه فردوسی قرار دارد.

شرحی مختصر بر آرامگاه فردوسی

تاریخچه آرامگاه فردوسی

پس از مرگ وی والی توس ارسلان جاذب آرامگاهی برای حکیم می‌سازد. یکی از شاهان مغول آرامگاه فردوسی را با خاک یکسان می‌کند و از سنگ‌های آن برای ساختن قلعه‌ای برای خود استفاده می‌کند. این اتفاق چندین بار در طول تاریخ رخ می‌دهد. اما در نهایت ناصرالدین شاه به والی خراسان دستور می‌دهد تا محل دقیق دفن فردوسی را پیدا کند و برای وی آرامگاهی بسازد. در زمان حکومت رضا شاه در سال 1303 تیمورتاش برای بازسازی آرامگاه و گرفتن بودجه از مجلس تلاش می‌کند اما تا سال 1307 تلاش‌های وی بی‌فایده می‌ماند. در نهایت با کمک فروغی رئیس انجمن آثار ملی و بودجه کمکی از مجلس پروژه بازسازی آرامگاه فردوسی کلید می‌خورد. بعد از کش و قوس‌های فراوان برای طرح اصلی آرامگاه حسین لرزاده بازسازی را در سال 1313 به پایان می‌رساند. با نشست سازه، هوشنگ سیحون در سال 1337 بنا را به شکل امروزی بازسازی می‌کند.

آنچه درباره آرامگاه فردوسی باید بدانید

• جالب است بدانید که آرامگاه فردوسی بارها ساخته و مجدداً ویران‌ شده است تا درنهایت در صده ۴ خورشیدی و هم‌ زمان با ملی‌ گرایی نوین ایران، تلاش‌ هایی برای ساخت آرامگاهی شایسته برای این شاعر گران‌ قدر انجام شد.
• اول محوطه ورودی آرامگاه فردوسی، یک استخر بزرگ است که تندیسی از فردوسی، در جلوی آن قرار دارد. این مجسمه اثر استاد ابوالحسن صدیقی است. بد نیست بدانید که تعداد 30 فواره به‌ صورت دسته‌ گل‌ های ده‌ تایی، در این استخر قرار دارند که نماد 30 سال رنج فردوسی برای سرودن شاهنامه هستند.
• بنای آرامگاه فردوسی به‌ صورت چهارگوشه ساخته‌ شده و این ساختمان از هر دو طرف دارای پلکان است.
• شکل اصلی بنای فردوسی به‌ صورت یک مکعب ۱۸ متری است که روی یک سکو قرار گرفته. این مکعب بزرگ خود از هفت مکعب کوچک تشکیل‌ شده که روی‌ هم قرار دارند.
• یک کتیبه بسیار زیبا، از طرف انجمن آثار ملی ایران ساخته‌ شده و درباره ساخت بنا و بزرگداشت فردوسی مطالبی را گزارش می‌ کند. این کتیبه روی دیواره جنوبی مکعب چهارم قرار دارد.
• هنگام وفات فردوسی به دلیل اینکه این شاعر بزرگ به مذهب شیعه گرایش داشت، اجازه دفن پیکر او را در قبرستان ندادند. به همین خاطر این شاعر بزرگ در باغ شخصی خود در شهر تابران دفن شد.

پیشنهاد می کنیم بخوانید:

جاهای تفریحی مشهد؛ هیجان در سفری زیارتی سیاحتی

معماری بنای آرامگاه فردوسی

سازه 900 متری آرامگاه فردوسی از سنگ و ستون و کاشی ساخته شده، عناصر هخامنشی در شکل‌گیری آن نقش به‌سزایی را دارند و سازه جوری طراحی شده که یادآور پاسارگاد باشد.

فضای داخلی این آرامگاه، از سبک معماری اشکانیان الهام گرفته است. این آرامگاه در مجموعه‌ای به همراه کتابخانه و یک موزه قرار گرفته است. موزه توس، حاوی آثاری است که از کاوش های باستان شناسی در توس به دست آمده. انواع وسایل رزمی مثل سپر، گرز و تیر و کمان که در شاهنامه از آن‌ها بسیار استفاده شده، فضایی بسیار همگون و زیبا را برای بازدید کننده خلق کرده است.

اصلی‌ترین قسمت بنای آرامگاه محل سنگ قبر فردوسی است. قبری با ارتفاع نیم متر و طول و عرض یک و نیم در یک متر که جمله‌ای با خط نستعلیق به شرح زیر روی آن نوشته شده است:

“به نام خداوند جان و خرد. این مکان فرخنده، آرامگاه استاد گویندگان فارسی‌زبان و سراینده‌ داستان‌های ملی ایران، حکیم ابوالقاسم فردوسی توسی است که سخنان او زنده‌کننده‌ی کشور ایران و مزار او در دل مردم این سرزمین جاویدان است”

شرحی بر زندگی فردوسی

فردوسی در سال 329 هجری در باژ از توابع توس به دنیا می‌آید، پدرش از کشاورزان بزرگ و مادرش از شاهزادگان طبرستان بود. نام کامل او ابوالقاسم حسن منصور بن محمد بن اسحاق شرفشاه طوسی است. ابوالقاسم در سال‌های ابتدایی عمر مشغول به یادگیری زبان فارسی می‌شود. او از کودکی علاقه‌مند به داستان‌های تاریخی و اساطیری ایران بود. برای ادامه تحصیل به مکتب‌خانه‌ای در توس می‌رود و بیش از پیش به ادبیات و تاریخ ایران علاقه نشان می‌دهد.

در منابع چنین ذکر شده که این شاعر بزرگ در سال370هجری شروع به نظم درآوردن شاهنامه می‌کند. نکته قابل توجه در زندگی وی این است که او از تمکن مالی خوبی برخوردار بوده و یکی از عوامل پیشرفت وی همین موضوع بوده، البته فردوسی در سال‌های پایانی عمر خود به تنگ‌دستی دچار می‌شود و در سال 416 هجری در باغ شخصی خود به خاک سپرده می‌شود. فردوسی به دلیل گرایش به دین اسلام و مذهب شیعه همواره مورد آزار اذیت قرار گرفته است و عده‌ای از مردم اجازه به خاک سپردن فردوسی در قبرستان توس را نمی‌دهند.

فردوسی در سخن لطیف و پر شور است. در اثر منظوم شاهنامه طبع لطیف و روحیه وطن دوستی این شاعر بزرگ به خوبی دیده می شود. حکیم توس به ایران زمین و افسانه قهرمانان آن عشق می‌ورزید. در شعرهای او از هجو، دروغ و تملق خبری نیست. ابوالقاسم فردوسی شاعر اخلاق گرا و فضیلت دوست در ادبیات حماسی ایران است. شاهنامه را نیز می توان اثر حماسی منحصربه فرد در ادبیات ایران نامید.

فردوسی در شاهنامه حدود 50 هزار بیت از داستان‌های اساطیری و پهلوانی ایران‌زمین را در قالب فتح، دلیری، پهلوانی، انسانیت و اخلاق سروده است. وقتی نگارش شاهنامه به پایان رسید، فردوسی نسخه نهایی شاهنامه را برای سلطان محمود غزنوی پادشاه وقت ایران زمین می‌برد و سلطان قول 60 هزار درهم پاداش را به وی می‌دهد اما سلطان محمود پس از خواندن شاهنامه عهدشکنی می‌کند و حدود یک دهم این مبلغ را برای فردوسی در نظر می‌گیرد. فردوسی که در سال‌های پایانی عمر به تنگ‌دستی دچار بود از این رفتار سلطان محمود بسیار ناراحت و سرخورده می‌شود به سمت زادگاه خود برمی‌گردد. پس از چند سال سلطان محمود از کردۀ خود پشیمان می‌شود و پاداش فردوسی را برای او می‌فرستد اما او دیگر دار فانی را وداع گفته بود و دختر وی هم از گرفتن این پاداش سر باز می‌زند.

جاذبه‌های آرامگاه فردوسی

پس از زیارت بارگاه امام رضا علیه‌السلام، یکی از دلایل اصلی که مسافران را به خرید بلیط هواپیمای مشهد، تشویق می‌کند، وجود آرامگاه فردوسی در استان خراسان است.

در محوطۀ بیرونی قبر بزرگانی همچون محمدرضا شجریان خسروی آواز ایران و مهدی اخوان ثالث(م.امید) شاعری که در برخی ابیات خود لحن حماسی‌ای داشت که یادآور فردوسی بزرگ بود قرار دارد. قبر این مشاهیر برای بازدیدکنندگان فرصتی را فراهم کرده که در کنار بازدید از آرامگاه فردوسی سری به این بزرگان معاصر تاریخ ایران زمین هم بزنند.

البته همان‌طور که اشاره شد فردوسی در یک باغ بزرگ در شهر توس قرار دارد، شهر توس، فاصله زیادی با مشهد ندارد. به همین خاطر جاذبه‌ های آرامگاه فردوسی مانند تالار سنگ مرمر، آثار سنگی که در موزه فردوسی قرار دارند و کتابخانه آرامگاه فردوسی، می‌تواند برای افرادی که اهل شعر و ادب هستند، جذابیت زیادی داشته باشد. آرامگاه فردوسی بخش‌های مختلفی دارد که ازجمله آن ‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

توس، دیوار به دیوار مشهد

همان طور که می‌ دانید کشاورزی یکی از دلایل یک‌جا نشینی انسان‌های نخستین بود. احتیاج کشاورزی به آب باعث شد که منشا تمدن‌ های بزرگ در کنار رودخانه‌ ها شکل بگیرد.

در ناحیه شهر مشهد امروزی رودخانه‌ ای به نام کشف رود جاری بوده که بستری برای زندگی انسان را فراهم کرده بوده. بقایای کشف شده در این منطقه قدمتی بالغ بر 800 هزار سال دارد.

انسان‌ ها از دوران پارینه سنگی در منطقه توس و مشهد امروزی زندگی می‌ کردند. در منابع مورخان یونانی پایتخت یکی از ایالت‌ های قوم پارت به نام سوسیا ذکر شده که آن‌ ها این اسم را هم‌ سنگ همان توس امروزی می‌ دانند. توس نام یکی از پهلوانان شاهنامه است که توسط خود فردوسی بارها در شاهنامه آورده شده. فردوسی در شاهنامه از کشف رود هم اشعاری را دارد که گواهی دیگر بر قدمت و ارزش این شهر تاریخی است. 

پیشنهاد می کنیم بخوانید:

جاهای تفریحی مشهد؛ هیجان در سفری زیارتی سیاحتی

تالار سنگ مرمر

تالار آرامگاه فردوسی که دارای چهار ستون سنگی بلند است، یکی از جاذبه‌های بی‌نظیر معماری آرامگاه فردوسی محسوب می‌شود. تزیینات استفاده‌شده برای این تالار، از جنس کاشی و گچ است. دو سرستون بسیار بزرگی در چهار طرف این تالار قرار دارند که با تصویر یک مرد بالدار زیبایی خود را به رخ تماشاچیان می‌کشند. این مرد بالدار یا همان فروهر، یکی از نمادهای موجود در بنای تخت جمشید است.

نقش‌های برجسته سنگی

وجود دیوارهایی که پوشیده از نقش‌های برجسته سنگی هستند، یکی دیگر از جاذبه‌های فردوسی است. این نقشینه‌های سنگی، برگرفته از داستان‌های شاهنامه و اشعار فردوسی هستند. از این دیوارنگاره‌ها، می‌توان به نقش برجسته نبرد بین زال با شیر اشاره کرد. همچنین نبرد رستم با اژدها و آرام گرفتن زال در پناه سیمرغ ازجمله حکاکی‌هایی هستند که روی دیوارهای سنگی انجام‌شده‌اند. بخشی از اشعار فردوسی نیز که درباره این نقش برجسته‌ها توضیح می‌دهند، با استفاده از خط نستعلیق روی دیوارها به چشم می‌خورد.

آرامگاه اخوان ثالث

مهدی اخوان ثالث یکی از هنرمندان و شاعران بنام ایرانی است که در سال ۱۳۶۹ دار فانی را وداع گفت و هم‌اکنون در قسمت غربی، در جوار فردوسی بزرگ آرام‌گرفته است. علاوه بر آرامگاه، تندیس این شاعر بزرگ نیز در کنار آرامگاه وجود دارد. برای افرادی که اهل شعر و ادب هستند و به شاعران ایرانی علاقه دارند، جالب است بدانند آرامگاه این شاعر گران‌قدر ایرانی در کنار آرامگاه فردوسی قرارگرفته است.

کتابخانه آرامگاه فردوسی

یک کتابخانه در بخش شرقی آرامگاه فردوسی قرار دارد که محل نگهداری 9000 کتاب باارزش است. این کتابخانه دارای سالن مطالعه و مخزن کتاب نیز هست. سالن مطالعه کتابخانه در طبقه بالا قرار دارد و مخزن کتاب‌ها در طبقه پایین قرارگرفته است.

موزه فردوسی

به دلیل استقبال گردشگران از فردوسی، یک موزه نیز به نام این شاعر بزرگ در محوطه آرامگاه ساخته‌شده است که آثاری از دوره پیش از اسلام و بعدازآن را، در معرض دید عموم قرار می‌دهد. ازجمله آثاری که در موزه فردوسی نگهداری می‌شوند، می‌توان به سکه‌های طلا و نقره که مربوط به دوره اسلامی می‌شوند، اشاره کرد. آثار دیگری نیز در این موزه قرار دارند که عبارت‌اند از:

• آثار سنگی به‌جامانده از دشت توس
• ظروف سفالی
• ظروف مفرغی
• تابلوهایی که از چهره فردوسی نقاشی شده
• فرش‌های گران‌بها
• عطر دان
• انواع قطعات سفالی بدون لعاب
• هدایایی که به موزه فردوسی تقدیم شده‌اند

آرامگاه استاد شجریان

استاد شجریان در مهر ماه سال 1399 پس از تحمل بیماری، چشم از جهان فرو بستند. آرامگاه این استاد ماندگار نیز یکی دیگر از جاذبه‌ های است که در محوطه آرامگاه فردوسی قرارگرفته است.

این استاد گران‌ قدر که با آثار ماندگار خود در قلب و روح ایرانیان ماندگار شده، وصیت کرده بود که پس از مرگ او را در آرامگاه فردوسی دفن کنند. امروزه بسیاری از هنر دوستان برای ادای احترام به این استاد عزیز در سفر خود به مشهد حتماً سری به آرامگاه فردوسی می‌ زنند.

مشخصات آرامگاه فردوسی

• نحوه و مسیر دسترسی به آرامگاه فردوسی کجاست؟

برای بازدید از فردوسی، باید از مشهد به طرف قوچان رفته و درست در سه راهی فردوسی به راست بپیچید. به این ترتیب اگر چند کیلومتر به سمت جلو حرکت کنید به میدان بهارستان خواهید رسید. در انتهای بلوار بهارستان آرامگاه را مشاهده خواهید کرد.

در صورتی که قصد دارید از اتوبوس و یا بی آر تی استفاده نمایید، اتوبوس های خط ۲۰۲ در پایانه فردوسی شما را به سمت آرامگاه هدایت می کنند. این سفر با اتوبوس چیزی در حدود ۴۵ دقیقه به طول خواهد انجامید.

• ساعات بازدید از آرامگاه فردوسی

آرامگاه فردوسی همه روزه برای بازدید عموم باز بوده و ساعت بازدید مقبره فردوسی در نیمه نخست سال، از 9 صبح تا 5 بعد از ظهر و در نیمه دوم سال از 9 صبح تا 4 عصر خواهد بود. البته در ایام خاص تعطیلات یا کرونا، بهتر است قبل از رفتن به این مکان با مجموعه تماس بگیرید و از زمان دقیق باز بودن آن اطلاع حاصل کنید. قیمت بلیط آرامگاه فردوسی بسته به شرایط زمانی متغیر می باشد. بلیط این مجموعه برای ایرانی ها 5000 تا 8000 تومان و برای خارجی ها 50 هزار تومان بوده است.

تلفن مجموعه آرامگاه فردوسی: 05132663825

بازدید از آرامگاه فردوسی شاعر پارسی زبان ایرانی به نسل جدید و قدیم کمک می کند تا فرهنگ اصیل ایرانی را حفظ کنند و نام و یاد بزرگان ایران را همیشه در قلب خود زنده نگهدارند. اگر شما هم از این بنای تاریخی-فرهنگی دیدن کرده اید خوشحال می شویم نظرات و دیدگاه های خود را با ما و سایر همراهان سایت در قسمت کامنت ها به اشتراک بگذارید.

بخش های مختلف آرامگاه فردوسی
ساختمان فردوسی با وسعت ۱۰۹۲ متر و به شکل مکعبی طراحی شده است. این ساختمان از هر چهار جهت پلکان دارد. درب غربی تا قبل از مرمت ورودی اصلی بود و درب شرقی هم که مانند دریچه بود پس از انتقال آرامگاه مسدود شد. به طور کلی بخش های مختلف آرامگاه شامل موارد زیر می شود.

• بنای اصلی
• موزه فردوسی
• کتابخانه فردوسی
• آرامگاه مهدی اخوان ثالث
• آرامگاه استاد شجریان

امکانات آرامگاه فردوسی

خوشبختانه و با توجه به استقبال بینظیر مردم و همچنین گردشگران خارجی از این مجموعه امروزه خدمات بسیاری در این مجموعه فراهم شده است. وجود کافه و رستوران و همچنین غرفه هایی برای خرید سوغات از آرامگاه و دو سرویس بهداشتی در قسمت شمالی و جنوبی آرامگاه باعث رفاه حال بازدید کنندگان این مجموعه شده است.

مسیر دسترسی به آرامگاه فردوسی کجاست؟

آرامگاه فردوسی با نام ” مجموعه باغ آرامگاه فردوسی ” در ۳۰ کیلومتری شهر مشهد و در شهر توس قرار گرفته است. در میان مشهد و توس دو روستای طوس سفلی و اسلامیه قرار گرفته و روستای تاریخی پاژ محل تولد فردوسی در ۲۰ کیلومتری آرامگاه قرار دارد. مسیر های مختلفی برای رسیدن به آرامگاه فردوسی در دسترس است. که شامل موارد زیر می گردد.

• رفتن به آرامگاه به وسیله مترو: برای رسیدن به آرامگاه فردوسی از طریق مترو باید در ایستگاه مترو نمایشگاه از مترو پیاده شوید و سوار اتوبوس های خط ۲۰۲شوید. این اتوبوس ها شما را در فاصله زمانی ۴۰ الی ۴۵ دقیقه ای به آرامگاه فردوسی می رسانند.
• رفتن به وسیله اتوبوس شهری: برای رفتن به پایانه مسافربری اتوبوس مشهد بروید و خط ۲۰۲ مشهد به توس را سوار شوید. یکی از ایستگاه های توقف اتوبوس ایستگاه آرامگاه فردوسی خواهد بود.
• رفتن به وسیله خودرو شخصی: برای رفتن به آرامگاه با خودرو شخصی کافی است که از میدان قائم در شمال غربی شهر مشهد وارد بزرگراه پیامبر اعظم و سپس وارد جاده مشهد-قوچان شوید. بعد از بیمارستان طالقانی مشهد وارد بلوار شاهنامه در سمت راست شوید و این بلوار را تا نزدیک انتها طی کنید. انتهای مسیر به بلوار بهارستان می رسید با طی کردن این بلوار تا انتها به  نزدیک‌ترین نقطه به آرامگاه، یعنی پارکینگ وارد می شوید.

ساعات و شرایط بازدید از آرامگاه فردوسی چگونه است؟

آرامگاه در همه روزهای هفته در ساعات مشخصی قابل بازدید خواهد بود. روزهای تعطیل نیز این آرامگاه قابل بازدید است و فقط در چند تعطیلی که در ادامه ذکر می شود نمی توانید از این آرامگاه بازدید کنید.
ساعات بازدید آرامگاه:

• نیمه‌ اول سال: از ساعت ۹ تا ۱۹
• نیمه‌ دوم سال: از ساعت ۸ تا ۱۷
• روزهای تعطیل: شهادت حضرت علی (ع)، شهادت امام جعفر صادق (ع)، تاسوعا و عاشورای حسینی، رحلت حضرت رسول اکرم (ص) و رحلت امام خمینی (ره)

قیمت بلیط بازدید از آرامگاه فردوسی برای گردشگران داخلی ۵۰۰۰ تومان است.

در نزدیکی پارک کوهسنگی از چه جاذبه های دیگری می توان بازدید کرد؟

پارک کوهسنگی یکی از زیبا ترین پارک های کشور است. این پارک که سنگ قبر نادرشاه افشار به نام گرانیت خارا کوهسنگی از آن استفاده شده در اطراف خود نیز دارای جاذبه های گوناگونی مانند:

• باغ ملک آباد
• پارک ملت مشهد
• باغ نادری یا آرامگاه نادرشاه
• خانه ملک مشهد

چه هتل هایی در نزدیکی پارک کوهسنگی برای اقامت وجود دارند؟

اقامت در کنار پارک کوهسنگی زیبایی های خاص خود را دارد. از طرفی برای رفاه  حال و جا به  جایی شما به سمت مراکز دیدنی پارک کوهسنگی راحت تر است. هتل های اطراف این پارک عبارت اند از:

• هتل پردیسان مشهد
• هتل بین المللی هما ۱ مشهد
• هتل خورشید تابان مشهد
• هتل فرهنگ و هنر مشهد
• هتل پردیس مشهد

چه رستوران ها وغذاخوری هایی نزدیک به پارک کوهسنگی هستند؟

اگر بعد از بازدید از پارک کوهسنگی و گشت و گذار در اطراف آن هوس خوردن غذا کردید می توانید به یکی از رستوران های زیر مراجعه کنید.

• رستوران سنتی شاندیز
• رستوران مهر
• مجتمع پذیرایی کوهسنگی
• فست فود دلفین