سوغات زاهدان؛ از خوراکی های لذیذ تا صنایع دستی

زاهدان یکی از دورترین مناطق ایران محسوب می شود که با آنکه دارای تنوع فرهنگی و موقعیت جغرافیایی ویژه ای است؛ ولی کمتر برای گردشگران و مسافران داخلی و خارجی شناخته شده  می باشد. علت این کم توجهی شرایط محروم زاهدان و داشتن آب و هوای گرم و خشک این منطقه است. زاهدان به دلیل داشتن جاذبه های گردشگری و طبیعی زیاد قابلیت تبدیل شدن به قطب گردشگری ایران را دارد. در این مطلب همراه باشید تا با انواع سوغات زاهدان شامل انواع خوراکی ها و صنایع دستی این منطقه آشنا شویم.

سوغات خوراکی زاهدان

سفر به سیستان و بلوچستان و زاهدان به دلیل اینکه جنوبی ترین منطقه کشور است با هواپیما راحت تر است شاید به همین دلیل است که پرطرفدارترین پروازهای ایران به این مقصد عبارتند از:

هر چند شما می توانید از هر نقطه از ایران زمین در پته بلیط آنلاین خود را تهیه کنید و به این شهر زیبا سفر کنید و از انواع سوغات زاهدان لذت ببرید. انواع سوغاتی های خوراکی زاهدان شامل شیرینی لندو، کلوچه خرمایی، شکلات خارجی، ادویه جات، چای قرمز، خرما، نان محلی، کشک زرد، کشک سفید و میوه های استوایی مثل انبه هستند. در ادامه بیشتر به معرفی خوراکی های خوشمزه می پردازیم.

کشک سفید

کشک سفید یکی از محصولات لبنی زاهدان است که از شیر به دست می آید؛ برای تهیه این خوراکی مقوی و خوش طعم دوغ  یا ماست را در ظرفی روی شعله آتش قرار می دهند و هم می زنند تا بجوشد و کمی پخته شود. در مرحله بعد صبر می کنند تا خنک شود و سپس آن را در کیسه پلاستیکی می ریزند تا آب آن کاملا گرفته شود. در این مرحله دوباره آن را به قابلمه بر می گردانند و ورز می دهند و به آن نمک اضافه می کنند. سپس کشک نیمه آماده را به شکل دلخواه در می آورند روی سبد چوبی می چینند و در نهایت آن را در آفتاب قرار می دهند تا خشک شود.

خرما

در زاهدان انواع خرما کشت می شود که خرمای مضافتی مرغوب ترین این محصول به شمار می رود و وزن آن دو برابر خرمای عراقی است. این خرمای ارزشمند در ایرانشهر و سراوان به عمل می آید. نوع دیگر خرمای مشهور زاهدان خرمای ربیع است که در زاهدان کشت می شود و آن را به عنوان سوغات زاهدان می شناسیم.

ادویه آچار

کلمه آچار به معنی چاشنی و ترشی است؛ ادویه آچار از ترکیب گندم، تخم گشنیز، پیاز و زیره تهیه می شود و ادویه محلی زاهدان به شمار می رود. از لحاظ شکل ظاهری این ادویه دارای بافتی خشک و شکننده و رنگ زرد تیره است؛ همچنین شکل استوانه‌ ای با قطر زیاد و ارتفاع کم می باشد و بویی شبیه مخلوط ادویه دارد. از این ادویه در طبخ غذاهای سنتی سیستان و بلوچستان مثل آبگوشت و خورشت استفاده می شود و خاصیت آنتی اکسیدانی داشته و به غذا طعم خوبی می دهد.

چای قرمز

چای قرمز یا چای ترش از سوغات زاهدان محسوب می شود و از محصولات با کیفیت این منطقه است که حدود 732 هکتار اراضی کشاورزی زیر کشت چای ترش می باشد. این چای رنگی سرخ و طعمی ترش دارد و یک نوشیدنی جذاب با خواص دارویی زیادی شناخته می شود. مهم ترین خواص چای قرمز درمان فشار خون و رفع مشکلات کبد و کلیه است و یک سوغاتی مفید و عالی می باشد.

نان محلی

انواع نان های محلی زاهدان بورک، چالبک و قیلیفی هستند که روش تهیه هر یک از آن‌ها متفاوت است. این نان ها به عنوان سوغات زاهدان طرفداران زیادی بین گردشگران و مردم منطقه دارند. پخت این نان خوشمزه برای سحر و افطار در ماه مبارک رمضان جایگاه ویژه ای دارد.

کشک زرد

یکی از ناشناخته ترین سوغات زاهدان کشک زرد است. برای تهیه کشک زرد موادی شامل ادویه، زردچوبه، گندم کامل و دوغ را با هم ترکیب می کنند و برای یک هفته تا 10 روز آن را در کیسه ای نخی نگه می دارند. پس از گذشتن این زمان مواد را از کیسه خارج کرده و ورز می دهند تا پودر شوند. شکل پودر شده کشک زرد غذایی مقوی محسوب می گردد که آن به همراه پیاز و آب گوشت یا آب جوشیده مخلوط می کنند و به عنوان وعده غذایی مصرف می شود. از خواص کشک زرد می توان به تقویت حافظه، درمان ورم معده، یبوست، اسهال، فشار خون و پیشگیری از پوکی استخوان اشاره کرد.

کوکی‌ های خرما

کلوچه خرمایی یکی از محصولات محبوب در سبد سوغات زاهدان است. مواد اولیه برای تهیه کوکی خرمایی شامل خرما، هل، سیاه دانه و دارچین  می باشد و بیشتر آن را در اسفند ماه برای ایام نوروز طبخ  می کنند. کلوچه خرمایی زابلی از لحاظ شکل ظاهری  مثلثی است و طعم و مزه عالی دارد. این کوکی بدون شیرین کننده نیز طعم شیرینی دارد و دارای کالری مناسبی است؛ به همین دلیل برای وعده عصرانه و میان وعده گزینه ایده آلی می باشد.

شکلات خارجی زاهدان

یکی دیگر سوغاتی های خوراکی زاهدان شکلات های خارجی این منطقه است که برای گردشگران بسیار جلب توجه می کند. زاهدان در کنار اقیانوس هند قرار دارد؛ به همین دلیل شکلات هایی که در بازار این منطقه به فروش می رسد همه خارجی هستند. این شکلات های خارجی تنوع بالا و قیمت ارزانی دارند؛ بنابراین همه مسافران شکلات های خارجی را خریداری می کنند و به عنوان سوغات زاهدان به شهر خود می برند.

انبه پرطرفدارترین سوغات زاهدان

در زاهدان میوه های گرمسیری بسیار متنوعی شامل موز، انبه، زیتون، پاپایا و گواوا و خرما وجود دارد. معروف ترین این میوه ها که به عنوان سوغات زاهدان توسط مسافران خریداری می شود انبه زاهدان است و به عنوان سلطان میوه های استان سیستان و بلوچستان شناخته می شود. کشت انبه در شهرهای مختلف این استان شامل نیک شهر، دشتیاری، راسک، سرباز، چابهار و قصرقند انجام می شود. در هر فصلی به زاهدان سفر کنید می توانید موز و انبه خوشمزه این منطقه را خریداری کنید.

لاندو یا لندو شیرین

برای تهیه لندو از ترکیب گندم، خرما و کنجد استفاده می شود؛ برای این کار خرمای بدون هسته، کنجد و گندم برشته را مخلوط  می کنند و روی آن ها چیزی سنگینی می گذارند تا سفت و چسبناک شوند. بعد از اینکه مواد را از زیر بار سنگین خارج کردند آن ها را به شکل های مختلف در می آورند. لندو سوغات زاهدان، زابل و شمال استان سیستان و بلوچستان محسوب می شود. این شیرینی کالری و انرژی مناسبی دارد و برای میان وعده غذایی استفاده می شود. همچنین شیرینی لندو از خرما است و مصرف آن می تواند برای افراد دیابتی کم خطر باشد.

صنایع دستی؛ سوغات زاهدان

مهم ترین سوغاتی زاهدان از نظر صنایع دستی می توان از حصیربافی بلوچی، پارچه های رنگارنگ بلوچ، زیورآلات سنتی، سوزن دوزی، سکه دوزی، صدف و مروارید کاری، سنگ تراش های قیمتی، روسری های محلی، سفال، چادر دوزی، گلیم بافی و گلدوزی مشکی نام برد.

طلا دوزی

یکی از هنرهای دستی زنان استان سیستان و بلوچستان هنر طلا دوزی است که در این زمینه می توان انواع دست بافنده های تزئینی و نقوش عامیانه را مشاهده کرد.

دودنی دوزی

دودنی بافی یکی از هنرهای قدیمی منطقه سیستان و بلوچستان است که برای رفع چشم زخم در خانه استفاده می شود. دودنی بافی با استفاده از گیاهی علفی درست می شود و در اصل توری تزئینی است. این گیاه دارای برگ های تقسیم شده ساده و گل های زرد تا سفید می باشد که در بیشتر نقاط این استان می روید.

گلدوزی پریور

پلی وار دوزی یا گلدوزی پریور نوعی گلدوزی روی پارچه است که دوخت مستقیم روی پارچه صورت می گیرد. بیشتر از این گلدوزی روی لبه های روسری و شال زنان بلوچ، قسمت جلوی سینه لباس، لبه شلوار و دور آستین، کلاه، عرق بند، سربند، بازوبند و روکش نماز  استفاده می شود. بسیاری از گردشگران این لباس ها را به عنوان سوغات زاهدان خریداری می کنند.

گلدوزی مشکی

از دیگر صنایع دستی زاهدان می توان به سیاه دوزی یا گلدوزی مشکی که نوعی سوزن دوزی است اشاره کرد. در این هنر برای تزئین آستین و سینه لباس از نخ سیاه استفاده می شود و روی لباس نقوشی به شکل مثلث می دوزند.

خامه دوزی یا گلدوزی سفید

سفید دوزی مثل سیاه دوزی نوعی سوزن دوزی محسوب می شود با این تفاوت که در گلدوزی سفید یا خامه دوزی از نخ ابریشم استفاده می کنند. هنر سفید دوزی یا خامه دوزی برای تزئین لباس، جانماز، کوسن و رومیزی کاربرد دارد؛ این محصولات هنری نوعی سوغاتی زاهدان به شمار می روند که مورد توجه گردشگران بسیاری قرار می گیرند. در قدیم از ابریشم خام که هیچ عملی مثل رنگرزی، پختن و سفید کردن روی آن انجام نمی شد استفاده می کردند.

سفال کلپورگان؛ سوغات زاهدان

از هنرهای بسیار قدیمی سیستان و بلوچستان، سفالگری است؛ سفال هایی که در شهر سوخته زابل کشف شدند نشان دهنده قدمت دیرینه این هنر هستند. روستای کلپورگان در شهرستان سراوان از مراکز مهم تولید سفال این منطقه به شمار می رود که به عنوان تنها موزه زنده سفال جهان در سال 1395 به ثبت رسید. سفال کلپورگان از محصولات صادراتی استان سیستان و بلوچستان محسوب می شود.

سنگ‌های قیمتی زاهدان

در منطقه زاهدان و سیستان و بلوچستان سنگ های قیمتی و ارزشمند زینتی بسیاری وجود دارد. از همین رو برای درآمد زایی و شناساندن فرهنگ و هنر این استان سازمان منطقه آزاد این سنگ های قیمتی را تراش می دهد و انگشتر و انواع زیورآلات مردانه و زنانه را می سازد و به عنوان سوغاتی زاهدان به  گردشگران داخلی و خارجی عرضه می کند.

گلیم بافی

قالیچه های بازار زاهدان حاصل دست رنج عشایر این منطقه است. روستاییان و عشایر برای تهیه نخ های مناسب بافت قالی از پشم حیوانات استفاده می کنند. یک قالی به ابعاد ۲.۵×۱.۵ متر در هفتاد ساعت بافته می‌ شود و زیبایی منحصربه‌فردی دارد و برای تزئین کف اتاق ها بسیار گزینه مناسبی است.

چادر بافی

در زاهدان بخش های عشایری متعددی وجود دارد؛ به همین دلیل یکی از پر مصرف ترین محصولات آن چادر مشکی یا پلاس است که دستباف هستند و به عنوان سوغات جنوب توسط گردشگران خریداری می شوند. برای تهیه چادر از موی بز به عنوان پود در دستگاه بافندگی استفاده می شود.

سکه دوزی یا آینه دوزی

آینه دوزی از زیباترین صنایع دستی زاهدان است که در این هنر با استفاده از آینه و سکه طرح های زیبایی ایجاد می شود. روی یک تخته نمدی یا مواد مشابه، تکه های پارچه های رنگارنگ به هم متصل شده و با استفاده از آینه کاری و تعداد زیادی دکمه های پیراهن سفید تزئین می شوند؛ سپس به لبه ای که در سمت پایین قرار دارد منگوله ای پشمی آویزان می کنند. پارچه های سکه دوزی شده برای تزیین لباس، تزیینات منزل و زیورآلات مخلوط بر گردن شتر کاربرد دارند. ترکیب آینه دوزی با هنرهای ابریشم دوزی و بافندگی ترکیبی فوق العاده چشم نواز به وجود می آورد.

حصیر بافی بلوچی؛ سوغات زاهدان

هنر حصیر بافی بیشتر در محل هایی که نخل زینتی وحشی فراوان است انجام می شود. از نازک ترین قسمت های درخت خرما برای حصیربافی استفاده می کنند. از جمله مهم ترین محصولات حصیری که می توان به عنوان سوغات زاهدان طرفداران زیادی دارند  می توان به گلدان، حصیر، سبد سفالی (کاپاد)، کیسه حصیری، سبد نان، فرش، پنکه، کفش سنتی (سواس) و اسباب بازی اشاره نمود.

سوزن دوزی یا  گلدوزی بلوچی

هنر سوزن دوزی از قدیمی ترین هنرهای مردم زاهدان به شمار می رود. در این هنر طرح هایی مثل گل و گیاه روی لباس یا پارچه سوزن دوزی می شود. کاربرد هنر سوزن دوزی در دوخت پرده، پشتی، دستمال، رومیزی، جانماز و مانتوهای سنتی می باشد. این هنر یکی از گران قیمت ترین صنایع دستی زاهدان است و در شمال و جنوب استان سیستان سوزن دوزی با روش خاص و متفاوتی انجام می شود.

جمع بندی

خرید صنایع دستی و خوراکی های مخصوص زاهدان علاوه بر اینکه هدیه ارزشمندی برای سوغاتی هستند می توانند نقش زیادی در رونق اقتصاد خانواده های هنرمند  داشته باشند. همچنین با خرید این محصولات به عنوان سوغاتی زاهدان و معرفی آن‌ها به دیگر افراد می توان به زنده نگه داشتن صنایع هنری این منطقه کمک زیادی کرد. اکنون فرصت آن رسیده است تا بلیط هواپیما زاهدان را بگیرید و به این شهر زیبا سفر کنید.

سوالات متداول